İnsan Hakları Perspektifinden Göç ve Mültecilik: 1951 Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Karşılaştırması

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 903 - 924, 30.12.2022

Ümran Karabulut

Öz

İnsan hakları kavramı, doğal hukuk ve doğal haklar kavramları ile yakından ilişkilidir. Doğal haklar yaklaşımı,
insanların doğuştan itibaren ve doğal olarak haklara sahip olduğu düşüncesini ifade eder. Doğal
haklar yaklaşımının insan haklarına kaynak teşkil ettiği söylenebilecektir. İnsan hakları; pozitif hukuktan
ayrı, insanların doğuştan itibaren sahip oldukları ve varlıkları herhangi bir tanımayı gerektirmeyen haklardır.
Kavramsal yaklaşımdan ayrı olarak insan haklarının hukuken korunmasının bir yönü de uluslararası
sözleşmeler ile gerçekleşmektedir. 1951 Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi
ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi de insan haklarının görünümlerinden biri olan vatandaşı oldukları
ülkelerden ayrılmak zorunda kalmış olan kişilerin hukuki durumları ile ilgili düzenlemeler getirmektedir.
Her iki sözleşme de sağladıkları hukuki koruma bakımından insan hakları açısından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Doğal Haklar, İnsan Hakları, Mültecilik, Uluslararası Sözleşmeler

Kaynakça

• Arendt, Hannah; Totalitarizmin Kaynakları/2: Emperyalizm, 1. Baskı, İletişim Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• Aybay, Rona; Açıklamalı İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, 1. Baskı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2006. (Açıklamalı İHEB).
• Aybay, Rona; İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Türkiye (1945-1948), 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016. (İHEB ve Türkiye).
• Birinci, Görkem; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin Kısa Tarihi I: Milletler Cemiyeti’nden Birleşmiş Milletler’e, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 2017, s. 50-81.
• Bozbeyoğlu, Eda; Mülteciler ve İnsan Hakları, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, Cilt. 2, Sayı. 1, 2015. 60-80.
• Çavuşoğlu, Aslı; Doğal Haklar ve Jeremy Bentham, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı. 37, 2019, s. 24-31.
• Çeçen, Anıl:; İnsan Hakları, 5. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2020.
• Çiçekli, Bülent; 648 Sayılı Kanunla Güncellenmiş Yabancılar ve Mülteciler Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• Çüçen, Abdulkadir, İnsan Hakları, 2. baskı, Sentez Yayıncılık, Bursa, 2013.
• Ekici, Süleyman ve Gökhan Tuncel; Göç ve İnsan, Birey ve Toplum Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 9, Bahar 2015, s 9-22.
• Emini, M. Emin; Hak Kavramı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, 2004, s. 203-216.
• English, Kathryn, Adam Stapleton; The Human Rights Handbook: A Practical Guide to Monitoring Human Rights, First Edition, Ennisfield Print & Design, Essex, 1995.
• Erdoğan, Mustafa; İnsan Hakları: Teorisi ve Hukuku, 6. Baskı, Ankara, Hukuk Yayınları, 2018.
• Falk, Richard A; Human Rights Horizons: The Pursuit of Justice in a Globalizing World, First Edition, Routledge Publisher, Oxford, 2000.
• Hackworth, Green Heywood; Digest of International Law, Government Printing Office, Washington, 1942.
• Jellinek, Georg, İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi Üzerine: Modern Anayasa Tarihine Bir Katkı, 1. Baskı, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, (Çev. Rezzan İtişgen Dülger, Muzaffer Dülger), 2017.
• Kabaalioğlu, Haluk ve Nuray Ekşi, Yabancıların Türkiye’den Sınırdışı Edilmesi, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt: 24, Sayı: 1-2, 2004, s. 503-522.
• Kuçuradi, Ioanna, Evrensel Bildirgenin 50. Yılında İnsan Hakları. Giriş, (Şu Kitapta: Elli Yıllık Deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları (Yayına Hazırlayanlar: Ioanna Kuçuradi ve Bülent Peker), 2. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara, 2004.
• Kuçuradi, Ioanna, İnsan Hakları Düşüncesinin Işığında İnsan Hakları Belgeleri, Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, Sayı: 2, Bahar 2003, s. 6-11.
• Kuçuradi, Ioanna, İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, 4. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara, 2018.
• Lauren, Paul Gordon; The Foundations of Justice and Human Rights in Early Legal Texts and Thought, in: The Oxford Handbook of International Human Rights Law - Edited by. Dinah Shelton, Oxford University Press, 2013.
• Moura Ramos, Rui Manuel; 21. Yüzyılda Hak ve Özgürlük Hareketleri ve Anayasa Mahkemelerinin Rolü, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 1, s. 511-525.
• Moyn, Samuel; Last Utopia: Human Rights in Histroy, Massachusetts, Harvard University Press, 2010.
• Nussbaum, Martha C.; Creating Capabilities: The Human Development Approach, Massachusetts, Harvard University Press, 2011.
• Öğütçü, Muhlis; Doğal hukuk ve Pozitif Hukuk Işığında İnsan Hakları Alanındaki Bazı Kavramlar, Dokuz Eylül Üniversitesi hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 0 s. 555-616.
• Özen, Ezgi; Hannah Arendt’in Haklara Sahip Olma Hakkı Kavramı Kapsamında Avrupa Birliği’nin Kaçak Göçmenlere ve Sığınmacılara Yönelik Politikaları, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2015.
• Özer, İnan; Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişme, 1. Baskı, Bursa, Ekin Kitabevi, 2004.
• Özer, Yeşim; Uluslararası Göç ve Yabancı Düşmanlığı, 1. Baskı, İstanbul, Derin Yayınları, 2015.
• Özkan, Işıl; Göç - İltica ve Sığınma Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Özkerim Güner, Neslihan; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mültecilerin Haklarının Korunmasındaki Rolü, Göç Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, (Temmuz-Aralık 2016), s. 212-241.
• Saraçlı, Murat; Uluslararası Hukukta Yerinden Edilmiş Kişiler, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009.
• Satıcı, Murat; Hak ve Özgürlük Ütopyası Olarak ‘İnsan Hakları’: Felsefesi ve Eleştirisi, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 3-30.
• Tepe, Harun; İnsan Hakları Felsefesi, 1. Baskı, Bilgesu Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Tepe, Harun; İnsan, İnsancıllık (Hümanizm) ve İnsan Hakları: İnsancıllık Eleştirisi Üzerine, Kilikya Felsefe Dergisi, Sayı: 2, (Ekim 2019), s. 1-16. (İnsan, İnsancıllık (Hümanizm) ve İnsan Hakları).
• Torun, Yıldırım; İnsan Hakları, Atatürk Üniversitesi Azım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 0, Sayı: 16, 2007, s. 415 - 424.
• Uzun, Elif; Geri Göndermeme (Non-Refoulement) İlkesinin Uluslararası Hukuktaki Konumuna İlişkin Bir Değerlendirme, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 30, 2012, s. 25-58.
• Yeşilçayır, Celal; İnsan Haklarının Aydınlatılmasında Felsefi Bilginin Önemi, Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, Sayı: 31, 2018, s. 239-261.
• Yılmaz, Abdurrahman; Uluslararası Göç: Çeşitleri, Nedenleri ve Etkileri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and Histroy of Turkish or Turkic, Volume. 9/2, (Winter 2014), s. 1685 - 1704.
• Yücel, Yonca F.; Hak ve Menfaatler Üzerine Bir İnceleme, TBB Dergisi, Sayı: 91, 2010, s. 335-357.
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/KM__/d00/c002/km__00002024ss0053. pdf (Erişim Tarihi: 09.01.2021).
• https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf (Erişim Tarihi: 09.01.2021).
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf (Erişim Tarihi: 09.01.2021).
• https://www.unhcr.org/1951-refugee-convention.html/ (Erişim Tarihi: 12.03.2021).
• https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf/ (Erişim Tarihi: 12.03.2021).
• https://diabgm.adalet.gov.tr/arsiv/sozlesmeler/coktaraflisoz/bm/bm_13.pdf (Erişim Tarihi: 01.03.2021).