The Neolithic Period in and around Urfa in the Light of New Findings

Yıl 2018, Sayı: 8, 203 - 232, 01.01.2018

Bahattin Çelik Kaya Tolon

Öz

The systematic surface surveys made in the area showed that Şanlıurfa and its surroundings have been inhabited since the Neolithic Period. As a result of the researches conducted in the region since 1987, the number of settlements giving Neolithic finds did not exceed the fingers of a hand. However, recent work in and around Harran has shown us that the region has been intensively inhabited since earlier times. In the Tektek Mountains region in the east of the Harran Plain, lots of settlements belong to the Pre-Pottery Neolithic Period have been discovered and this proved that the history of the region went to more ancient times. Also, wildlife trap areas in the region show that one of the livelihoods is based on wildlife hunting. When it comes to wild animal hunting in Harran and its environs, the first animals come to mind are gazelles. One of the best proofs of how intense the gazelle population in the region is the hunting that the people from the region with modern equipment made in the Tektek Mountains until 50-60 years ago. It is understood how important the gazelle is in the Neolithic period when it is thought that 45-50% of the animal bones recovered from the excavations are gazelle bones in settlements belonging to the Neolithic Period in Şanlıurfa.

Anahtar Kelimeler

Neolithic Period, Harran, Tektek Mountains, Gazelle Hunting, Trap Areas

Yeni Bulgular Işığında Urfa’da Neolitik Dönem

Öz

Şanlıurfa ve çevresinin Neolitik dönemden itibaren iskân edilmiş olduğunu bölgede yapılan sistemli yüzey araştırmaları göstermiştir. 1987 yılından itibaren bölgede yapılan araştırmalar sonucunda Neolitik döneme ait buluntu veren yerleşimlerin sayısı bir elin parmaklarını geçmezdi. Ancak, son yıllarda Harran ve çevresinde yapılan çalışmalar, bölgenin daha da eski dönemlerden itibaren yoğun bir şekilde iskân edilmiş olduğunu bize göstermiştir. Neolitik dönemin çanak çömlek kullanılmayan evresi olan Çanak Çömleksiz Neolitik dönemde, özellikle Harran ovasının doğusunda yer alan Tektek Dağları bölgesinde pek çok ören yerinin tespiti bölgenin daha eskilere gittiğini kanıtlamıştır. Ayrıca, bölgede bulunan yabani hayvan tuzak alanları bölgenin geçim kaynaklarından birinin yabani hayvan avcılığı üzerine kurulmuş olduğunu da göstermektedir. Urfa ve çevresinde yabani hayvan avcılığı denilince hiç kuşkusuz akla gelen ilk hayvan ceylandır. Bölgede, ceylan popülasyonun ne kadar yoğun olduğunu gösteren en iyi kanıtlardan biri, bölge halkının günümüzden 50-60 yıl öncesine kadar Tektek Dağları’nda modern teçhizatla yaptığı ceylan avcılığıdır. Şanlıurfa’da bulunan Neolitik döneme ait yerleşimlerde yapılan kazılarda ele geçen hayvan kemiklerinin % 45-50’sinin ceylan kemiği olduğu düşünüldüğünde ceylanın Neolitik dönemde ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neolitik Dönem, Harran, Tektek Dağları, Ceylan Avcılığı, Tuzak Alanları

Kaynakça

• Abbès 1993 Abbes, F., “Méthode d’approce de la variabilité du debitagé aminaire, application à desarmatures perçantes de Cheikh Hassan (Syrie. VIIIe millénaire B.C.)” Cahiers deI’Euphrate 7, 119-150.
• Beile-Bohn et al. 1998 Beile-Bohn, M; Gerber C., Morsch M. ve Schmidt, K., “Neolithische Forschungen in Obermesopotamien. Gürcütepe und Goöekli Tepe” Istanbuler Mitteilungen 48, 5-78.
• Çelik, B., “Şanlıurfa-Yeni Mahalle” (Ed. M. Özdoğan, N. Başgelen ve P.
• Kuniholm), The Neolithic in Turkey. New Excavation and New Research.
• Archaeology and Art Publication, İstanbul, 139-164. Çelik 2011b
• Çelik, B., “Karahan Tepe: a new cultural centre inthe Urfa area in Turkey”
• Documenta Praehistorica XXXVIII, 241-253. Çelik 2011c
• Çelik, B., “A New Statue From Karahan Tepe” (Ed. H. Taşkıran, M.
• Kartal, K. Özçelik, M.B. Kösem ve G. Kartal), Işın Yalçınkaya’ya
• Armağan Kitabı, Studies in Honor of Işın Yalçınkaya, Bilgin Kültür Sanat
• Yayınları, Ankara, 91-95.
• Çelik et al. 2011 Çelik, B- Güler, M ve Güler, G., “A New Pre-Pottery Neolithic Settlement in Southeast Turkey: Taşlı Tepe”, Anatolia /Anadolu 37, 225-236. Çelik 2014 Çelik, B., “Differences and Similarities between the Settlements in Şanlıurfa Region where “T” Shaped Pillars are Discovered”, TÜBA-AR 17, 9-23.
• Ercan ve Çelik 2013 Ercan, M- B. Çelik, B., “Şanlıurfa Müzesi’nden Neolitik Döneme Ait Bir Grup Eser / A Group of Artifacts From Neolithic Period in Şanliurfa Museum”, Anadolu /Anadolu 39, 13-54.
• Güler ve Çelik 2015 Güler, M - Çelik,b., “Şanlıurfa Bölgesi Neolitik Dönem Araştırmaları”, Belgü 1/175-102.
• Güler et al. 2012 Güler,M- Çelik, B- Güler,G., “Viranşehir İlçesinden Yeni Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşimleri / New Pre-Pottery Neolithic Settlements from Viranşehir District”, Anadolu / Anatolia 38, 157-191.
• Güler et al. 2013 G. Güler, G – Çelik, B - Güler, G., “New Pre-Pottery Neolithic sites and cult centres in the Urfa Region” Documenta Peahistorica XL, 291-304.
• Miyake et al. 2012 Miyake, Y - Maeda,O - Tanno, K - Hongo, H- Gündem, C.Y.,”New Excavations at Hasankeyf Höyük: A 10th millennium cal.BC site on the Upper Tigris, Southeast Anatolia” Neo-Lihics 1/12, 3-7.
• Moetz ve Çelik 2012 Moetz, K. - Çelik, B., “T Shaped Pillar Sites in the Landscape around Urfa” (Ed. R. Matthews ve J. Curtis), Proceedings of the 7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East. Vol. 1: Mega- cities & Mega-sites, 695-709, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag.
• Notroff et al. 2016 Notroff, J.- Dietrich, O - Schmidt, K., “Gathering of the Dead ? The Early Neolithic Sanctuaries of Göbekli Tepe, Southeastern Turkey” (Ed. C. Refrew, M.J. Boyd, ve I. Morley), Death Rituals, Social Order and the Archaeology of Immortality in the Ancient World “Death Shall Have No Dominion”, Cambridge University Press, Cambridge, 65-81.
• Sicher-Akman 2001 Sicher-Akman,M., “Die Rundhütte als Ursprung Zur Entwicklung erster runder Hütten zum geregelten Rechteckbau” (Ed.) R. M. Boehmer ve J. Maran. Lux orientis. Archaeologie zwischen Asien und Europa, Festschrift für Harald Hauptmann zum 65. Geburtstag. Rahden, 389-394.
• Stordeur ve Lebreton 2008 Stordeur,D - Lebreton, M., “Figurines pierres à rainures, «petits objets divers» et manches de Mureybet.” (Ed. J. J. Ibáňez), Le site néolithique de Tell Mureybet (Syrie du Nord), En homage à Jacques Cauvin, BAR
• International Series 1843, Oxford, Vol. II, 619-644.