Fırıncı Esnafının Vergi Bilinci ve Vergi Algısı: Sakarya İli Örneği

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 3, 59 - 82, 01.07.2014

Kadriye Şahpaz , Ömer Akgül Fatih Yardımcıoğlu

Öz

Vergi sisteminin gönüllü beyan esasına dayandığı günümüzde mükelleflerin vergiye ilişkin sorumluluklarını isteyerek ve kendiliğinden yerine getirmeleri önemlidir. Bu nedenle vergiden beklenen başarının sağlanabilmesi için mükelleflerin vergiye gönüllü uyumu üzerinde etkili olan kavramların incelenmesi gerekmektedir. Bu kavramların başında vergi bilinci ve vergi algısı gelmektedir. Bu bağlamda, Sakarya’da gelir vergisi ticari kazanç unsuru üzerinden vergi veren 240 fırıncı ve çalışanına anket uygulanmıştır. Çalışmanın sonucunda katılımcıların Türk vergi sistemini karmaşık, vergi yükünü ve oranlarını da yüksek olarak algıladıkları görülmüştür. Katılımcıların %46,7’si ödediği vergiler ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadığını belirtmekle birlikte, %78,7’si vergi verdiği için devletten hesap sorma hakkına sahip olacağını ifade etmektedir. Ayrıca ödenen vergilerin hizmet olarak geri döndüğünü düşünen büyük bir çoğunluğun (%80,5) vergi kaçırmaya olumlu bakmadıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Vergi Bilinci, Vergi Algısı, Vergi Psikolojisi, Mali Sosyoloji, Tax Awareness, Tax Perception, Tax Psychology, Fiscal Sociology

Tax Awareness and Tax Perception of Bakers: The Sample of Sakarya Province

Öz

Nowadays; the tax system is depend on the rule of voluntary decleration. By the way, it is important for the taxpayers to do their responsibilities by their own desire. Because of that, the notions which are effective on voluntary tax adaptation should be analyzed. On this subject "tax awareness" and " tax perception" are the most important notions. 240 bakers and it's workers are surveyed in Sakarya who pay the taxes on business profit. At the and of the research; it is found that participants think that Turkish tax system is quite complicated and the taxes are higher than it should be. %46,7 of them said that they do not have enough information about the taxes they paid. %78,7 of them reported that they have right to call the goverment to account for the taxes they paid. On the other hand, a majority of bakers (%80,5) think that the taxes they paid is return them as services and they do not obey evading taxes.

Anahtar Kelimeler

Tax Awareness, Tax Perception, Tax Psychology, Fiscal Sociology

Kaynakça

• AKTAN, Coşkun Can (2006), “Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı”, Editörler: AKTAN, Coşkun Can, Dilek Dileyici ve İstiklal Y. Vural, Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Seçkin Yayınevi, Ankara, s.125-136. BAŞOĞLU, Adem (2006), İlköğretim Çağındaki Çocukların Vergiyi Algılaması: Afyonkarahisar İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BAYRAKLI, H. H., N. T. Saruç ve İ. Sağbaş (2004), “Vergi Kaçırmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Vergi Kaçaklarının Önlenmesi: Anket Çalışmasının Bulguları”, 19. Maliye Sempozyumu, 10-14 Mayıs, Antalya, Belek. BUYRUKOĞLU, Selçuk ve İrem ERASA (2012), Vergi Bilincinin Oluşmasında Mükellef Haklarının Yeri ve önemi, Vergi Dünyası, Sayı 375, Kasım. ÇAK, Murat, Murat Şeker ve Önder Bingöl (2010), Türkiye’de Vergi Bilinci-İstanbul Araştırması, Proje No 3709, İSMMMO Yayın No 134, İstanbul. ÇİÇEK, Halit (2006), “Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepkileri: İstanbul İli Anket Çalışması”, İSMMMO, Yayın No:65, İstanbul. ÇOBAN, Hilmi (2004), Vergi Mükelleflerinin Vergi Karşısındaki Davranışları Üzerine Ampirik Bir İnceleme: Denizli Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. DEMİR, İhsan Cemil (2008), Vergi Ahlakı ve Belirleyenleri Ege Bölgesi Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. GERÇEK, Adnan ve Mehmet Yüce (1998), “Mükelleflerin Vergiye Yaklaşımı Açısından Türk Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi”, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, Bursa. GÜNER, Ümit (2008), Türkiye’de Vergi Bilincinin ve Vergi Ahlakının Oluşmasında Gelir İdaresinin Rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. EDİZDOĞAN, Nihat, Özhan Çetinkaya ve Erhan Gümüş (2011), Kamu Maliyesi (3. Baskı), Ekin Yayınevi, Bursa. Gelir İdaresi Başkanlığı, Vergi İstatistikleri, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_1.xls.h tm (17.02.2014). Gelir İdaresi Başkanlığı, Vergi İstatistikleri, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/CVI/Tablo_59.xls.h tm (17.02.2014). HAZMAN, Gülsüm Gürler (2009), Vergi Bilincini Etkileyen Muhtemel Dışsal Etkenlerin Lojistik Regresyon Analizi ile Tespiti, Akademik İncelemeler, Cilt:4, Sayı:1, Yıl:2009. IŞIK, Abdülkadir (2009), “Kültür ve Kalkınma: Vergi Kültürü Örneği,” Ege Akademik Bakış, Cilt:9, Sayı:2 İNCEOĞLU, Metin (2010), Tutum Algı İletişim, Beykent Üniversitesi Yayınları, No. 69, 5. Baskı, Beykent Üniversitesi Yayınevi, İstanbul. İZGİ, Kadriye (2011), Vergi Ahlakını Etkileyen Faktörler: Sakarya Üniversitesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İPEK, Selçuk ve İlknur Kaynar (2009), “Demografik Faktörlerin Vergi Uyumuna Etkisi: Bir Anket Çalışmasının Sonuçları”, Maliye Dergisi, Sayı:157, Temmuz-Aralık. KARGI, Veli (2009), “Vergiye Karşı Davranışları Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Bir Anket Çalışmasının Bulguları”, Vergi Sorunları, Sayı:245, ss.151-163, Şubat. Narta, M. E. (2007), Vergi Bilinci, <http://www.maliye.gov.tr/defterdarliklar/duzce/vergi_haftasi/vergi%20bilin ci.htm. ÖNCEL, Yenal (1994), “Vergiye Karşı Tepkiler ve Türkiye’de Vergi Kaçakçılığı”, Basılmamış Doçentlik Tezi, İstanbul. ÖMÜRBEK, Nuri, Hüseyin Güçlü ÇİÇEK ve Serdar ÇİÇEK, “Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları”, Maliye Dergisi, Sayı 153, s. 104. ROTH, Jeffrey A., J. T. Scholz ve A.D. Witte (1989), Taxpayer Compliance, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, Vol.1, An Agenda for Research. SAĞLAM, Metin (2013), Vergi Bilinci Ve Vergi Algısı Üzerine Bir Araştırma:İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinde Vergi Algısı Ve Bilinci, Sosyoekonomi/2013-1/130116. SCHMÖLDERS, Günter (1976), Genel Vergi Teorisi, Çev., Salih Turhan, İstanbul Üniversitesi Yayınları, No:2149, İstanbul. SÜRMEN, Yusuf (1992)Vergi Bilincinin Geliştirilmesinde Muhasebecinin Rolü, Sayıştay Dergisi, Sayı 7, ISSN:1300-1981, http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der7m4.pdf, 14.02.2014. ŞENYÜZ, Doğan (1995), Vergilemede Yükümlü Psikolojisi, Bursa. TORGLER, Benno (2003a), “Tax Morale: Theory and Empirical Analysis of Tax Compliance”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Basel, Universitat Basel. TORGLER, Benno (2003b), “Tax Morale and Institutions”, Center for Research in Economics, Management and the Arts (CREMA), Working Paper, No:2003-09, pp:1-36. TUAY, Elif ve İnci Güvenç (2007), “Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Ankara, Gelir İdaresi Başkanlığı”, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No:51, s.63-64. TUNÇER, Mehmet (2002), “Vergilemeye Yaklaşım ve Türkiye”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı 249, Mayıs. USER, İnci (1992), “Vergilemenin Sosyal Psikolojik Sınırı”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. YENİÇERİ, Harun (2004), “Beyan Esasına Dayanan Vergilerde Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Psikolojik Nedenlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları 19. Türkiye Maliye Sempozyumu Kitabı, Düzenleyen, Uludağ Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü, Antalya, 10–14 Mayıs.