Rock-cut Tomb Number 6 in Tripolis

Yıl 2017, Sayı: 7, 287 - 325, 01.01.2017

Sabri Arıcı Aytekin Erdoğan

Öz

Tripolis is settled on fertile land and is located on important trade routes in the region between Lydia, Caria and Phrygia. The city of Tripolis lived through its most glorious years during the Roman Empire Age. The geography it is in is a very convenient location for city building. As a result of excavations and survey examination trips made in the Tripolis necropolis areas in 2007- 2009 revealed that Necropolis areas spread on the slopes just below the hill called Değirmentepe or Kaletepe seven rock-cut-tombs and two travertine sarcophagi in the Eastern Necropolis are divided into three areas, which are called North, East and West necropolis areas. This area separation is entirely due to the topographic situation. The 6th rock tomb in the eastern necropolis is the subject of this article. Since the archaeological excavation was carried out, numerous finds were discovered. There is a dromos at the entrance of th grave. The room is entered from a door with a rectangular entrance. There is a dead bed for six people in the rock-cut tomb. There are two dead beds on the right and on the left the entrance in the room and arcosolium opposite entrance There is also a thin long corridor between the entrance and arcosolium There is an arcosolium opposite of entrance, on the left and on the right of the entrance This grave is a rock tomb that is common in Anatolia. The earliest find in Tripolis necropoleis was unearthed here. This detail is important for the history of Tripolis. It is estimated that all grave types belong to people with moderate economic status, because they were made extremely unadorned. Finally, the 6th rock-tomb has been used continuously from the 1st century BC to the second half of the 6th century AD.

Anahtar Kelimeler

Tripolis, necropoleis of Tripolis, rock-cut tombs, rock-cut number six, findings.

Tripolis’teki 6 No.lu Kaya Mezarı

Öz

Denizli’nin Buldan ilçesi, Yenicekent beldesinde bulunan Tripolis, Lydia, Karia ve Phrygia arasındaki bölgede, verimli toprakları ve önemli ticaret yolu üzerinde olan bir kenttir. Kent, en görkemli yıllarını Roma imparatorluk çağında yaşamıştır. Bulunduğu coğrafya, bir kentin kurulması için çok uygun bir konumdadır. Tripolis nekropolis alanlarında 2007-2009 yıllarında yapılan kazı Doğu Nekropolisinde yedi kaya mezarı ve iki traverten lahit ve yüzey araştırmaları sonucunda Değirmentepe veya Kale tepe olarak adlandırılan tepenin hemen altındaki yamaçlarda yayılan nekropolis alanları, Kuzey, Doğu ve Batı nekropolis alanları olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu ayrılma, tamamen topoğrafik durumdan ileri gelmektedir. Tüm mezar türlerinin son derece özensiz yapılmış olması sebebiyle ekonomik durumu orta olan insanlara ait olduğu tahmin edilmektedir. Doğu nekropolisindeki 6 no.lu kaya mezarı, bu makalenin konusudur. Arkeolojik kazısı yapıldığından, çok sayıda buluntular ele geçmiştir. Mezarın girişinde dromos bulunmaktadır. Oda içine dikdörtgen girişli bir kapıdan girilmektedir. Kaya mezarında, altı kişilik ölü yatağı vardır. Odanın sağında solunda ve karşısında birer ölü yatağı ve girişin karşısında arcosolium vardır. Giriş ile arcosolium arasında da ince uzun-koridor vardır. Bu mezar, Anadolu’nun genelinde sıkça rastlanan bir kaya mezarıdır. Tripolis nekropolislerinde ele geçen en erken tarihli buluntu burada ele geçmiştir. Bu ayrıntı Tripolis tarihi için önemlidir. 6 no.lu kaya mezarı MÖ 1. yüzyıldan MS 6. yüzyılın ikinci yarısına kadar sürekli kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tripolis, Tripolis nekropolisleri, kaya mezarları, altı no.lu kaya mezarı, buluntular.

Kaynakça

• Abbasoğlu 1987 Abbasoğlu, H., “1986 Yılı Termessos Yüzey Araştırmaları”, AST 5.1, Ankara.
• Abbasoğlu 2000 Abbasoğlu, H., “Side Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, (Ed. O. Belli), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Abbasoğlu-Martini 1999 Abbasoğlu, H.-Martini, W., “Perge Akropolisi 1997 Yılında Yapılan Çalışmalar”, KST 20.2, Ankara.
• Akçay 2012 Akçay, T., “Olba Mezarlık Alanları”, Selevcia ad Calycadnvm 2, Ankara.
• Akkemik-Metin 2011 Akkemik, Ü.-Metin, M., “Ankara-Nallıhan-Çayırhan Juliopolis Nekropolü’nün Tabutlarında Kullanılan Ağaçların Cins / Tür Teşhisleri”, Journal of the Faculty of Forestry, 61 (2), 105-114.
• Atik-Erdem 2002 Atik, N.-Erdem, Z. K., “Tüba-Tüksek Buldan (Denizli) Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması, 2002 Yılı Raporu”, Buldan Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çalışmaları 1/2, Tüba-Tüksek Yayınları, Ankara.
• Atik-Erdem 2003 Atik, N.-K.Erdem, Z. K., “Tüba-Tüksek Buldan (Denizli) Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması”, Buldan Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çalışmaları 2/2, TÜBA-TÜKSEK Yayınları, Ankara.
• Atik-Erdem 2004 Atik, N.-Erdem, Z. K., “Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanteri 2001- 2003 Yılı Saptamalarının Değerlendirilmesi”, Tüba Kültür Envanteri Dergisi, Ankara.
• Atunel 2000 Atunel, E., “Hierapolis ve yakın çevresinde tarihsel deprem aktivitesi”, Ricerche Archeologiche Turche Nella Valle Del Lykos Lykos vadisi Türk Arkeoloji Araştırmaları, Congedo Editore, Lecce.
• Aydan-Kumsar 2005 Aydan, Ö.-Kumsar, H., “2003 Buldan depremlerinin özellikleri ve hasar gören Yenice (Denizli) Roma yeraltı mezarlarına ilişkin bir değerlendirme”, Mühendislik Jeolojisi Bülteni (Bulletin of Engineering Geology), Uluslararası Mühendislik Jeolojisi Türk Milli Komitesi Yayını 20, Ankara.
• Bahadır 2011 Bahadır, G., “Anadolu’da Bizans-Sasani Etkileşimi (IV-VII. yüzyıllar)” Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Vol. 6.1, İstanbul.
• Bailey 1980 Bainley, D. M. “Roman Lamps madde in Italy”, The Catalogue of the Lamps in the British Museum, Vol. II, London.
• Bailey 1988 Bainley, D. M. “Roman Provincial Lamps”, The Catalogue of the Lamps in the British Museum, Vol. III, London.
• Baughan 2010 Baughan, E., “Lidya Gömü Gelenekleri”, Lidyalılar ve Dünyaları, İstanbul.
• Baumeister 2006 Baumeister, P., “Die Nekropolen von Blaundos. Typologie Austgestaltung und Kuntshistorische Einordnung”, Blaundos, Berichte zur Erforschung einer Kleinstadt im Lydisch-Phrygischen Grenzgebiet, In Blaundos, (Hrsg. A. Filges), İstanbuler Forschungen, Band 48, Tübingen.
• Baysal-Elton 2014 Baysal, E. L.-Elton, H., “A Tomb With A Wiev: The Rock-cut Cemetery At Alahan in Isauria, Adalya 17, Antalya.
• Berber 2015 S. Berber, Isparta İli Keçiborlu İlçesi ve Çevresi Kaya Mezarları, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Berlin 1999 Berlin, A., “Studies in Hellenistic İlion: The Lower City. Stratified Assemblages and Chronology”, Studia Troica 9, Mainz.
• Broneer 1930 Broneer, O., “Corinth Terracotta Lamps”, Corinth, Vol. IV, Part II, Massachusetts.
• Boyd 1978 Boyd, T. D., “The Arch and Vault in Greek Architecture”, AJA 82.1, USA.
• Brown 1942 D. F. Brown, “The Arcuated Lintel and Its Symbolic Interpretation in Late Antique Art”, AJA 46, USA.
• Ceylan 1995 Ceylan, A., Tripolis Sütunlu caddesinde Yapılan Kazı ve Temizlik Çalışmaları”, MKKS 5, Ankara.
• Civelek 2001 Civelek, A., Tralleis Nekropolisi Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği, Ege Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Civelek 2004 Civelek, A., “Phokaia 2004 Hellenistik Dönem Seramiği Üzerine Gözlemler”, Olba XIII, Mersin.
• Civelek 2007 A. Civelek, “Roma Cenaze Törenleri ve Gömme Gelenekleri”, Arkeoloji ve Sanat, 124, İstanbul.
• Cohen 1995 Cohen, M. G., The Hellenistic Settlements in Europe, the Islands, and Asia Minor, Los Angeles.
• Çelgin 1990 Çelgin, A. V., Termessos Kenti Nekropol’leri, İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Çelgin 1994 Çelgin, A. V., “Termessos Ve Çevresinde Nekropol ve Epigrafya Araştırmaları: 1975-1991 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Toplu Sonuçlarına Kısa Bir Bakış”, Anadolu Araştırmaları, İstanbul.
• Çevik 2000a Çevik, N., Urartu Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri, Ankara.
• Çevik 2003b Çevik, N., “Anadolu Kaya Mimarlığı Örneklerinin Karşılaştırılması ve Kültürlerarası Etkileşim Olgusunun Yeniden irdelenmesi”, Olba 8 (Özel Sayı), Mersin.
• Çevik 2015 Çevik, N., Lykia Kitabı, İstanbul.
• Çokay 1996 Çokay, Ş. S., Antik Çağda Aydınlatma Araçları ve Perge Pişmiş Toprak Kandilleri, İstanbul Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çokay 2000 Çokay, S., Antik Çağda Aydınlatma Araçları, İstanbul.
• Dağlı 2008 Dağlı, G., Hadrianapolis Surları Kurtarma Kazısında Bulunan Roma ve Bizans Dönemi Kandilleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Doğanay 2009 Doğanay, O., Isauria Bölgesi Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri, Konya.
• Dökü 2008 Dökü, E., Paphlagonia Bölgesi Kaya Mezarları ve Kaya Tapınakları, Akdeniz Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Antalya.
• Duman 2013 Duman, B., “Son Arkeolojik Araştırmalar Yeni Bulgular Işığında Tripolis ad Maeandrum”, Cedrus I, Antalya.
• Duman-Baysal 2014a Duman, B.- Baysal, H. H., “ Tripolis Antik Kenti 2012 yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, KST 35, Ankara.
• Duman-Baysal 2014b Duman, B.- Baysal, H. H., “Tripolis 2. Sezon Kazı ve Restorasyon Raporu: 2013”, KST 36.2, Ankara.
• Duman 2014c Duman, B., “Menderes Tripolis’indeki Arkeolojik Keşifler”, Denizli (Özel Sayı), Denizli.
• Duman 2015 Duman, B., “Tripolis’teki Geç Bizans Kalesi”, Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan, İstanbul.
• Duman-Baysal 2016 Duman, B.-Baysal, H. H., “Tripolis ad Maeandrum 2014 Yılı Kazı, Onarım ve Koruma Çalışmaları”, KST 37.1, Ankara.
• Duman-Konakçı 2006 Duman, B.-Konakçı, B., “Kolossai: Höyük, Kalıntı ve Buluntuları”, Arkeoloji Dergisi VIII, 2006/2, İzmir.
• Durugönül 2015 S. Durugönül, “Kanytellis Kabartmaları”, Nekropolisleri, Kanytellis (Kanlıdivane) Dağlık Kilikia’da Bir Kırsal Yerleşimin Arkeolojisi, İstanbul, 103-112.
• Durukan 2001 Durukan, M., Dağlık Kilikia Mezarları ve Ölü Kültü, Ege Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Durukan 2012 Durukan, M., Kappadokia’da, Argaios Dağı Çevresinde HellenistikRoma Dönemi Mezarları ve Ölü Kültü, İstanbul.
• Düzgün 2013 Düzgün, T., “Kibyra Nekropolü ve Ölü Gömme Gelenekleri”, Pisidia Araştırmaları I, Isparta.
• Durukan-Körsulu 2007 Durukan, M.– H. Körsulu, H. “Hellenistik Dönem Seramikleri”, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos, Adalya Ek Yayın Dizisi 6 (Ed. S. Durugönül), 155–228.
• Edwards 1975 Edwards, G. R., Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII, III Princeton, New Jersey.
• Erdem 2003 Erdem, Z. K., “Tripolis (Yenicekent-Buldan-Denizli) Antik kenti Çanak, Çömlekleri”, III. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Eskişehir.
• Ergeç 1995 Ergeç, R., Güney Kommagene Bölgesindeki Antik Dönem Nekropol ve Mezarları, Selçuk Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora tezi, Konya.
• Ergeç 2001 Ergeç, R., “Anazarbus Antik Kenti ve Nekropolü”, La Cilicia: Espaces et Pouvoirs Locaux (2e millénaire av. J.-C.-4e siècle ap. J.-C.) Actes de la Table ronde internationale d’İstanbul 2-5 novembre 1999, Varia Anatolica XIII, Paris.
• Er-Scarborough 1991 Er-Scarborough, Y., The Funerary Monuments of Cilicia Tracheia, The University of Cornel, Yayınlanmamıs DoktoraTezi, Ithaca, NY.
• Er-Söğüt 2005 Er, Y.-Söğüt, B., “Dağlık Kilikia’da Olba-Diocaesarea Nekropollerindeki Kaya Mezarları”, TED 5, Ankara.
• Erdoğan-Çörtük 2009 Erdoğan, A.-Çörtük, U., “Tripolis Kazısı 2007 Çalışmaları”, KST 30.4, Ankara.
• Erdoğan 2011 Erdoğan, A.,“Tripolis 2008 - 2009 Yılı Kazıları” KST 32.3, Ankara.
• Erdoğan-Aktaş 2011 Erdoğan, A-Aktaş, R., “Tripolis Doğu Nekropolisi Kazı Çalışmaları” Arkeoloji Dergisi 16, İzmir.
• Erdoğan 2012 Erdoğan, A., “Tripolis”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları, İzmir.
• Erten 2005 Erten, E., “Mersin, Silifke, Olba Yüzey Araştırması-2003”, AST 22.2, Ankara.
• Goethert-Polaschek 1985 Goethert-Polaschek, K. Katalog Der Romischen Lampen Der Rheinischen Landesmuseums Trier. Bildlampen und Sonderformen, Bant XV, Mainz.
• Goldman 1950 Goldman, H., Excavations at Gözlü Kule, Tarsus I. The Hellenistic and The Roman Periods, Princeton.
• Habicht 1975 Habicht, C., “New Evidence on the Province of Asia”, The Journal of Roman Studies, Vol. 65, UK.
• Haspels 1971 Haspels, E., The Highlands of Phrygia Sites and Monuments, I-II Princeton.
• Işık 1989 Işık, F., “Batı Uygarlığının kökeni Erken Demir Çağ Doğu-Batı Kültür Sanat İlişkilerinde Anadolu”, TAD 28, Ankara.
• İren 2007 İren, K., “Idyma İlkçağ Kenti ve Çevresi 2004-2005 Yılları Arkeolojik Yüzey Araştırmaları”, AST 24.1, Ankara.
• Jones 1971 Jones, A. H. M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, Oxford.
• Karagöz 2002 Karagöz, Ş., “Eski Anadolu ve Ege uygarlıklarında deprem izleri”, Mimarlık Dergisi 303, Ankara.
• Karauğuz-Kunt-Doğanay 2004 Karauğuz, G.-Kunt, H. İ.-Doğanay, O., Lykaonia Bölgesi Kaya mezarları, Konya.
• Kasapoğlu 2009 Kasapoğlu, H., “Parion Nekropolü Mezar Tipleri” Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı–Doğudan Yükselen Işık Yazıları, Erzurum.
• Keil-Wilhelm 1931 Keil, J.-Wilhelm, A., “Denkmäler aus dem Rauhen Kilikien”, MAMA III, Manchester.
• Kollwitz 1950 Kollwitz, J., “Arcosolium”, Reallexikon für Antike und Christentum, Stuttgart.
• Konyar 2011 Konyar, E., “Urartu’da Mezar Tipleri ve Gömü Âdetleri”, Urartu Doğu’da Değişim, İstanbul.
• Kortanoğlu 2006 Kortanoğlu, R. E., Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları, İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Machatschek 1967 Machatschek, A., Die Nekropolen und Grabmäler im Gebiet von Sebaste und Korykos im Rauhen Kilikien, Ergänzungsbände zu den Tituli Asiae Minoris Nr. 2, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, Denkschriften, Band 96, Wien.
• Mclauchlin 1985 Mclauchlin, E., Lydian Graves and Burial Customs, University of California, Unpublished PH.D, Berkeley.
• Perlzweig 1961 Perlzweig, J., “Lamps of the Roman Period: First to Seventh Century After Christ”, The Athenian Agora, Vol. VII, Princeton.
• Peschlow 1990 Peschlow, A., “Die Nekropolen von Latmos und Herakleia am Latmos”, AST 7, Ankara.
• Peschlow 1991 Peschlow, A., “Die Nekropolen von Latmos und Herakleia am Latmos”, AST VIII, Ankara
• Ramsay 1890 Ramsay, W. M., The Historical Geography of Asia Minor, London.
• Ramsay 1895 Ramsay, W. M., The Cities And Bishoprics Of Phyrgia: I, Oxford.
• Rosenbaum 1971 Rosenbaum, A. E., Anamur Nekropolü The Necropolis of Anemurium, Ankara.
• Rosenbaum-Huber-Onurkan 1967 Rosenbaum, A.E.-Huber, G.-Onurkan, S., A Survey of Coastal Cities in Western Cilicia, Ankara.
• Rosenbaum 1980 Rosenbaum, A. E., The Necropolis of Adrassus (Balabolu) in Rough Cilicia, Österreichische Akademie der Wissenschaften. Ergänzungsbände zu den Tituli Asiae Minoris No: 10, Wien.
• Rotroff 1997 Rotroff, S. I., Hellenistic Pottery. Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material, The Athenian Agora XXIX Princeton, New Jersey.
• Rotroff-Oliver 2003 Rotroff, S, I.,-Oliver, A., Jr, The Hellenistic Pottery fromSardis: The Finds Through 1994. Archaeological Exploration of Sardis Monograph 12, Cambridge, Massachusetts, London.
• Roos 1972 Roos, P., The Rock- Tombs of Caunus 1, The Architecture, Studies in Mediterranean Archaeology XXXIV, Gothenburg: Äström.
• Rudolph 1978 Rudolph, W., ” Hellenistic Fine Ware Pottery and Lamps from Above The House With The Idols at Mycenae”, BSA 73, London.
• Schäfer 1968 Schäfer, J., Hellenistische Keramik aus Pergamon, Berlin.
• Scarborough 1991 Er Scarborough, Y., The Funerary Monuments of Cilicia Tracheia, The University of Cornel, Unpublished PH.D., Ithaca.
• Schneider 1995 Schneider, E. E., “Classical Sites In Anatolia: 1993 Archeological Survey In Cappadocia”, AST XII, Ankara.
• Sevin 2013 Sevin, V., Anadolu’nun tarihi Coğrafyası I, Ankara.
• Sivas 2012 Sivas, T. T., “Frig Kaya Mezarları”, Frigler Midas’ın Ülkesinde Anıtların Gölgesinde, İstanbul.
• Spanu 2000 Spanu, M., “Bruial in Asia Minor during Imperal Period, with particular reference to Cilicia and Cappadocia”, Burial, Society and contex in the Roman Wold, Oxford.
• Stevens 1991 Stevens, S.T. “Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice”, Phoenix 45.3, 215-229.
• Şimşek 2013 Şimşek, M., Kibyra Yer Altı Oda Mezarları: Mimari Tipoloji, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Şimşek-Okunak-Bilgin 2011 Şimşek, C.-Okunak, M.-Bilgin, M., Laodikeia Nekropolü (2004-2010 Yılları), Laodikeia Çalışmaları 1.1-1.2, (Ed. C. Şimşek), İstanbul.
• Tek 2002 Tek, T., Antik Literatür ve Yazıtlardan Örneklerle Roma Dünyasında Ölüm, Anadolu Sanat Dergisi, İstanbul.
• Tonybee 1971 Tonybee, J. M. C., Death and Burial in The Roman World, Baltimore.
• Uğurlu 2006 Uğurlu, E., Olympos Nekropolü, Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Üreten 2006 Üreten, H., “Tripolis Antik Kent Tarihi ve İnanç Coğrafyası: Tanrıça Leto Örneği”, Buldan Sempozyumu, Denizli.
• Yegül 1986 Yegül, F. K., The Bath-Gymnasium Complex at Sardis, CambridgeMassachusetts- Londra.
• Yılmaz 2007 Yılmaz, N., “Necropoleis and Funerary Monuments in Pisidia During the Roman Period”, Adalya 10, Antalya.
• Zeyrek 2007a Zeyrek, T. H., “Besni Nekropollerinden Kaya Mezarları; The Rock Tombs In The Necropolises Of Besni (Adıyaman-Turkey)”, Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan, İstanbul.
• Zeyrek 2007b Zeyrek, H. T. “Yukarı Söğütlü Nekropollerinden Kaya Mezarları”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6.2, Gaziantep.
• Zoroğlu 2000 Zoroğlu, L., “Kelenderis Nekropolü”, Olba 3, Mersin.