Yargı Kararları Işığında Medenî Usûl Hukukuna Hâkim Belirli İlkelerin Boşanma Davalarındaki Görünümü

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 699 - 724, 23.12.2025

Yakup Oruç , Ezgi Hazal Yeşilduman Süt

https://doi.org/10.56701/shd.1700719

Öz

Aile hukuku, medenî hukuk içinde yer alan aile ilişkilerini düzenleyen ve oldukça geniş bir alanı olan hukuk dalıdır. Aile hukukunda yapılan yargılamalarda genel anlamda kamu yararı ön plandadır. Medenî yargılama temel bazı ilkeler esas alınarak yürütülür. Aile hukuku yargılamaları da diğer medenî hukuk yargılamalarında olduğu gibi, medenî usûl hukuku ilkeleri esas alınarak yürütülür. Bu çalışmada medenî usûl hukukuna hâkim olan belirli ilkelerin yargı kararları ışığında boşanma davalarındaki yansımaları ele alınmıştır. Yargılamaya hâkim olan tüm ilkelerin açıklanması çalışmamızın kapsamını aşacağından yalnızca yargılama aşamasında genel işleyişten ayrılarak farklılıkların ortaya çıktığı ilkeler inceleme konusu yapılacaktır. Bu çerçevede çalışmamızda oldukça geniş bir uygulaması olan boşanma davaları hakkında verilen kararlar ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca yeri geldikçe boşanma davaları dışındaki diğer aile hukuku yargılamalarına ilişkin bazı yargı kararları da tetkik edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Medenî Usûl Hukuku , İlkeler , Tasarruf İlkesi , Taraflarca Getirilme İlkesi , Yargı Kararları

The Application of Core Principles of Civil Procedure in Divorce Proceedings: An Analysis in Light of Judicial Decisions

Öz

Family law, as a subfield within civil law, governs legal relationships arising from family ties and encompasses a notably broad and complex spectrum. Proceedings in family law are predominantly shaped by considerations of public interest, distinguishing them from purely private disputes. Civil proceedings are generally conducted in accordance with foundational principles of civil procedural law, and family law adjudications, including those concerning divorce, are similarly governed by these procedural norms. This study aims to analyze the practical implications and judicial interpretations of selected core procedural principles in divorce proceedings, as reflected in case law. Given the extensive scope of procedural doctrines, the present analysis is confined to those principles which, during the course of litigation, exhibit deviations from general procedural frameworks and thereby generate distinct procedural dynamics. Within this context, the study primarily focuses on judicial rulings rendered in divorce cases, which represent a significant portion of family law litigation. Where appropriate, relevant case law concerning other types of family law proceedings is also examined to provide comparative insights.

Anahtar Kelimeler

Turkish Civil Procedure Code , Procedural Principles , The Principle of the Parties’ Control , The Principle of Bringing by Parties , Judical Decisions

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut. - Ateş, Derya. Aile Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 25. Baskı, 2024.
• Akil, Cenk. “Boşanma Davalarında Vakıaların İleri Sürülmesi Zamanı Meselesinin Yargıtay Kararlarındaki Görünümü”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12/1 (2010), 1-23.
• Akkaya, Tolga. Medenî Usul Hukuku Bakımından Boşanma Davası. Ankara: Yetkin Yayınları,1. Baskı, 2017.
• Akkaya, Tolga. Medenî Usul Hukukunda İstinaf. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2009.
• Aktepe Artık, Sezin. Medenî Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2014.
• Alangoya, Yavuz. Medenî Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1. Baskı, 1979.
• Alangoya, Yavuz. - Yıldırım, Kamil vd. Medenî Usul Hukuku Esasları. Ankara: Beta Yayıncılık, 8. Baskı, 2011.
• Alpaslan, Mehmet Emin. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ve Kararların Medenî Usûl Hukukuna Etkileri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, 2023.
• Aras, Bahattin. “Aile Mahkemelerinde Yargılama Usulü”. Ankara Barosu Dergisi 65/2 (Bahar 2007), 158-178.
• Aras, Bahattin. Boşanma Davalarında Yargılama Usulü ve Aile Mahkemeleri. Ankara: Adalet Yayınları, 2. Baskı, 2011.
• Arslan, Aziz Serkan. “Türk Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Yargılama Usulü”. Ankara Barosu Dergisi 68/1 (2010), 187-204
• Arslan, Aziz Serkan. “Doğrudanlık İlkesi”. Medenî Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı 12, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı 4/2 (2014), 133-144.
• Arslan, Ramazan vd. Medenî Usul Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 9. Baskı, 2023.
• Arslandoğan Kurşuncu, Birce. Boşanma Davalarında Yargılama Usulü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Atalı, Murat - Ermenek, İbrahim vd. Medenî Usûl Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 7. Baskı, 2024.
• Ateş, Mustafa. “Hukuk Yargılamasında ve Özellikle Boşanma Davalarında Hukuka Aykırı Deliller”. Terazi Hukuk Dergisi 3/18 (Şubat 2008), 89-105.
• Bilge, Necip- Önen, Ergun. Medenî Yargılama Hukuku Dersleri. İstanbul: Sevinç Matbaası, 3. Baskı, 1978.
• Bilgin, Adem. “Cumhuriyet Savcısının Hukuk Davalarındaki Görevleri”. Ankara: Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Budak, Ali Cem - Karaaslan, Varol. Medenî Usul Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 7. Baskı, 2023.
• Bulut, Uğur. “Bir Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı Işığında Hükmün Kısmen Temyizi ve Kesinleşmesi”. Medenî Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi 9/24 (2013), 91-128.
• Ceylan, Ebru. “İştirak Nafakasının Belirlenmesiyle İlgili Seçilmiş Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi”. TBB Dergisi 133 (Kasım 2017), 307-323.
• Çetin, Sena. Aile Mahkemesi Kararları ve Bu Kararlara Karşı Denetim Yolları. Erzincan: Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2022.
• Deren-Yıldırım, Nevhis. “Teksif İlkesi Açısından İstinaf”. İstinaf Mahkemeleri Uluslararası Toplantı, Türkiye Barolar Birliği Yayını Ankara (2003), 267-284.
• Ercan, İbrahim. “Boşanma Davalarında Geçerli Olan Yargılama İlkeleri”. Medenî Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı, 12 SDÜHFD MİHBİR Özel Sayısı 4/2 (2014), 249-269.
• Erdem, Mehmet. - Makaracı Başak, Aslı. Aile Hukuku. İstanbul: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2024.
• Erdönmez, Güray vd. Pekcanıtez Usul Medenî Usul Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Görgün, Şanal - Börü, Levent vd. Medenî Usûl Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 13. Baskı, 2024.
• Güleç, Şafak. Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, 2021.
• Hasırcı, Hakan. “Medenî Yargılama Hukukunda Elektronik Duruşmalarda Aleniyetin Sağlanması”. TAAD 14/56 (Ekim 2023), 449-464.
• İkizler, Metin. Evlenmenin Hükümsüzlüğü. Ankara: Seçkin Yayınları, 1. Baskı, 2018.
• İnceoğlu, Sibel. “Çocuklara Özgü Yargılama Hukukunda Gizlilik İlkesinin Anayasa Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. GSÜHFD Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan (2002), 113-124.
• Karaaslan, Varol. Medenî Usûl Hukukunda Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi. Ankara: Yetkin Yayınları, 2. Baskı, 2019.
• Karslı, Abdurrahim. Medenî Muhakeme Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 5. Baskı, 2020.
• Kuru, Baki. Hukuk Muhakemeleri Usulü. 2. Cilt. İstanbul: Demir Yayıncılık, 1. Baskı, 2001.
• Kuru, Baki. Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı. Ankara: Yetkin Yayınları, 7. Baskı, 2022.
• Karaaslan, Varol. “Hâkimin Tarafsızlığı İlkesi ile Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki”. Medenî Usûl ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı 12, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı 4/2 (2014), 100-101.
• Kurt Konca, Nesibe. “Medenî Usûl Hukukunda Aleniyet İlkesinin Sınırlandırılması”. Medenî Usûl ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı 12, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, MİHBİR Özel Sayısı 4/2 (2014), 65-96.
• Küçük, Alper Tunga. Vakıaların Toplanması Açısından Teksif İlkesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, 2021.
• Meraklı Yayla, Deniz. İstinaf Kanun Yolunda Yeniden Tahkikat Yapılması. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2014.
• Meriç, Nedim. Medenî Yargılama Hukukunda Tasarruf İlkesi. Ankara: Yetkin Yayınları, 5. Baskı, 2011.
• Meriç, Nedim. “Medenî Yargılama Hukukunda Tasarruf ve Taleple Bağlılık İlkesinin Kapsamı ve Bazı Güncel Kararların Değerlendirilmesi”. Medenî Usûl ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı 12, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, MİHBİR Özel Sayısı 4/2 (2014), 23-63.
• Oğuz,Habip. - Demirci, Yusuf. Hukuk Muhakemeleri Kanunu. Ankara: Adalet Yayınları, 4. Baskı, 2019.
• Özbay, İbrahim- Aydemir, Fatih. “Güncel Kazai İçtihatlar Çerçevesinde Aile Mahkemelerinde Görev Yapan Uzmanların Hukuki Statüsü ve Reddi”. MİHDER 16/2 (2020), 463-514.
• Özmumcu, Seda. “Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesi”. Medenî Usûl ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı 12, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, MİHBİR Özel Sayısı 4/2 (2014), 145-171.
• Özekes, Muhammet. Hukuki Dinlenilme Hakkı. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2003.
• Pekcanıtez, Hakan. “Medenî Usûl Hukukunda Aleniyet İlkesi”. İzmir Barosu Dergisi 65 (Ekim 1999), 21-42.
• Pekcanıtez, Hakan – Atalay, Oğuz vd. Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 9. Baskı, 2021.
• Sabır, Serkan. “Cumhuriyet Savcısının Hukuk Davalarında Yer Alması”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Serozan, Rona – Başoğlu, Başak vd. “Aile Hukukunun Özellikleri, İlkeleri ve Gelişimi”. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15/2 (Temmuz 2016), 531-560.
• Sungurtekin Özkan, Meral. “Medenî Kanunun Aile Hukuku Alanında Getirdiği Değişikliklerin Medenî Usul Hukuku Bakımından Düşündürdükleri”. Medenî Usûl ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı 1, (2003),
• Tahiroğlu, Fatih. Re’sen Araştırma İlkesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, 2021.
• Tahiroğlu, Fatih. “Medenî Usûl Hukukunda Tanığın Hazır Bulunma Yükümlülüğü”. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2/8 (2021), 617-644.
• Tanrıver, Süha. Medenî Usul Hukuku. 1. Cilt. Ankara: Yetkin Yayınları, 5. Baskı, 2023.
• Tanrıver, Süha. Türk Aile Mahkemeleri. Ankara: Yetkin Yayınları, 3. Baskı, 2014.
• Tercan, Erdal. “Türk Aile Mahkemeleri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 52/3 (2003),20-53.
• Topak, Süleyman. Boşanma Davalarında Yargılama Usulü. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, 2021.
• Tutumlu, Mehmet Akif. Teorik ve Pratik Boşanma Yargılaması Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, 2009.
• Ulusan, Banu. “Medenî Yargılama Hukukunda Tanığın E-Duruşma ile Dinlenilmesi ve Kişisel Verilerin Korunması: Alman Hukukuyla Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme” TBBD 163 (2022), 155-189.
• Uyumaz, Murat. Soybağı Davalarında Usule İlişkin Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Baskı, 2015.
• Üstündağ, Saim. Medenî Yargılama Hukuku. İstanbul: Nesil Matbaacılık, 7. Baskı, 2000.
• Yıldırım, Kamil. “Medenî Yargılama Hukukunda Hâkimin Rolü”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cevdet Yavuz’a Armağan 22/3 (2016), 3027-3044.
• Yılmaz, Canan. “Yargıtay Kararları Işığında Çocukla Kişisel İlişki Kurulması”. Public and Private International Law Bulletin 35/1, 103-141.
• https://mevzuat.sinerjias.com.tr/
• https://karararama.yargitay.gov.tr/
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/kararlar-bilgi-bankasi/
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• https://www.jurix.com.tr/
• https://legalbank.net/arama
• https://www.dejure.ai/