Admissibility Requirements of Complaints Lodged to Turkısh Human Rights and Equality Institution

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 1198 - 1228, 31.12.2023

Servet Alyanak

https://doi.org/10.56701/shd.1369570

Öz

National Human Rights Institutions (NHRIs) are recognised as pivotal agency for the protection and promotion of human rights at national level. Turkish Human Rights and Equality Institution (TİHEK) was established, through Law No. 6701 in 2016, and has started to receive complaints on some issues as of 24.11.2017. Individuals who claim to have been harmed by a violation of of discrimination and persons who have been deprived of their liberty within the scope of national prevention mechanism can apply to TİHEK. TİHEK has also the authority to investigate allegations of human rights violations ex officio, to file criminal complaints against the relevant persons if there are criminal acts, to take the necessary actions to end and eliminate these violations. This essay focuses on the conditions of admissibility of individual applications made to TİHEK in terms of person (ratione personae), subject matter of the application (ratione materiae), time-limit (ratione temporis) and location (ratione loci). Admissibility conditions were examined in the light of TİHEK decisions and a comparison was made between TİHEK, Ombudsman Institution and Constitutional Court in terms of the nature of the complaint applications.

Anahtar Kelimeler

Turkish Human Rights and Equality Institution, complaint application, admissibility, non-discrimination, natinal preventive mechanism.

Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumuna Yapılan Şikayet Başvurularında Kabul Edilebilirlik Koşulları

Öz

Ulusal insan hakları kurumları (UİHK), insanların temel haklarının ulusal düzeyde korunması ve geliştirilmesi için önemli mekanizmalar olarak kabul edilmektedir. 2016 yılında 6701 sayılı Kanun ile kurulan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) 24.11.2017 tarihinden itibaren bazı konularda şikâyet başvurusu almaya başlamıştır. TİHEK’e ayrımcılığa maruz kalan kişiler ile ulusal önleme mekanizması çerçevesinde özgürlüklerinden yoksun bırakılan kişiler başvuru yapabilmektedir. TİHEK, insan hakları ihlallerine karşı resen araştırma yapmak, suç niteliği taşıyan eylem varsa ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunmak, bu ihlallerin sona erdirilmesi için gerekli girişimlerde bulunmak yetkisine de sahiptir. Bu makale, TİHEK’e yapılan bireysel başvurularda kişi yönünden yetki (ratione personae), konu yönünden yetki (ratione materiae), zaman bakımından yetki (ratione temporis) ve yer bakımından yetkiye (ratione loci) ilişkin kabul edilebilirlik koşullarına odaklanmaktadır. Kabul edilirlik koşulları TİHEK kararları ışığı altında incelenmiş ve TİHEK’e başvurunun niteliği ile Kamu Denetçiliği Kurumu ve Anayasa Mahkemesinin temel hakların korunması hakkındaki başvuruların niteliği bakımından karşılaştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Şikayet Başvurusu, Kabul Edilebilirlik, Ayrımcılık Yapma Yasağı, Ulusal Önleme Mekanizması

Kaynakça

• Aliefendioğlu, Yılmaz. “Eşitlik İlkesi”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Prof. Dr. İlhan Akın’a Armağan, 1999.
• Aydın, Öykü Didem. “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XV/4 (2011), 125.
• Baş, Sezgin. Türk Anayasa Hukukunda Yasama İşlemleri Teorisi Ve Parlamento Kararları, -Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Beyoğlu, Ayça. “T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Kurumsal Yapı, İşleyiş ve Etkinlikleri Açısından Bir Karşılaştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23/3, (Eylül 2021), 992-1013.
• Carver, Richard. “One NHRI or Many? How Many Institutions Does It Take to Protect Human Rights? – Lessons from the European Experience”, Journal of Human Rights Practice, 3/1, (2011), 1-24.
• Crowther, Neil –O’Cinneide, Colm. “Bridging the Divide? Integrating the Functions of National Equality Bodies and National Human Rights Institutions in the European Union”, Juridikum 2, (2019), 210–221.
• Düğmeci, Fatih. Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu’nun Yapısı Ve İdare Üzerindeki Ayrımcılık Denetimi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Eren, Hayrettin. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ankara: Adalet Yayınları, 2016.
• Ertuğrul, İbrahim. “6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu Kanunu Sonrasında Bireysel İş Hukukunda Kıdem Tazminatı Meselesine Bir Bakış”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 131, (2017), 348-372.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Yayınevi, 12. Baskı, 2012.
• Gül, İdil Işıl –Karan, Ulaş. Ayrımcılık Yasağı Kavram, Hukuk İzleme ve Belgeleme, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Güneş, Ümran. “Türkiye’de İnsan Haklarının Korunmasına İlişkin Ulusal İnsan Hakları Kurumları: Kamu Denetçiliği Kurumu Ve Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/1, (Haziran 2018),165-186.
• İnceoğlu, Sibel. “Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı”, Çalışma ve Toplum Dergisi 4, (2006), 56.
• İnsan Hakları Ulusal Kurumları: Dünya ve Türkiye, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi, Uluslararası Konferans, 5-6 Aralık 2005.
• Kalabalık, Halil. İnsan Hakları Hukukuna Giriş, Ankara: 2018.
• Karagöz, Emine Cin. “Kadın-Erkek Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Türkiye Eşitlik ve İnsan Hakları Kurumu’nun Yetkileri”, Yasama Dergisi 32, (2016), 21-40.
• Karan, Ulaş. “Bireysel Başvuru Kararlarında Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi”, Anayasa Yargısı 32, (2015), 238.
• Kılıç, Muharrem. “İnsan Haklarının Kurumsallaşması: Ulusal İnsan Hakları Kurumları”, TİHEK Akademik Dergisi 5/8, (2022),15-60.
• Lahuerta, Sara Benedi. “Equality Bodies: Advancing Towards More Responsive Designs?”, International Journal of Law in Context 17, (2021), 390–412.
• Lahuerta, Sara Benedi. “Equality bodies in the EU: origins, challenges and future prospects”. University College Dublin, Working Papers in Law, Criminology & Socio-Legal Studies, Research Paper No. 4, (2022), 1-19.
• Odyakmaz, Zehra. “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumunun Tanıtılması Ve 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Bazı Maddelerinin Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 14, (2013), 1-85.
• Odyakmaz, Zehra – Kesik, Bayram – Deniz, Yusuf. “6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme-I, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 1/7, (2016), 721-761.
• Oğuşgil, Vahap Atilla. “Avrupa Birliği Yolunda Türkiye İnsan Hakları Kurumu’nun Birleşmiş Milletler Paris Prensipler Işığında Değerlendirilmesi”, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 74, (Yaz/2015), 175-198.
• Oğuşgil, Vahap Atilla. Avrupa Birliği ve Ulusal İnsan Hakları Kurumları: Üye Ülkelerden Örnek Uygulamalar, İstanbul: Legal Yayıncılık, 2015.
• Pohjolainen, Anna-Elina. The Evolution of National Human Rights Instituions: The Role of United Nations, Denmark Copenhagen: The Danish Institute for Human Rights, Handy-Print A/S, Skive, 2006.
• Süzek, Sarper. İş Hukuku, İstanbul: Beta yayınları, 18. Basım, 2019.
• Tahsin Fendoğlu, Hasan. “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi 4, (2013), 23-49.
• Turkalp Seçkin, Muhammed. “4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Kurulan İş İlişkilerinde İşverenin Eşit Davranma Borcu”, Pressacademia Procedia 13/1, (2021), 22-27.
• Welch, Ryan M. “Domestic Politics and the Power to Punish: The Case of National Human Rights Institutions”, Conflict Management and Peace Science 36/4, (2019), 385-404.