Şeker Pancası Islahı I

Yıl 1996, Cilt: 10 Sayı: 13, 39 - 56, 31.12.1996

Mustafa Erdal

Öz

Şeker pancarı ıslahcılar tarafından 18. yüzyılda geliştirilmiş, iki yıllık, bugün değişik ploidi kademelerinde olmakla birlikte orijin olarak diploid (2n = 2x = 18), ge- nelde yabancı çiçek tozuyla döllenen (Allogam) bir bitkidir. Tetraploidler (2n = 4x = 36) doğal ortam ve çoğunlukla da suni olarak colchicinden yararlanarak elde edil- miştir.
İlk dönemlerde şeker pancarı ıslahında toptan seleksiyondan yararlanılmış, daha sonraki dönemlerde ise döl testi metoduyla kalitede önemli gelişmeler sağlanmıştır. Diploid ve anisoploid sentetik çeşitler bu çalışmaların sonucunda ıslah edilmiştir.
Şeker pancarında 1945 yılında stoplazmik genetik erkek kısır (S) xxzz ve 1948 yılında tek embriyolu (monocarpe), genetik monogerm bitkilerin bulunması sonucu seyreltme ve tekleme yapmadan nihal aralığa ekim imkanı yaratan monogerm hib- rid çeşitlerin ıslahına geçilebilmiştir.
Hibrid ıslahının en önemli ve en zor konusu stoplazmik genetik erkek kısırlığın devamını sağlayan O-tip (N) xxzz veya tamamlayıcı tip denen bitkilerin bulunması ve stoplazmik erkek kısır paralellerinin geliştirilmesidir. O-tip bitkiler izolasyon altında erkek kısır bir bitki ile test melezi yapılarak bulunur.
Hibrid şeker pancarı çeşitlerinde melez gücü (heterosis) etkisi olarak % 10-12 oranında şeker verimi artışı sağlanmıştır. Günümüzde gelişmiş ülkeler ekim alan- larının tamamında genetik monogerm hibrid çeşitleri ekmektedir. Türkiye'de ise bu oran % 98 düzeyine ulaşmış bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şeker pancarı, ıslah, melez

Destekleyen Kurum

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sugarbeet Breeding I

Öz

Sugar beet is a biennial, diploid (2n = 2x = 18), allogam plant, that was improved in 1750's. Tetraploids (2n = 4x = 36) have been obtained artificially from diploids through the use of colchicine. In sugar beet breeding, mass selection method was used in the first years but later significant improvements in quality have been achived by using the off-spring testing method. Diploid and anisoploid synhetic variety have been bred as a result of these studies. Discoveries of cytoplasmic genetic male sterile (S) xxzz in 1945 and monocarpe genetic monogerm in 1948 made possible to breed hybrid monogerm plant enabling sugar beet growing without singling and thinning. The most important and difficult thing in hybrid breeding are to find out O- type (N) xxzz and so called complementary type plants which make the continuation of cytoplasmic genetic male sterility possible, and to improve cytoplasmic male sterile parallels. O-type plants are obtained by test crossing them with a male sterile plant in an isolated environment. Because of heterosis, 10-12% yield increase have been observed in hybrid sugar-beet varieties. Recently, genetic monogerm hybrid variety types are used in all growing plots in developed countries, in Turkey it is around 98%.

Anahtar Kelimeler

Sugarbeet, Breeding, hybrid

Destekleyen Kurum

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Kaynakça

• Özgör,O.E. 1992- Türkiye Pancar ve Pazıları