Vergilendirmede Geçmişe Yürümezlik İlkesinin Türk Vergi Hukukundaki Yeri

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 1, 57 - 74, 01.01.2015

Yaşar Ayyıldız Kadir Ayyıldırım

Öz

Vergilendirme yetkisi; “Devletlerin egemenlik güçlerine dayanarak toprakları üzerinde yaşayan ya da tabiiyetinde bulunan herkesten vergi alma konusunda sahip olduğu yetki” olarak tanımlanabilir. Tarihsel süreçte geçirdiği aşamaların sonunda hukuki dayanağı da değişmiş olan vergilendirme yetkisinin, demokrasi ve hukuk devleti kavramları ile çok yakından ilişkisi bulunmaktadır. Vergilendirme yetkisi, günümüz hukuk devletinde birçok ilke tarafından sınırlandırılmaktadır. Bunlardan biri de hukuki güvenlik ilkesi kapsamında yer alan vergilendirmede geçmişe yürümezlik ilkesidir. Çalışmanın amacı vergilendirmede geçmişe yürümezlik ilkesinin seçilmiş örnekler yardımıyla Türk vergi hukukundaki yerinin araştırılmasıdır. Çalışmanın yöntemi, konunun tanımsal çerçevede ortaya konularak ülkemizde vergi konusunda çıkarılan seçilmiş bazı örnek yasaların incelenmesi olarak tespit edilmiştir. Ulaşılan sonuç; vergilendirmede geçmişe yürümezlik ilkesinin teorik olarak kabul edilmesine rağmen, geçmişe yürümenin Türk vergi hukuku uygulaması ve mahkeme kararlarında dar ve geniş anlamıyla dikkate alındığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergilendirme yetkisi, Geçmişe yürümezlik ilkesi, Geçmişe doğru vergileme

The Place of the Principle of Non-Retroactivity of Taxation in Turkish Tax Law

Öz

Taxation power can be defined as "states’ taxing power the due to the sovereign power to anyone else living in the territory or in the nationality. After the stage in the historical process, with the change of the legal basis, the taxation authority are very closely connected with the concepts of democracy and the rule of law. Taxation Power is restricted by several principles in today's state of law. One of them is the principle of non-retroactivity in taxation, within the principle of legal security The purpose of the study is to investigate the place of the principle of non-retroactivity of taxation in Turkish Tax Law with the selected examples. The method of study have been identified to investigate the sample taxes in our country after putting out the definitional framework of the subject. It was concluded that although the principle of non-retroactivity in taxation is theoretically accepted, retroactivity is taken into consideration by the narrow and broad sense in the Turkish tax law practice and decisions of courts

Anahtar Kelimeler

Taxation Power, the Principle of Non-Retroactivity, Retroactive Taxation

Kaynakça

• Akıllıoğlu, Tekin, (1984), “Yasaların Zaman Bakımından Uygulanmasına İlişkin Bazı Sorunlar”, Amme İdaresi Dergisi, 17(3), Eylül 1984, s. 36-45.
• Akkaya, Mustafa (2011), “Vergi Aslı ve Fer’ileri Bakımından Geriye Yürümezlik Esası: ‘Haklılık’ Ölçütü Üzerine Değerlendirmeler (ss. 113-124)”, Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası (Non-retroactivity in Tax Law), Editör: Billur Yaltı, Koç Üniversitesi Uluslararası Vergi Hukuku Konferansları Serisi:1, Beta, İstanbul.
• Aktan, Coşkun Can ve Ufuk Gencel (2003), “Türkiye’de Geriye Doğru Vergileme ve Verginin Hukukiliği İlkesinin İhlali”, 9 Eylül Üniversitesi, SBE Dergisi, 5 (1), s. 1-21.
• Altundiş, Mehmet (2008), “Hukuki Güvenlik İlkesi”, Yasama Dergisi, Sayı: 10 (Eylül-Ekim-Kasım-Aralık), s. 60-94.
• Candan, Turgut (2011), “Vergi Cezaları Bakımından Geçmişe Yürüme: ‘Lehte- Aleyhte Kural’ Üzerine Değerlendirmeler (ss. 137-154)”, Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası (Non-retroactivity in Tax Law), Editör: Billur Yaltı, Koç Üniversitesi Uluslararası Vergi Hukuku Konferansları Serisi:1, Beta Yay., İstanbul.
• Çağan, Nami (1980), “Demokratik Sosyal Hukuk Devletinde Vergilendirme”, AÜHF Dergisi, 37 (1-4), s. 129-152.
• Çağan, Nami (1982), Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yay., İstanbul.
• Demirli, Yunus (2011). Gelişmekte Olan Ülkelerde Vergi Reformları ve Türkiye’de Gelir Üzerinden Alınan Vergiler Açısından Değerlendirme, MB, SGB, Yayın No: 2011/412, Ankara.
• Doğrusöz, Bumin (1998), “Yargı Kararları Işığında Vergilerin Kanuniliği İlkesi Açısından Türk Vergi Mevzuatının Değerlendirilmesi (ss. 135-160)”, 13. Türkiye Maliye Sempozyumu: Anayasal Mali Düzen, Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayın No: 12, 2000, İstanbul.
• Erginay, Akif (1971), Vergi Hukuku, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., Ankara.
• Erkin, Gözde (2012), “Vergilendirme Yetkisinin Tabi Olduğu Anayasal İlkeler”, Ankara Barosu Dergisi, 70 (3), s. 235-250.
• Gelegen, Taner, O. Nuri Karabağ ve Samet Tamer (1974), Vergi Anlaşmazlıklarıyla İlgili Danıştay Kararları, 1971-1972-1973, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
• Genç, Yıldıray ve Mehmet Akif Özmen (2011), Vergi İhtilafları ve Vergi Yargısı İlke ve Esasları, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Gerçek, Adnan, Feride Bakar, Fulya Mercimek, Erdem Utku Çakır ve Semih Asa (2014), “Vergilemenin Anayasal Temellerinin Çeşitli Ülkeler Açısından Karşılaştırılması ve Türkiye İçin Çıkarımlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63 (1), s. 81-130.
• Gözler, Kemal (2006), İdare Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Ekin Kitabevi Yay., Bursa. (İnternet Versiyonu: www.idare.gen.tr/ihdersleri.htm, 20.09. 2014.)
• Güneş, Gülsen (2011), Verginin Yasallığı İlkesi, 3. Baskı, XII Levha Yay., İstanbul.
• Kaneti, Selim (1989), Vergi Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Karakoç, Yusuf (2012), Genel Vergi Hukuku, Yetkin Yay., Ankara.
• Memiş, Emin, (2006). “Anayasanın “Vergi, Resim, Harç ve Benzeri Mali Yükümlülükler Kanunla Konulur, Değiştirilir ve Kaldırılır” Kuralı Bağlamında, Vergi Kanunlarında Hükümete Tanınan “Alt ve Üst Sınırları Belirleme” ve “Usul ve Esasları Maliye Bakanlığınca Belirlenir” Hükümlerinin Değerlendirilmesi (ss. 33-110)”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 138. Yıl Sempozyumu (11-12 Mayıs 2006) Kitabı, Danıştay Matbaası, (No: 76, 2008), Ankara.
• Öncel, Mualla, Nami Çağan ve Ahmet Kumrulu (1985), Vergi Hukuku; Cilt:1, Genel Kısım, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., (No: 548), Ankara.
• Öz, Ersan ve Fatih Akçay, (2012), “Uygulama Örnekleriyle Türk Vergi Hukukunda Gerçek ve Gerçek Olmayan Geriye Yürümeler ve Hukuki Güvenlik İlkesine Etkisi”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 288, Eylül 2012, s. 160-174.
• Özgüven, Ali Volkan (2006), Türk Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara.
• Saraçoğlu, Fatih (2003), “Vergilendirme Yetkisi ve Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri”, Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (3), s. 175-189.
• Tekbaş, Abdullah (2009), Vergi kanunlarının Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi: Türkiye değerlendirmesi, T.C. Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2009/396, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara.