The Repairs of the Early Byzantine Colonnaded Streets of Side in the Light of Architectural Decoration Finds

Yıl 2017, Sayı: 7, 177 - 207, 01.01.2017

Şener Yıldırım

Öz

Side was one of the largest harbors of Pamphylia region as well as the most significant harbors of Eastern Mediterranean during antiquity. The city kept its importance during the Roman and Early Byzantine periods, and continued to be one of the most prosperous trade cities of the region. The city was promoted to the status of metropolis of Pamphylia Prima with the spread of Christianity, and its prosperity as a Christian city is especially accentuated by its dense religious architectural formation and the sumptuous marble artifacts. Having no marble quarries in this region necessiated the importing of the costly material from outside of the region. The damage caused by earthquakes during the Late Antique period required a renovation of civil buildings as well as the columned streets of the city. Although some of the repairments inscriptions found during the excavations inform us relating to this subject, they are far from a precise dating. Scholars broadly dated the inscriptions within the 5th and 6th centuries and they suggested that the extensive renovations took place at this time frame. In this study, the aim is to follow the trace of said repairments and renovations which were mentioned in these inscriptions by architectural sculpture findings and to clarify the material evidence. After all, the principle concept is to narrow down the problematic dating of the imported column bases and capitals that are used in the restoration of the columned street, making this era of the city more explicit.

Anahtar Kelimeler

Byzantine Art, architectural sculpture, Pamphylia, Side, repairments

Mimari Plastik Veriler Işığında Erken Bizans Döneminde Side’de Sütunlu Caddelerin Onarımı

Öz

Side, Antik Dönemde Pamphylia Bölgesinin en büyük ve Doğu Akdeniz’in de en önemli limanlarından biridir. Kent, bu önemini Roma ve Erken Bizans Dönemlerinde sürdürmüş ve bölgenin en zengin ticaret kentlerinden biri olmaya devam etmiştir. Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte Pamphylia Prima’nın metropolisi konumuna yükselen kentin, zengin bir Hıristiyan kenti olduğu, yoğun dini yapılaşması ve zengin mermer eserlerinden anlaşılmaktadır. Bölgede mermer ocaklarının olmaması, oldukça pahalı olan bu malzemenin dışarıdan ithal edilmesini zorunlu kılmıştır. Geç Antik Dönem’de kentin depremlerle hasar görmesi kamu yapılarının yanında, sütunlu caddelerinin de onarımını gerektirmiştir. Side kazılarında bulunan bazı onarım kitabeleri bu konuda bilgi vermekle birlikte, net bir tarih vermekten uzaktır. Araştırmacılar kitabeleri genel olarak 5-6. yüzyıllar içinde değerlendirmişler ve kapsamlı onarımın da bu ikili tarih önermesi içinde gerçekleşmiş olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu çalışmada, yazıtlarda sözü edilen onarım ya da yenilemelerin izi, mimari plastik veriler üzerinden sürülmeye ve maddi kanıtları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, sütunlu caddelerin onarımında kullanılan ithal sütun başlıkları ve sütun kaideleri üzerinden daha dar aralıklı bir tarih önerisi getirilmeye ve kent tarihindeki bir dönem daha belirgin kılınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bizans Sanatı, mimari plastik, Pamhylia, Side, onarım

Kaynakça

• Albustanlıoğlu 2006 Albustanlıoğlu, T. Dokimeion Işığı Altında Roma İmparatorluk Döneminde Mermer Kullanımı; İmparatorluk Yönetimindeki Anadolu Mermer Ocaklarının İşletme Stratejisi ve Organizasyonu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alpaslan 2001 Alpaslan, S. “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2000 Yıllığı, 265-299, Ankara.
• Asgari 1989 Asgari, N. “Prokonnesos 1987 Çalışmaları”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Kültür Bakanlığı Yayınları, 233-246, Ankara.
• Asgari 1991 Asgari, N. “Prokonnesos-1990 Çalışmaları”, IX. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Kültür Bakanlığı Yayınları, 311-332, Ankara
• Barsanti 1990 Barsanti, C. “L’esportazione di marmi dal Proconneso nelle regioni pontiche durante il IV-VI secolo”, Rivista Dell’Istituto Nazionale D’Archeologia e Storia Dell’Arte, III Serie-Anno XII, 91-220, Roma.
• Barsanti 2002 Barsanti, C. “Capitelli di Manufattura Constantinopolitana a Roma”, Ecclesiae Urbis, Atti del congresso internazionale di studi sulle chiese di Roma, Pontificio instituto di archeologia cristiana, 1443-1478, Vatican.
• Bean 1965 Bean, G. E. Side Kitabeleri, The Inscriptions of Side, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Fariolli 1969 Fariolli, R. O. “Corpus” della scultura paleocristiana bizantina ed altomedioevale di Ravenna, De Luca Editore, Roma.
• Foss 1996 Foss, C. “The cities of Pamphylia in the Byzantine Age”, Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor, Variorum IV, 1-61, Vermonnd.
• Kautzsch 1936 Kautzsch, R. Kapitellstüdien. Beitrage zu einer Geschichte des Spatantiken, Kapitells im Osten vom vierten bis ins siebente Jahrhundert, Berlin.
• Kramer 1970 Kramer, J. “Attische Säulenbasen des 5. und 6. Jahrhunderts n. Chr. und ihre Rohform”, Bonner-Jahrbucher, Band 170, 271-278.
• Mansel 1964 Mansel A.M. “Restaurationen und Umänderungen des Theaters von Side in Byzantinischer Zeit”, Actes du XIIe Congres International D’Études Byzantines, 239-343, Belgrad.
• Mansel, 1978 Mansel A.M. Side, 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Mansel, Bean, İnan 1956 Mansel, A.M, Bean, G.E, İnan, J. Side Agorası ve Civarındaki Binalar, 1948 Yılı Kazılarına Dair Rapor, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Niewöhner 2007 Niewöhner, P. Aizanoi, Dokimion und Anatolien, Stadt und Land, Siedlungs und Steinmetzwesen wom späteren 4. bis ins 6. Jahrhundert n. Chr., Wiesbaden.
• Nollé 2001 Nollé, J. Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse II, Bonn.
• Onur 2006 Onur, F. “Some Late Roman Inscriptions of Side”, Gephira 3, 193-199.
• Ötüken 1996 Ötüken, Y. Forschungen Im Nordwestlichen Kleinasien Antike und Byzantinische Denkmäler in der Provinz Bursa, Tübingen.
• Roux 1998 Roux, G. Salamine de chypre XV, la Basilique de la Campanopetra, De Boccard, Paris.
• Tezcan 1989 Tezcan, H. Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul.
• Yıldırım 2015 Yıldırım, Ş. “Side Müzesi’nden Bir Geç Antik Çağ Çeşmesi”, Olba XXIII, 515-534.
• Zollt 1994 Zollt, T. Kapitellplastik Konstantinopels vom 4. bis 6. Jahrhundert n.Chr. Mit Einem Beitrag zur Untersuchung des Ionischen Kampherkapitells, Wilhelms-Universitat Münster, Bonn.
• http://www.deprem.gov.tr/tr/tarihseldepremler (erişim tarihi 20.01.2016).