Enerji Tüketimi Ekonomik Büyümeyi Etkiliyor Mu? Türkiye İçin Ardl Sınır Testinden Yeni Kanıtlar

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 2, 457 - 468, 29.11.2024

Onur Yağış

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1472265

Öz

Ekonomi biliminin araştırdığı başlıca konulardan birisi de ekonomik büyümedir. Büyüme ülkelerin üretebilecekleri mal ve hizmet miktarının artmasıdır. Fakat giderek artan gereksinimleri karşılamak için eldeki kaynaklar yetmemekte ve bu nedenle enerjiye olan talep artmaktadır. Enerji gelişmekte olan ve gelişmiş ülkeler için büyük önem arz etmektedir. Sürdürülebilir büyüme hedeflerine ulaşmak için ülkelerin başlıca hedefleri arasında enerji yer almaktadır. Enerji büyüme aşamasında önemli bir bileşendir. Bu bağlamda, enerji arzı ve yeni kaynakların ortaya çıkarılması iktisadi bakımdan büyük önem arz etmektedir. Enerji tüketimi tarihsel süreçte sanayi sektörünün, ekonomik ve sosyal yapının gelişmesine katkı sağlamıştır. Bu çalışmada Türkiye’ye ait enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini 1965-2022 dönemi için ARDL sınır testi tekniğiyle araştırılması hedeflenmiştir. ARDL sonuçlarına göre enerji tüketiminin ekonomik büyümeyi uzun dönemde % 0.33 artırdığı sonucu bulunmuştur. Bu sonuç, Türkiye’de ekonomik büyüme açısından enerji tüketiminin önde gelen etmenlerden birisi olduğunu ifade etmektedir. Sonuçlardan hareketle bu çalışma enerjiye dair kısa ve uzun vadeli plan ve stratejilerin belirlenmesinde ve büyüme etkeninin dikkate alınması politika önerileri sunması yönüyle önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme, ARDL Sınır Testi

Does Energy Consumption Affect Economic Growth? New Evidence from Ardl Boundary Test for Türkiye

Öz

One of the main topics researched by economics is economic growth. Growth is the increase in the amount of goods and services that countries can produce. However, the available resources are not sufficient to meet the ever-increasing needs and therefore the demand for energy is increasing. Energy is of great importance for developing and developed countries. Energy is among the main goals of countries to achieve sustainable growth targets. Energy is an important component during the growth phase. In this context, energy supply and the discovery of new resources are of great economic importance. Energy consumption has contributed to the development of the industrial sector, economic and social structure throughout history. In this study, it is aimed to investigate the effects of Turkey's energy consumption on economic growth using the ARDL boundary test technique for the period 1965-2022. According to ARDL results, it was found that energy consumption increases economic growth by 0.33% in the long term. This result indicates that energy consumption is one of the leading factors in terms of economic growth in Turkey. Based on the results, this study is important in determining short and long-term plans and strategies regarding energy and in providing policy recommendations that take into account the growth factor

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Energy Consumption, ARDL Boundary Test

Kaynakça

• Acemoğlu, D. (2009). Introduction to modern economic growth. Princeton, New Jersey & Woodstock, Oxfordshire: Princeton University Press.
• Adom, P. K. (2015). Asymmetric impacts of the determinants of energy intensity in Nigeria. Energy Economics, 49, 570-580.
• Akpolat, A. G., & Altıntaş, N. (2013). Enerji tüketimi ile reel GSYİH arasındaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi: 1961-2010 dönemi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 8(2), 115-127.
• Aksoy, E., Gençtürk, M., & Şenal, S. (2023). Makroekonomik değişkenlerin katılım fonlarının üzerindeki etkileri: ARDL sınır testi yaklaşımı. Fiscaoeconomia, 7(1), 115-135. https://doi.org/10.25295/fsecon.1079845
• Akıncı, M., Sevinç, H., & Yılmaz, Ö. (2018). Jevons paradoksu: Enerji etkinliği ve rebound etkisi üzerine ekonometrik bir analiz. Fiscaoeconomia, 2(1). https://doi.org/10.25295
• Al-Mulali, U., Fereidoun, H. G., Lee, J. Y., & Sab, C. H. B. C. (2013). Examining the bi-directional long-run relationship between renewable energy consumption and GDP growth. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 22, 209-222.
• Altınay, G., & Karagöl, E. (2005). Electricity consumption and economic growth: Evidence from Turkey. Energy Economics, 27(6), 849-856.
• Altun, Y., & İşleyen, Ş. (2019). Türkiye’de iktisadi büyüme ile sanayi sektöründe istihdam arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile ekonometrik analizi: 1991-2017. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 657-676.
• Altun, Y., & İşleyen, Ş. (2018). Bazı OECD ülkelerinde yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimine yönelim üzerine ampirik bir çalışma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1577-1590.
• Altun, Y., İşleyen, Ş., & Görür, Ç. (2018). Türkiye’de eğitim ve sağlık harcamalarının ekonomik büyümeye etkisi: 1999-2017. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 223-244.
• Alper, F. Ö. (2018). Yenilenebilir enerji ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: 1990-2017 Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), 223-242.
• Apergis, N., & Payne, J. E. (2011). The renewable energy consumption–growth nexus in Central America. Applied Energy, 88(1), 343-347.
• Ateş, B., & Yağcı, H. (2023). Türkiye ve BRICS ülkelerinde enerji tüketiminin ekonomik refaha etkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25), 1-27.
• Bakırtaş, T., Karbuz, S., & Bildirici, M. (2000). An econometric analysis of electricity demand in Turkey. METU Studies in Development, 27(1), 23.
• Belke, A., Dobnik, F., & Dreger, C. (2011). Energy consumption and economic growth: New insights into the cointegration relationship. Energy Economics, 33(5), 782-789.
• Berber, M. (2006). İktisadi büyüme ve kalkınma (3. Baskı). Trabzon: Derya Kitabevi.
• BP. (2023). https://www.bp.com (Erişim tarihi: 16.07.2023).
• Cumhurbaşkanlığı. (2019). Strateji ve Bütçe Başkanlığı On Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2019-2023), 1-189.
• Çetin, M., & Şeker, F. (2012). Enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 85-106.
• Demirel, Y. (2012). Energy production conversion storage, conservation and coupling. U.S.A.: Springer: Green Energy and Technology.
• Demir, Y. (2021). Eğitim, sağlık ve AR-GE harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi ile belirlenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1758-1770.
• Demir, Y., İşleyen, Ş., & Özen, K. (2023). Seçili enerji tüketimlerinin karbondioksit emisyonu üzerindeki etkisinin ARDL sınır testi ile belirlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 59, 80-107.
• DPT. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). 1-379.
• DPT. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). 1-221.
• DPT. (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). 1-327.
• DPT. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). 1-362.
• DPT. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). 1-362.
• DPT. (2006). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013). 1-362.
• DPT. (2013). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014-2018). 1-362.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB). (1985). Enerji politikaları. https://www.enerji.gov.tr/ (Erişim tarihi: 16.07.2023).
• Esen, E., Yıldırım, S., & Kostakoğlu, S. F. (2012). Feldstein-Horioka hipotezinin Türkiye ekonomisi için sınanması: ARDL modeli uygulaması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), 251-267.
• Esseghir, E., & Khouni, L. H. (2014). Economic growth, energy consumption, and sustainable development: The case of the Union for the Mediterranean countries. Energy, 71, 218-225.
• Fuinhas, J. A., & Marques, A. C. (2012). Energy consumption and economic growth nexus in Portugal, Italy, Greece, Spain, and Turkey: An ARDL bounds test approach (1965–2009). Energy Economics, 34(2), 511–517.
• Göv, A., & Yılancı, V. (2023). Ekonomik büyüme, enerji tüketimi, dış ticaret dengesi ve finansal gelişme ilişkisine grafiksel nedensellik testi yaklaşımı. İstanbul İktisat Dergisi, 73(1), 203-230. https://doi.org/10.26650/istjecon2022-1164588
• Han, A. (2022). E7 ülkelerinde yenilenebilir enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisinin incelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(3), 797-814.
• Hayaloğlu, P., Artan, S., & Demirel, S. K. (2019). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel eşanlı model. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(2), 405-417.
• Heidari, H., Katırcıoğlu, S. T., & Saeidpour, L. (2015). Economic growth, CO2 emissions, and energy consumption in the five ASEAN countries. Electrical Power and Energy Systems, 64, 785-791.
• Ivic, M. M. (2015). Economic growth and development. Journal of Process of Management New Technologies International, 3(1), 55-62.
• Jobert, T., & Karanfil, F. (2007). Sectoral energy consumption by source and economic growth in Turkey. Energy Policy, 35(11), 5447-5456.
• Johansen, S., & Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52, 169-210. http://dx.doi.org/10.1111/j.1468-0084.1990.mp52002003.x
• Kraft, J., & Kraft, A. (1978). Relationship between energy and GNP. Energy Development, 3(2), 401-403.
• Karagül, M. (2002). Beşeri sermayenin iktisadi gelişimdeki rolü ve Türkiye boyutu. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları No: 37.
• Kaya, K. F. (2005). Ekonomik büyüme modellerinde beşeri sermaye: İçsel büyüme modelinin analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kamaruddin, R., & Jusoff, K. (2009). An ARDL approach in food and beverages industry growth process in Malaysia. International Business Research, 2(3).
• Karagöl, E., Erbaykal, E., & Ertuğrul, H. M. (2007). Türkiye'de ekonomik büyüme ile elektrik tüketimi ilişkisi: Sınır testi yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 72-80.
• Kızılkaya, F., & Dağ, M. (2019). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme: NIC ülkeleri için ekonometrik bir analiz. Business and Economics Research Journal, 10(3 özel sayı), 587-596.
• Köstekçi, A., & Yıldız, F. (2019). Kamu borç yönetimi Türkiye ve OECD ülke uygulamaları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Menegaki, A. N., & Tuğcu, C. T. (2016). The sensitivity of growth, conservation, feedback & neutrality hypotheses to sustainability accounting. Energy for Sustainable Development, 34, 77–87.
• Mucuk, M., & Uysal, D. (2009). Türkiye ekonomisinde enerji tüketimi ve ekonomik büyüme. Maliye Dergisi, 157, 105-115.
• Nasreen, S., Anwar, S., & Öztürk, İ. (2017). Financial stability, energy consumption and environmental quality: Evidence from South Asian economies. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 67, 1105-1122.
• Omri, A. (2014). An international literature survey on energy-economic growth nexus: Evidence from country-specific studies. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 38, 951–959.
• Öcal, O., & Aslan, A. (2013). Renewable energy consumption–economic growth nexus in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 28, 494-499.
• Ökçün, A. G. (1981). Türkiye İktisat Kongresi, 1923-İzmir. Ankara: A.Ü.S.B.F. Yayınları.
• Özbek, S., & Oğul, B. (2023). Türkiye’de tarım, orman alanları ve çevre ilişkisi. Tarsus Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 26-35.
• Payne, J. E. (2010). Survey of the international evidence on the causal relationship between energy consumption and growth. Journal of Economic Studies, 37(1), 53-95.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Raza, S. A., Shahbaz, M., & Nguyen, D. K. (2015). Energy conservation policies, growth and trade performance: Evidence of feedback hypothesis in Pakistan. Energy Policy, 80, 1-10.
• Shahzad, S. J. H., Kumar, R. R., Zakaria, M., & Hurr, M. (2017). Carbon emission, energy consumption, trade openness and financial development in Pakistan: A revisit. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 70, 185-192.
• Squalli, J. (2007). Electricity consumption and economic growth: Bounds and causality analyses of OPEC countries. Energy Economics, 29, 1192–1205.
• Şengül, S., & Tuncer, İ. (2006). Türkiye’de enerji tüketimi ve ekonomik büyüme: 1960-2000. İktisat İşletme ve Finans, 21(242), 69-80.
• Terzi, H. (1998). Türkiye'de elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Sektörel bir karşılaştırma. İktisat İşletme ve Finans, 13(144), 62-71.
• Türkmen, S., Tıraş, H. H., & Ağır, H. (2023). Enerji tüketimi - karbondioksit emisyonu ve ekonomik büyüme: MINT ülkeleri için panel veri analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 9(2), 43-67.
• Uslu, H. (2022). Türkiye’de finansal gelişme ve enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Yapısal kırılmalı bir analiz. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 188-217.
• World Bank (Dünya Bankası). (2023). World development indicators. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators (Erişim tarihi: 16.07.2023).
• Yardımcı, P. (2006). İçsel büyüme modelleri ve Türkiye ekonomisinde içsel büyümenin dinamikleri. Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, 10(9), 96-115.
• Yaşar, S., & Sugözü, İ. H. (2019). Ekonomik büyüme ve enerji tüketimi arasındaki ilişki bağlamında AB ülkeleri üzerine bir panel nedensellik analizi. İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 54-64.
• Yavuzaslan, K. (2009). Türkiye’nin enerji politikaları ve nükleer enerji ihtiyacı (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yayar, R., & Özdoğru, T. B. (2018). Elektrik tüketimi ile ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. International Congress of Management Economy and Policy 2018 Spring Proceedings Book, 409-424. İstanbul: International Congress of Management Economy and Policy.
• Yıldız, F. (2011). 2000 sonrası Türkiye iktisadının değişimi (31. baskı). İstanbul Ticaret Odası.
• Yılmaz, A. (2012). Türkiye’de sektörel enerji tüketimini etkileyen faktörler ve alternatif enerji politikalar (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Yılmaz, B. (2019). Yenilenebilir enerji (rüzgar enerjisi) üreten işletmelerin Türkiye muhasebe standartları açısından değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.