Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesinde Bulunan Bir Grup Kemer Tokası

Yıl 2020, Sayı: 5, 110 - 127, 25.12.2020

Hatice Ünlerşen Ahmet Çaycı

https://doi.org/10.47702/sematr.2020.7

Öz

Küçük objeler arasında yer alan kemer tokaları, üzerinde oldukça naif ve etkileyici sanatların bulunduğu kullanım eşyalarındandır. Herhangi bir kemer tokasının malzemesi işleniş niteliği ve figür repertuvarı bize dönemin sanatına, sosyoekonomik durumuna ve dini hayatına kadar ışık tutmaktadır. Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi’nde sergilenen kemer tokalarından incelediğimiz altı eser üzerinde aslan, pegasus, grifon, birbirine dolanmış çift ejder, hayvan mücadele sahnesi ve tavus kuşu figürleri yer almaktadır. Eserlerin yapımında döküm tekniği, süslemelerde ise kazıma tekniği kullanılmıştır. İncelenen kemer tokalarının hammaddesi bronz olup, dikdörtgen formdadır. Kemer tokalarının kemerleri günümüze ulaşamamıştır. Ayrıca kemer tokalarının bulunma yerleri, ustaların isimleri ve dönemleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Kemer tokaları küçük nesnelerdir. Bu nedenle kolaylıkla taşınabilirler. Ek olarak, kemer tokalarının üzerine genel olarak herhangi bir bilgi yazılmamaktadır. Tüm bu nedenlerden dolayı eserlerin tarihsel arka planı hakkında kesin bir yargıya varmak mümkün değildir. Yapılan bu çalışmada eserlerin genel özellikleri hakkında bilgi verilerek benzer eserler ile form, bezeme, malzeme, figür ve kompozisyon açısından karşılaştırılmıştır. Tüm bu bilgiler ışığında da yaklaşık bir dönem tespitine gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kemer tokası, Maden sanatı, İkonografik figürler, Küçük objeler, Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi

A Group of Belt Buckles in the Kayseri Seljuk Civilization Museum

Öz

Belt buckles, which are among small objects, are among usage items on which there are very naive and impressive arts. The material, the processing methods, and the repertoire of figures of any belt buckle shed light on the art, socioeconomic status, and religious life of the period. There are lion, pegasus, griffon, twisted double dragon, an animal fight scene, and peacock figures on the six artifacts that we examine from the belt buckles exhibited in Kayseri Seljuk Civilization Museum. The casting technique was used in the production of the works, and the scraping technique was used in the ornaments. The raw material of the belt buckles examined is bronze and in rectangular form. The belts of the belt buckles have not reached nowadays. Besides, there is no information about the find places, names of the masters, and periods of belt buckles. Belt buckles are small objects. Therefore, they can be transported easily. Additionally, no information is inscribed generally on belt buckles. For all these reasons, it cannot possible to reach an exact judgment about the historical background of the works. In this study, information about the general features of the works was given and compared with similar works in terms of form, decoration, material, figure, and composition. In light of all this information, an approximate period was determined.

Anahtar Kelimeler

Belt buckle, Metal arts, Iconographic figures, Small objects, Kayseri Seljuk Civilization Museum

Kaynakça

• Allan, James W. Nishapur: Metalwork of The Early Islamic Period. NewYork: Metropolitan Museum of Art, 1982.
• Arlı, Mustafa. Beypazarı’nda Dövme Bakırcılık. İstanbul: Kültür ve Turizim Bakanlıǧı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1984.
• Artuk, İbrahim - Artuk, Cevriye. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşirdeki Islâmî Sikkeler Kataloğu I. İstanbul: Millî Eğitim Basimevi, 1971.
• Baer, Eva. “Group of Seljuq Figural Bas Reliefs”. Oriens 20 (1967), 107–124.
• Çakır, Göktürk Ömer. “Küçük Asya Sikkeleri’nde Grifon Tipleri”. Mediterranean Journal of Humanities 3/2 (2013), 31–44.
• Calmeyer, Peter. “Belts”. Encyclopedia Iranica. 130–136. Encyclopædia Iranica Foundation, 1989.
• Çaycı, Ahmet. Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri. Ankara: TC Kültür Bakanlığı, 2002.
• Çevrimli, Nilgün. “Değişik İşlevli Bir Grup Madeni Eser Örnekleri Üzerinde Görülen Ejder Figürleri Hakkında Bir Değerlendirme”. Vakıflar Dergisi 37 (2012), 193–222.
• Ceylan, Ömür. “Tavus”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 184–185. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Çoruhlu, Yaşar. Türk Sanatı’nda Hayvan Sembolizmi. Konya: Kömen Yayınları, 2014.
• Diyarbekirli, Nejat. Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, 1972.
• Eraslan, Şehnaz. “İstanbul Büyük Saray Mozaiklerindeki Grifon Betimlemeleri: Roma Döneminin Benzer Örnekleriyle İkonografik ve Sanatsal İlişkisi”. Cedrus 2 (2014), 443–451.
• Erdmann, Kurt - Erdmann, Hanna. Das Anatolische Karavansaray Des 13 Jahrhunderts Teil I. Berlin: Gebr. Mann Verlag, 1961.
• Erginsoy, Ülker. İslam Maden Sanatının Gelişmesi: Başlangıcından Anadolu Selçuklularının Sonuna Kadar. İstanbul: Kültür Bakanlığı, 1978.