ETHICAL DILEMMAS EXPERIENCED BY TEACHERS IN SCHOOLS

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 146 - 172, 21.12.2024

Esin Erdoğan , Hüseyin Aslan

https://doi.org/10.31798/ses.1592489

Öz

Bu araştırmanın amacı, imam hatip okullarında görev yapan öğretmenlerin yaşadıkları etik ikilemleri belirlemektir. Etik kavramı, insanı iyiye ve doğruya ulaştırmayı hedefleyen çabalar bütünüdür. Eğitim ve öğretim faaliyetleri yerine getirilirken bir çok etik ikilem durumları yaşanmaktadır. Bu araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilimi deseninde yapılmıştır. Araştırmada amaçlı örnekleme yoluyla belirlenen çalışma grubunu Yozgat ilinde 2023-2024 Eğitim-Öğretim yılında imam hatip liselerinde görev yapan 21 branş öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma verilerini toplamak amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme formu ile öğretmenlerin yaşadıkları etik ikilemler ve çözümleri ile ilgili veriler toplanmıştır. Amaca uygun hazırlanmış olan üç açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Sorulan soruların içeriğinde öğretmenlerin etik kavramı hakkındaki genel görüşleri, hangi tür etik ikilem yaşadıkları ve etik ikilemlerle karşılaştıklarında nasıl davrandıkları, en aza indirmek için neler yaptıkları sorularak etik ikilemlerin neler olduğu ve öğretmenlerin etik ikilem hakkında görüşleri değerlendirilmiştir. Toplanan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. İçerik analizi sonucunda ikilemlere ait 5 kategori, 13 tema ve çözümlere ait ise 7 kategori ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin en çok yaşadıkları etik ikilemler; öğrencilerle ilgili durumlar, adil davranma, müfredat, okul yönetimi ve kurallar, meslektaş ilişkileridir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin etik kavramına hakim oldukları ancak etik ikilem durumlarıyla karşılaştıklarında çözüm için zorlandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Yaşanan etik ikilemleri öğretmenler daha çok faydacı davranma, eşitlik ve adalet ilkelerini dikkate alarak çözdüklerini belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Etik, etik ikilem, öğretmen, imam hatip lisesi

Kaynakça

• Arslan, M. (2018). Meslek etiği ve öğretmenlik meslek etiğine ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Aydın, İ. (2022). Eğitim ve öğretimde etik. Ankara: Pegem Yayınları.
• Aydın, İ. (2021). Öğretmenlik meslek etiği ve etkinlik kitabı. Erişim: 10,09,2024 https://etik.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_06/09103848_meslek_etigi_kitap.pdf
• Baştürk, S., Dönmez, G. ve Dicle, A. N. (2013). Geçerlik ve güvenirlik. S. Baştürk (Ed.) Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (ss.161-196). Ankara: Vize Yayıncılık
• Beken, A. (2022, Haziran). Hâris el-Muhâsibî’de eğitimle ilgili bazı kavramlar. Atebe Dini Araştırmalar Dergisi, (7), 35-59. doi: 10.51575/atebe.1116998
• Cevent Nisani, E., Uğurlu, C. T. (2024). Bir mesleki ve teknik Anadolu lisesinde etik dışı davranışlar, etik ikilemler, çözüm önerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(13), 76-105. doi:org/10.56677/mkuefder.1485380
• Cevizci, A. (2021). Etik, ahlak felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Çalıkoğlu, B. S. (2022). Özel eğitim öğretmenlerinin hipoetik etik ikilemler için çözüm üretme biçimleri. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 33-46. doi:10.47770/ukmead.1020584
• Çapar, M., Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 295-312. doi:org/10.18037/ausbd.1227359.
• Çelik, G., Saban, A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin yaşadığı etik ikilemler. Milli Eğitim Dergisi. 49(228), 39-70. doi:org/10.37669/millieğitim.621752
• Çelikkaya, H. (1991). Eğitimin anlamları ve farklı açılardan görünüşü. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 73-85.
• Dewey, J. (2023). Eğitimin ahlak ilkeleri. Etimesgut: Kırmızı Ada Yayınları.
• Dirik, M. Z. (2015). Eğitim programları ve öğretim ve öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Erdemli, Ö., Demir, T. G. (2018). Öğretmenlik meslek etiği açısından hediye alma: Örnek olay ekseninde değerlendirme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 611-637.
• Erdoğan, O. (2018). Okul yöneticileri ve öğretmenlerin yaşadıkları etik ikilemler: nedenler ve baş etme stratejileri (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğan, O. (2019). Okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin yaşadıkları etik ikilemler: Demografik değişkenler açısından bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 25(3), 569-602. doi:10.14527/kuey.2019.014
• Erol, A., Erol, M. (2018). Platon’un “Devlet” eserinin eğitsel açıdan değerlendirilmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 12-27.
• Ertürk, S. (1988). Türkiye’de eğitim felsefesi sorunu. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 11-16. Haynes, F. (2020). The ethical school. (S.K. Akbaş, Cev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Kant, I. (2021). Eğitim üzerine. C. Özkan (Ed.), Eğitim üzerine (ss.8). İstanbul: Sen Yayınları.
• Karahan, S., Uca, S., Güdük, T. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme türleri ve görüşme tekniklerinin uygulanma süreci/ Interviews and interviewing techniques in qualitative research. Nitel Sosyal Bilimler, 4(1), 78-101. doi.org/10.47105/nsb.1118399
• Karayaman, S. (2021). Okul yöneticilerini etik ikileme iten baskı ve güç kaynaklarının okul kademelerine göre incelenmesi. İnsan ve İnsan, 8(27), 235-253. doi: org/10.29224/insanveinsan.797652
• Keskin, N., Keskin, İ. (2023). Öğretmen adaylarının eğitimde etik dışı davranışlara ilişkin görüşleri. European Journal of Education a Social Siciences, 8(1), 18-31. doi:org/10.5281/zenodo.7853737
• Korkmaz, O., Alıcı, O. V., Deran, A. (2022). Kamu iç denetçilerinin karşılaştıkları etik ikilemler. Denetişim Dergisi (25), 131-147.
• Levent, A. F., Şallı, D. (2022). Pandemi sürecinde uzaktan eğitimde yaşanan etik sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. İş Ahlakı Dergisi, 15(1), 109-149. doi:org/10.12711/tjbe/m3437
• MEB (2021). Millî Eğitim Bakanlığı Etik Komisyon. Erişim: http//etik.meb.gov.tr/www/eğitimciler-icin-mesleki-etik-ilkeler/içerik/10 adresinden 04,18,2024 tarihinde alındı.
• Özkan, C. (Ed.). (2021). Eğitim üzerine. İstanbul: Sen Yayınları.
• Özkan, H. H., Çelikten, M. (2018). Öğretmenlerin meslek eğitimi ile ilgili etik olmayan durumlar. Turkish Journal of Educational Studies, 5(2), 76-84. doi:org/10.33907/turkjes.414323
• Özmen, F., Güngör, A. (2008). Eğitim denetiminde etik. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 137-155.
• Poyraz, H. (2022). Etik (Felsefe). Tübitak Popüler Bilim Yayınları.
• Şen, S., Akbaba-Altun, S. (2022). Dönemin ruhunun Türk milli eğitim şûralarına (1939-2014) etkileri: Hermenötik bir analiz. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 23-45.
• Tezcan, G., Güvenç, G. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin mesleki etik ikilemleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (PAU Journal of Education) 49, 439-460. doi:10.9779/pauefd.588753.
• Tosun, H. (2021). Sağlık bakım uygulamalarında etik duyarlılık. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 3(1), 101-104. doi:org/10.33308/2687248X.202131212
• Türk Dil Kurumu. (2023). Güncel Türkçe sözlük Erişim: https://sozluk.gov.tr/
• Uzun, E. M., Elma, C. (2012, Ağustos). Okul öncesi öğretmelerinin mesleki etik ikilemleri çözümleme biçimleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 274.
• Yıldırım, A., Simsek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı: 1999-2018).
• Yücel, D., Kasapoğlu tankutay, H. (2023). Öğretmenlerin yaşadıkları etik ikilem durumlarının ve bu durumlara ilişkin çözüm yollarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 52(237), 409-436. doi:org/1037669/milliegitim.1076119