Türkiye’de Sağlık Reformlarının Sağlık Hakkı Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 135 - 164, 23.03.2015

Emre Kol

Öz

Toplumlarının
sağlık sorunlarını çözmeyi amaçlayan tüm ülkeler, yeterli düzeyde sağlık
hizmetini sağlamak ve bunu herkese eşit şekilde sunabilmek için çeşitli
önlemler almak zorundadırlar. Emeklilik ve sağlık hizmetlerinin düzeyini
belirleyen temel unsurlar ise, ülkenin gelişmişlik düzeyi ve devletin
kaynakları olduğu kadar, sosyal politika kurumlarının toplumsal ve siyasi tarih
içinde nasıl bir gelişim gösterdiğidir. Sosyal devlet anlayışının gelişmesi ile
birlikte sağlık hakkı temel ve evrensel bir insan hakkı olarak kabul edilmektedir.
Sağlık hakkı, kişinin devletten, sağlığının korunmasını, ihtiyaç duyduğunda
tedavi edilmesini, iyileştirilmesini isteyebilmesini ve toplumun sunduğu
imkânlardan yararlanabilmesini ifade etmektedir. Herkesin beden ve ruh sağlığı
içinde yaşama hakkı bulunmaktadır. Devlet de tüm vatandaşlarının beden ve ruh
sağlığı içinde ve insan onuruna yakışır bir şekilde yaşamalarını sağlamakla
görevli bulunmaktadır. Türkiye’deki sağlık reformlarının sağlık hakkı
açısından değerlendirilmesini amaçlayan bu makale de ilk olarak sağlık hakkının
tanımı ve unsurlarına yer verilerek 1961 Anayasası ve 1982 Anayasası’ndaki
sağlık hakkı ile ilgili düzenlemeler incelenecektir. Son bölümde ise 2003
yılında uygulamaya konulan Sağlıkta Dönüşüm Programı ile getirilen uygulamaların
sağlık hakkı açısından değerlendirilmesi yapılacaktır.   

Anahtar Kelimeler

Sağlık hakkı, sağlık reformları, genel sağlık sigortası, Sağlıkta Dönüşüm Programı, Sağlık Bakanlığı

Kaynakça

• Akdağ, Recep (2007), Nereden Nereye Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Kasım 2002 – Haziran 2007, (Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları).
• Akdağ, Recep (2008a) İlerleme Raporu Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı, (Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 749).
• Akdağ, Recep (2008b), Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Temel Sağlık Hizmetleri, (Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 770).
• Akdağ, Recep (2010), Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı. (İlerleme Raporu: Eylül 2010), (Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 807).
• Akdağ, Recep (2011a), Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı, (Değerlendirme raporu: 2003-2010), (Ankara: T. C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 839).
• Akdağ, Recep (2011b), Kamu Hastanelerinin Genel Verimliliğinin Değerlendirilmesi, (Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 848).
• Akdur, Recep (1999), Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri ile Kıyaslanması, (Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi).
• Akdur, Recep (2006), Sağlık Sektörü Temel Kavramlar, Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Durum ve Türkiye’nin Birliğe Uyumu, 3. Baskı, (Ankara: ATAUM Yayınları).
• Aksoy, Beyhan (2007), “Bir Meslek Örgütünün Kurumsal Değişimdeki Yeri: Türkiye Sağlık Alanı Örneği”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi.
• Aksoy, Beyhan (2013), “Sağlık Hakkı Bağlamında Sivil Toplum Örgütlerinin Eylemlerinin Sosyal Politikalara Katkıları”, 14. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi Bildiriler Kitabı, (İstanbul: Türk-İş Yayınları), 837-864.
• Alper, Yusuf (2012), “Genel Sağlık Sigortası ve Gelir Testi Uygulaması”, Türk-İş Dergisi, 2 (397), 56-60.
• Ataay, Faruk (2007), Kamu Hastane Birlikleri Tasarısı Üzerine Değerlendirme, 1. Baskı, (Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları).
• Ataay, Faruk (2008), “Sağlık Reformu ve Yurttaşlık Hakları”, Amme İdaresi Dergisi, 41 (3), 169-184.
• Bakar, Coşkun ve Seval Akgün (2005), “Türkiye’de Sağlık Reformları; Sonu Gelmeyen Hikâye”, Toplum ve Hekim, 20 (5), 339-352. Bayer, Yalçın (2014), “Genel Sağlık Sigortası Çöküyor”, Hürriyet, (05.02.2014). Buğra, Ayşe (2010), Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, 4. Baskı, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Bulut, Ayşen (2011), “Türkiye’de Sağlık Reformunun Tarihçesi”, Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politikaları, Reformlar, Sorunlar, Tartışmalar, 2. Baskı, (Derleyenler: Çağlar Keyder, Nazan Üstündağ, Tuba Ağartan, Çağrı Yoltar), (İstanbul: İletişim Yayınları), 111-124.
• Bulut, Nihat (2009), Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar, (İstanbul: On İki Levha Yayıncılık).
• Dedeoğlu, Necati (2009), “Dünya Sağlık Örgütü ve Sosyal Haklar”, Uluslararası Sosyal Haklar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Ankara: Belediye-İş Sendikası Yayınları), 194-198.
• Elbek, Osman ve Emin Baki Adaş (2009), “Sağlıkta Dönüşüm: Eleştirel Bir Değerlendirme”, Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni, 12 (1), 33-44. Erol, Hatice ve Abdullah Özdemir (2014), “Türkiye’de Sağlık Reformları ve Sağlık Harcamalarının Değerlendirilmesi”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 4 (1), 9-34.
• Ertan, İzzet Mert (2012), Uluslararası Boyutlarıyla Sağlık Hakkı, (İstanbul: Legal Yayıncılık).
• Gül, Songül Sallan ve Ayşe Dericioğulları Ergun (2010), “Piyasa Odaklı Bir Uygulama Olarak Aile Hekimliği: Sağlık Hizmetinin Sunumunda Olası Kayıplar”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu II Bildiriler Kitabı, (İstanbul: Petrol-İş Yayını), 317-337.
• Gümüş, Erdal (2010), “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sistemi: Mevcut Durum, Sorunlar ve Öneriler”, Seta Analiz, (24), 1-24.
• Hamzaoğlu, Onur (2007), “Yeni Liberal Politikalar ve Türkiye’de Sağlıkta Reform-Dönüşüm”, Toplum ve Hekim, 22 (6), 418-431.
• Hamzaoğlu, Onur ve Cavit Işık Yavuz (2006), “Sağlıkta AKP’li Dönemin Bilançosu Üzerine”, Mülkiye Dergisi, 30 (252), 275-296.
• Kaboğlu, İbrahim (2010), “Anayasa’da Sosyal Haklar: Alanı ve Sınırları”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu II Bildiriler Kitabı. (İstanbul: Petrol-İş Yayını), 43-60.
• OECD ve Dünya Bankası (2008), OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri: Türkiye.
• Saraçoğlu, Gamze Varol (2007), “Edirne’de Toplum Sağlığı Merkezinde Çalışmak”, Toplum ve Hekim, 22 (6), 463-469.
• Sönmez, Mustafa (2011), Paran Kadar Sağlık Türkiye’de Sağlığın Ticarileşmesi, (İstanbul: Yordam Kitap).
• Sülkü, Seher Nur (2011), Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm Programı Öncesi ve Sonrasında Sağlık Hizmetlerinin Sunumu, Finansmanı ve Sağlık Harcamaları, (Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2011/414).
• Şahbaz, İbrahim (2009), “Bir Sosyal Hak Olarak Sağlık Hakkı”, TBB Dergisi, (86), 405-424.
• Temiz, Özgür (2014), “Türk Hukukunda Bir Temel Hak Olarak Sağlık Hakkı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 69, 1, 165-188.
• Ulutaş, Çağla Ünlütürk (2011), Proleterleşme ve Profesyonelleşme Tartışmaları Işığında Türkiye’de Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü, 1. Baskı, (Ankara: NotaBene Yayınları).
• Üstündağ, Nazan ve Çağrı Yoltar (2011), “Türkiye’de Sağlık Sisteminin Dönüşümü: Bir Devlet Etnografisi”, Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politikaları, Reformlar, Sorunlar, Tartışmalar, 2. Baskı, (Derleyenler: Çağlar Keyder, Nazan Üstündağ, Tuba Ağartan, Çağrı Yoltar), (İstanbul: İletişim Yayınları), 55-94.
• Üzeltürk, Sultan Tahmazoğlu (2012), Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı, (İstanbul: Legal Yayıncılık).
• WHO (1946), “Constitution of the World Health Organization”, Genava: WHO. [http://whqlibdoc.who.int/hist/official¬_records/constitution.pdf] (10.08.2014).
• Yaşar, Gülbiye Yenimahalleli (2008), “Türkiye’de 1980 Sonrası Sağlık Politikalarında Gözlenen Neo-liberal Dönüşüm ve Sonuçları Üzerine Değerlendirmeler”, Mülkiye Dergisi, 32 (260), 157-192.