Savaş Ekonomisi Koşullarının Urfa'ya Yansımaları (1939-1945)

Yıl 2021, Sayı: Aralık 2021, 53 - 72, 31.12.2021

Abdullah Orak

Öz

1 Eylül 1939’da başlayan İkinci Dünya Savaşı başta Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülkeyi askeri, siyasi, sosyal ve ekonomik yönden olumsuz etkilemiştir. Savaştan önemli ölçüde etkilenen ülkelerden biri de Türkiye’dir. Savaş sürecinde (1939-1945) Türkiye, silahlı tarafsızlık politikası izleyerek savaş dışı kalmayı başarabilmiştir. Ancak bu süreçte savaş ekonomisi koşullarında yaşamış ve çoğu zaman çeşitli zorluklarla karşılaşmıştır. Türkiye’nin diğer şehirlerinde olduğu gibi Urfa da savaş ekonomisi koşullarıyla karşı karşıya kalmış ve bunun getirmiş olduğu zorlukları yaşamıştır. Bu çalışmada İkinci Dünya savaşı sürecinde Türkiye’de uygulanan savaş ekonomisi ve uygulamalarının Urfa’ya yansımaları ele alınarak bu uygulamaların ne tür etkiler bıraktığının tespiti amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda savaş sürecinde artan fiyatlar ve tüketim mallarında aksaklıklar, ihtikâr olayları, ekmek karnesi ve varlık vergisi uygulamasının Urfa’da görüldüğü ve şehrin sosyo-ekonomik hayatını derinden etkilediği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Urfa, Savaş Ekonomisi, İhtikâr Olayları, Ekmek Karnesi, Varlık Vergisi

Reflections of War Economy Conditions on Urfa (1939-1945)

Öz

The Second World War, which started on September 1, 1939, adversely affected many countries, especially European countries, in terms of military, political, social and economic aspects. One of the countries that was significantly affected by the war is Turkey. During the war (1939-1945), Turkey was able to stay out of the war by following a policy of armed neutrality. However, in this process, Turkey lived under the conditions of war economy and faced various difficulties most of the time. As in other cities of Turkey, Urfa also faced the conditions of war economy and experienced the difficulties it brought. In this study, it is aimed to determine the effects of these practices by considering the reflections of the war economy and practices applied in Turkey during the Second World War on Urfa. As a result of the research, it was determined that increasing prices during the war, disruptions in consumption goods, profiteering events, bread card and wealth tax application were seen in Urfa and deeply affected the socio-economic life of the city.

Anahtar Kelimeler

Second World War, Urfa, War Economy, Profiteering, Bread Cards, Wealth Tax

Kaynakça

• BCA, 30.10/185.273.23. Akgün, 30 Temmuz 1942. Akgün, 4 Ağustos 1942.
• Akgün, 5 Ağustos 1942. Akgün, 14 Ağustos 1942. Akgün, 28 Ağustos 1942.
• Akgün, 3 Şubat 1943. Akgün, 5 Şubat 1943. Akgün, 6 Mart 1943.
• Akgün, 11 Mart 1943. Akgün, 29 Mart 1943. Akgün, 6 Nisan 1943.
• Akgün, 5 Haziran 1943. Akgün, 6 Son Teşrin, 1943. Işık, 13 İkinci teşrin 1940.
• Işık, 14 İkinci teşrin 1940. Işık, 17 Ağustos 1942. Işık, 16 İkinci teşrin 1942.
• Yenilik, 29 Eylül 1942. Yenilik, 16 İkinci Kânun 1943. Yenilik, 19 İkinci Kânun 1943.
• Yenilik, 21 İkinci Kânun 1943. Yenilik, 22 İkinci Kânun 1943. Yenilik, 23 İkinci Kânun 1943.
• Yenilik, 5 Mart 1943. Yenilik 5 Mayıs 1943. Yenilik, 23 Mayıs 1943.
• Yenilik, 27 Mayıs 1943. Yenilik, 28 Mayıs 1943. Yenilik, 9 Temmuz 1943.
• Yenilik, 3 Ağustos 1943. Yenilik, 24 Birinci teşrin 1943. Yenilik, 22 Birinci kânun 1944.
• AKTAR, A. (2000), Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ARMAOĞLU, F. (2014), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, İstanbul: Timaş Yayınları.
• AYDIN, M. (2002), İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye 1939-1945, Ed. B. ORAN, Türk Dış Politikası, c. 1, (s. 399-476), İstanbul: İletişim yayınları.
• BORATAV, K. (1993), Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ESER, G. (2020), Urfa Belediye Başkanlığı’nda Ömer Alay Dönemi (1933-1946), Ed. M. YILMAZ-A. AKSU, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Cemal Aksu Armağanı, (s. 501-517), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• GOLOĞLU, M. (1974), Milli Şef Dönemi (1939-1945), Ankara: Kalite Matbaası.
• HATİBOĞLU, Z. (1993), Türkiye İktisadının Geçmişi, Bugünü ve Geleceği, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• KARLUK, S. R. (2007), Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• KAYRA, C. (2011), Savaş Türkiye Varlık Vergisi, İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• METİNSOY, M. (2007.), İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Savaş ve Gündelik Yaşam, İstanbul: Homer Kitabevi.
• SANDER, O. (2014), Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara: İmge Kitabevi.
• SÖNMEZOĞLU, F. (2011), İki Savaş Sırası ve Arasında Türk Dış Politikası, İstanbul: Der Yayınları.
• ŞAHİN, H. (2009), Türkiye Ekonomisi, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• TEKELİ İ., İLKİN, S. (2014), İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, c. 2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• TEZEL, Y. S. (2002), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• UÇAROL, R. (2013), Siyasi Tarih (1789-2012), İstanbul: Der Yayınları.
• YAŞA, M. v.d., (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, İstanbul: Akbank Kültür Yayınları.
• BOYKOY, S. (2008), II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’nin Sosyo-Kültürel Yapısı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• NARGÜLÜ, M. (2019), II. Dünya Savaşı Sürecinde Urfa’nın Nüfus Yapısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ORAK, A. (2015), II. Dünya Savaşı Sürecinde Urfa (1939-1945), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.