A Structural Model Proposal for Determining the Factors Affecting the Ecological Footprint

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 1, 201 - 215, 30.04.2022

Gamze Çelik , Handan Çam

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1103235

Cited By: 4

Öz

As the negative impact of people on the world as a result of production and consumption activities increases day by day, environmental problems have become inevitable. Reasons such as rapidly increasing population, developing technology and increasing urbanization rate cause ecological problems such as the unconscious consumption of natural resources, the proliferation of industrial and domestic wastes in nature, the extinction of agricultural lands, forests and living species together with the change in people's living standards. Ecological footprint is a methodology developed to determine these negative effects with numerical data, and the trend towards reducing the ecological footprint is gaining importance. In this study, it is aimed to determine the factors affecting the ecological footprint statistically with the structural equation model. The sample of the study consists of 425 people aged 18 and over in Gümüşhane. According to the results of the analysis, it was concluded that while the factors of food, energy and water consumption affect the ecological footprint factor negatively, the waste factor and the accommodation-transportation factor do not have an effect on the ecological footprint factor. This study, which includes the activities that should be implemented to reduce the ecological footprint by examining the factors, can be a source for future studies.

Anahtar Kelimeler

Environment, Ecological Footprint, Structural Equation Model

Ekolojik Ayak İzini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Yapısal Model Önerisi

Öz

İnsanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucunda dünya üzerinde bıraktığı olumsuz etkinin her geçen gün artması ile birlikte çevre sorunlarının oluşması kaçınılmaz hale gelmiştir. Hızla artan nüfus, gelişen teknoloji, kentleşme oranının yükselmesi gibi nedenler insanların hayat standartlarının değişmesi ile birlikte doğadaki kaynakların bilinçsiz bir şekilde tüketilmesine, doğada sanayi ve evsel atıkların çoğalmasına, tarım arazilerinin, ormanların ve canlı türlerinin yok olması gibi ekolojik sorunlara neden olmaktadır. Ekolojik ayak izi, bu olumsuz etkileri sayısal verilerle belirlemek amacıyla geliştirilen bir metodolojidir ve ekolojik ayak izinin azaltılması konusundaki eğilim giderek önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, ekolojik ayak izini etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeliyle istatistiksel olarak belirlenmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın örneklemini Gümüşhane ilindeki 18 yaş ve üzeri 425 kişi oluşturmaktadır. Analiz sonuçlarına göre gıda, enerji ve su tüketimi faktörlerinin ekolojik ayak izi faktörünü negatif yönde etkilerken, atık faktörü ve barınma-ulaşım faktörünün ise ekolojik ayak izi faktörü üzerinde bir etkiye sahip olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Ekolojik Ayak İzi, Yapısal Eşitlik Modeli

Kaynakça

• Akıllı, H., Kemahlı, F., Okudan, K. ve Polat, F. (2008). Ekolojik Ayak İzinin Kavramsal İçeriği ve Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde Bireysel Ekolojik Ayak İzi Hesaplaması. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 1-25.
• Aksu, B. (2018). İşletmelerin Eko-inovasyona Dayalı Sürdürülebilir Performanslarının İncelenmesinde Bir Model Önerisi ve Analizi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Albayrak, A. S. (2006). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• Ayyıldız, H. ve Cengiz, E. (2006). Pazarlama Modellerinin Testinde Kullanılabilecek Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 63-84.
• Boysan, M. (2006). Çok Örneklemli Yapısal Eşitlik Analizi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Börüban, C. ve Güler, E. Ö. Milli Gelirin Sanitasyon Olanakları ve Çevre Üzerine Etkisi: Bir Yol Analizi Uygulaması. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 80-93.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483. Can, S., Somer, O., Korkmaz, M., Dural, S. ve Öğretmen, T. (2011). Çok Düzeyli Yapısal Eşitlik Modelleri. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 14-21.
• Cengiz, E., Acuner, T. ve Baki, B. (2007). Örgütsel Yaratıcılığı Belirleyen Faktörler Arası Yapısal İlişkiler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 98-121. Coşkun, C. I. ve Sarıkaya, R. (2014). Investigation Of Ecological Foot Print Levels of Classrom Teacher Candidates. Turkish Studies, 9(5), 1761-1787. Çakmur, H. (2012). Araştırmalarda Ölçme-Güvenilirlik-Geçerlilik. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3), 339-344.
• Çam, H. (2012). Türkiye’deki Üniversitelerde Bulut Bilişim Teknolojisinin Uygulanabilirliğinin Teknoloji Kabul Modeli Yaklaşımıyla Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çelik Coşkun, I. (2013). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Ekolojik Ayak İzi Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi<9, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dietz, T., Rosa, E. A. ve York, R. (2007). Driving the Human Ecological Footprint. Frontiers in Ecology and the Environment, 5(1), 13-18.
• Dursun, Y. ve Kocagöz, E. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35), 1-17.
• Fraj, E. ve Martinez, E. (2007). Ecological Consumer Behaviour: an Empirical Analysis. International Journal of Consumer Studies, 31(1), 26-33.
• Gürbüz, İ. B., Nesirov, E. ve Ozkan, G. (2020). Investigating Environmental Awareness of Citizens of Azerbaijan: A Survey on Ecological Footprint. Environment, Development and Sustainability, 1-19.
• Hair, J. F., Anderson, R. E. ve Tatham, R. L. Black. W.C. (1998). Multivariate Data Analysis (5. bs.). Prentice Hall: Upper Saddle River, New Jersey.
• Haşlaman, T. (2005). Programlama Dersi İle İlgili Özdüzenleyici Öğrenme Stratejileri İle Başarı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Bir Yapısal Eşitlik Modeli. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Hayden, A. ve Shandra, J. M. (2009). Hours of Work and The Ecological Footprint of Nations: An Exploratory Analysis. Local Environment, 14(6), 575-600.
• Jorgenson, A. K., Rice, J. ve Crowe, J. (2005). Unpacking The Ecological Footprint of Nations. International Journal of Comparative Sociology, 46(3), 241-260.
• Jorgenson, A. K. ve Burns, T. J. (2007). The Political-Economic Causes of Change in The Ecological Footprints of Nations, 1991–2001: A Quantitative Investigation. Social Science Research, 36(2), 834-853.
• Kaiser, F. G., Ranney, M., Hartig, T. ve Bowler, P. A. (1999). Ecological Behavior, Environmental Attitude, and Feelings of Responsibility for The Environment. European Psychologist, 4(2), 59-74.
• Kaiser, F. G. ve Shimoda, T. A. (1999). Responsibility as a Predictor of Ecological Behaviour. Journal of Environmental Psychology, 19(3), 243-253.
• Keleş, Ö. (2007). Sürdürülebilir Yaşama Yönelik Çevre Eğitimi Aracı Olarak Ekolojik Ayak İzinin Uygulanması ve Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Keleş, Ö. (2011). Öğrenme Halkası Modelinin Öğrencilerin Ekolojik Ayak İzlerini Azaltmasına Etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1143-1160.
• Keleş, Ö., Naim, U. ve Özsoy, S. (2008). Öğretmen Adaylarının Ekolojik Ayak İzlerinin Hesaplanması ve Değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 9(2), 1-15.
• Kline, P. (1994). An Easy Guide to Factor Analysis. Routledge. New York.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi: AMOS Uygulamaları (2. bs.). : Detay Yayıncılık, Ankara.
• Özbaş, E. E., Hunce, S. Y., Özcan, H. K. ve Öngen, A. (2019). Ecological Footprint Calculation. N. Balkaya ve S. Güneysu (Der.), In Recycling and Reuse Approaches for Better Sustainability içinde (ss. 179-186). Cham: Springer.
• Rees, W. E. (1996). Revisiting Carrying Capacity: Area-Based Indicators of Sustainability. Population and Environment, 17(3), 195-215.
• Rees, W. ve Wackernagel, M. (1996). Urban Ecological Footprints: Why Cities Cannot be Sustainable and Why They are a Key to Sustainability. Environmental Impact Assessment Review, 16(4-6), 223-248.
• Rosa, E. A., York, R. ve Dietz, T. (2004). Tracking The Anthropogenic Drivers of Ecological Impacts. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 33(8), 509-512.
• Ryu, H. C. (2005). Modeling The Per Capita Ecological Footprint For Dallas County, Texas: Examining Demographic, Environmental Value, Land-Use, and Spatial Influences. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Texas A&M University, Texas.
• Ryu, H. C. ve Brody, S. D. (2006). Examining The Impacts of a Graduate Course on Sustainable Development Using Ecological Footprint Analysis. International Journal of Sustainability in Higher Education, 7(2), 158-175. Saba, C. Sürdürülebilir Tüketim Bağlamında Yeşil Tüketim. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Verhofstadt, E., Van Ootegem, L., Defloor, B., ve Bleys, B. (2016). Linking inDividuals' Ecological Footprint to Their Subjective Well-Being. Ecological Economics, 127, 80-89.
• Wang, M., Liu, J., Wang, J. ve Zhao, G. (2010). Ecological Footprint and Major Driving Forces in West Jilin Province, Northeast China. Chinese Geographical Science, 20(5), 434-441.
• WWF (World Wide Fund for Nature) (2012). Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzi Raporu, erişim tarihi15.10.2021, http://awsassets.wwftr.panda.org/downloads/turkiyenin_ekolojik_ayak_izi_raporu.pdf
• WWF Yaşayan Gezegen Raporu (2020). Biyolojik Çeşitlilikteki Düşüş Eğilimini Tersine Çevirmek. erişim tarihi18.11.2021,https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/2020_yaayan_gezegen_raporu_ozet_10_09_2020.pdf?10241/Yasayan-Gezegen-Raporu-2020
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yetiş, Ş. ve Özden, S. (2018). Yapısal Eşitlik Modellemesinin Ormancılığın Sosyal Alanında Kullanılma Olanakları. IBANESS Konferans Serisi, 1-17.
• Yılmaz, V., Çelik, H. E. ve Yağızer, C. (2009). Çevresel Duyarlılık ve Çevresel Davranışın Ekolojik Ürün Satın Alma Davranışına Etkilerinin Yapısal Eşitlik Modeliyle Araştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-14.
• Yılmaz, V., Yıldız, Z. ve Arslan, T. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Duyarlılıkları İle Çevresel Davranışlarının Yapısal Eşitlik Modeliyle Araştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 271-278.
• Yiğit, S. (2020). Küreselleşmenin Ulusların Çevresel Performansı Üzerindeki Etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (64), 162-174.
• York, R., Rosa, E. A. ve Dietz, T. (2003). Footprints on The Earth: The Environmental Consequences of Modernity. American Sociological Review, 68(2), 279-300.