Hasankeyf Sahabiye Madrasah (The Suleymaniye Islamic Complex)

Yıl 2020, , 37 - 58, 25.12.2020

Abdüsselam Uluçam

https://doi.org/10.47702/sematr.2020.3

Öz

The Suleymaniye Complex is considered to be one of the important monuments of Hasankeyf now been submerged under the waters of the Ilisu Dam. The Complex was built between the years of 750-753/1351-1354 by Melikü’l Adil Şehabeddin Gazi. It consists of an atrium surrounded by porticos and students’ rooms on three sides, as well as classrooms, mudarris rooms and prayer rooms in the south. By adding a small-scale closed atrium to the west side of the prayer room, passing into a derelict Artuqid madrasah adjacent to the prayer room was ensured. Rubble stone bonded by regional mortar called cas (plaster) was used in the architecture. One of the large rooms located on both sides of the Iwan in the south of the atrium was turned into a turbeh (small mausoleum) for Şehabeddin Gazi, who was buried here, and his three sons who died from the Plague; the other one, for Suleiman the Magnificent. Renovating the east front of the madrasah between the years of 1406 and 1416, Suleiman the Magnificent contributed to the madrasah gaining a monumental appearance with minaret, crown door and fountain made of uniformly cut ashlar stones. There is incoherence regarding the dates and names of the founders on the inscriptions above these. Sahabiye Madrasah’s mihrabs and the dome of the closed atrium, as well as the architectural components included by Suleiman the Magnificent were transported to the new Hasankeyf Culture Park. Other parts are left underwater. Sahabiye Madrasah is a significant monument of the Ayyubid period with a well-known history and culture among the cultural properties in Hasankeyf.

Anahtar Kelimeler

Architecture History, Hasankeyf Chronicle, Sahabiye Madrasah, Külliye (The Islamic Complex), Cas mortar

Hasankeyf Şehabiye Medresesi (Sultan Süleyman Külliyesi)

Öz

Ilısu Barajı suları altında kalan Hasankeyf’in önemli anıtlarından birisi Sultan Süleyman Külliyesi olarak tanınmaktadır. Ancak külliye Melikü’l Adil Şehabeddin Gazi tarafından 750-753/1351-1354 yılları arasında yaptırılmıştır. Üç tarafı revak ve öğrenci odalarıyla çevrilen bir avlu ile güneyindeki derslikler, müderris odaları ve mescit bölümlerinden oluşmaktadır. Mescidin batısına, küçük ölçekli kapalı bir avlu eklenerek bitişiğindeki metruk bir Artuklu medresesine geçiş sağlanmıştır. Mimaride yöresel harç malzemesi cas (alçı) ile tutturulmuş moloz taş kullanılmıştır. Avlunun güneyindeki eyvanın iki yanında yer alan büyük odalardan birisi buraya defnedilen Şehabeddin Gazi ile veba salgınında ölen üç oğlu; diğeri ise Sultan Süleyman için türbe haline getirilmiştir. Sultan Süleyman, 809-818 /1406-1416 yılları arasında medresenin doğu cephesini yenileyerek muntazam kesme taş malzemeden yapılmış minare, taçkapı ve çeşme ile birlikte medreseye anıtsal bir görünüş kazandırmıştır. Bunlar üzerinde yer alan kitabelerdeki tarih ve bâni adlarında bazı çelişkiler mevcuttur. Şehabiye Medresesi’nin mihrapları ve kapalı avlunun kubbesi ile Sultan Süleyman’ın eklediği mimari unsurlar Yeni Hasankeyf’teki Kültür Park’a taşınmıştır. Diğer kısımları sular altında kalmıştır. Şehabiye Medresesi, Hasankeyf’teki kültür varlıkları arasında tarihi ve kimliği bilinen Eyyûbiler döneminin önemli bir eseridir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık Tarihi, Hasankeyf Vekâyinamesi, Şehabiye Medresesi, Külliye, Cas

Kaynakça

• Bakırer, Ömür. Onüç ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrabları, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1976.
• Balüken, Yusuf. Târîhu Hısn-ı Keyfâ, Tahkîk ve’d Dirâse, Te’lif: El Hasan bin İbrahîm el-Münşî el-Hısnî, Arabca. İstanbul: Nûbihar Pak Ajans Yayıncılık, 1. Basım, 2019.
• Bell, Gertrude. Erişim 7 Temmuz 2020. www.gerty.ncl.ac.uk
• Darkot, Besim. “Hısn Keyfa”, İslam Ansiklopedisi. 5/453. İstanbul: MEB Yayınları, 1977.
• Gabriel, Albert. Voyages Archéologique dans la Turquie Orientale. Paris: E. de Boccard, 1940.
• Kılcı, Ali. “Hasankeyf Vakıf Eserleri”. V. Vakıf Haftası (Restorasyon ve Vakıfların Ekonomik ve Sosyal Etkileri Semineri), Ankara: VGM Yayınları, 1987, 159-192.
• Mıynat, Ali. Bir Ortaçağ Kenti: Hasankeyf. Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2008.
• Yurttaş, Hüseyin. “Hasankeyf’de Artuklu, Eyyûbi, Akkoyunlu ve Osmanlı Dönemi Mimari Eserleri”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel. 8/170-172. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Yurttaş, Hüseyin. Hasankeyf Yapılarının Sanat Tarihimizdeki Yeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
• Zengin, Burhan. Hasankeyf Tarihi ve Tarihi Eserleri. İstanbul: Prestij Reklam Ltd. Şti., 2. Basım, 2001.
• 998 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Diyâr-i Bekr ve Arab ve Zü’l-Kâdiriyye Defteri (937/1530) 1/261-266, Ankara: 1998.