Mart 2022 Tarihli Fransız Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu Tasarısının Genel Hükümlerine Dair Bazı Tespitler

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 992 - 1014

Can Yöney

https://doi.org/10.56701/shd.1553444

Öz

Türk hukukuna bugüne değin örnek teşkil etmiş hukuk düzenlerinden olan Fransız hukukunda 2024 yılı itibariyle halen bağımsız bir milletlerarası özel hukuk kanunu bulunmamaktadır. 20. yüzyılda başarısızlıkla sonuçlanan çalışmalar sonrası, 2018 yılında dönemin Fransız Adalet Bakanı’nın daveti üzerine bir kez daha bu alanda kodifikasyon gerçekleştirilmesi hedefiyle bir çalışma grubu oluşturulmuş ve bu grupça bir kanun tasarısı hazırlanarak Mart 2022’de kamuoyuyla paylaşılmıştır. Bu tasarıda yer alan çeşitli düzenlemelerin Türk hukuku açısından da örnek teşkil edebileceğine inanarak, biz de bu çalışmamızda tasarının “Genel Hükümler” başlıklı ilk kitabında yer alan kanunlar ihtilafı ve milletlerarası yetkiye ilişkin dikkat çekici bulduğumuz bazı düzenlemeleri ele almaya çalışmış bulunmaktayız. Kanunlar ihtilafı açısından bakıldığında, kanunlar ihtilafı kurallarının uygulanması bakımından sistem değişikliği öngörülen tasarıda yabancı hukukun içeriğinin tespitinde yabancı kurumlardan da görüş talep edilebileceğine yer verilmesi ve görüş beyan eden uzmanların çapraz sorguya tâbi tutulabilmesinin açıkça öngörülmesi gibi noktalar ilk bakışta dikkat çekmektedir. Milletlerarası yetki açısından ise forum necessitatis esasına somut bir düzenlemeyle yer verilmesi ve Fransız vatandaşlığı temelli tamamlayıcı milletlerarası yetkiden vazgeçilmemesi önemli noktalar olarak görülmektedir. Bu çerçevede, çalışmamızda öncelikle Fransız hukukunda milletlerarası özel hukuk alanında kodifikasyon ihtiyacına dair tartışmalara ana hatlarıyla değinecek, sonrasında ise tasarıda yer alan dikkat çekici düzenlemeleri Fransız hukukunda uygulanagelen mevcut sistemle karşılaştırarak açıklayacak, doktrinde bunlara dair dile getirilen görüşlere değinecek ve en nihayetinde Türk hukuku perspektifinden kendi değerlendirmelerimizi ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Fransız Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu Tasarısı, Milletlerarası Özel Hukuk, Kodifikasyon, Kanunlar İhtilafı, Milletlerarası Yetki

Some Remarks on the General Provisions of the Draft French Code of Private International Law of March 2022

Öz

As of 2024, in French law, which has long served as a model for Turkish law, there is still no private international law code. After unsuccessful codification efforts in the 20th century, a draft law was finally prepared by a working group established in 2018 upon the invitation of the then French Minister of Justice and was shared with the public in March 2022. Believing that several provisions of this draft could also serve as examples for Turkish law, we have tried in this study to address some of the key aspects of its first book, titled “General Provisions”, with a focus on conflict of laws and international jurisdiction. Regarding conflict of laws, the draft includes certain significant provisions, such as a change of system in the application of conflict of laws rules, an explicit allowance for requesting opinions from foreign institutions in ascertaining foreign law, and the possibility for judges to organize cross-examination of experts. In terms of international jurisdiction, the codification of the forum necessitatis rule and the continuation of the jurisdiction based on French citizenship are among the most noteworthy provisions. In this context, in our study, we will first outline the discussions in French law on the need for codification in private international law. Afterwards, we will try to explain some of the key provisions in the draft by comparing them with the current French system, address the opinions expressed in the doctrine on these issues, and finally present our views from the perspective of Turkish law.

Anahtar Kelimeler

Draft French Code of Private International Law, Private International Law, Codification, Conflict of Laws, International Jurisdiction

Kaynakça

• Archinard-Greil, Bérengère. Lois de police et conflits de juridictions (Essai sur la coordination des systèmes à l’aide de la notion d’ordre juridique prépondérant). Lyon: Université Jean Moulin (Lyon 3), Doktora Tezi, 2017.
• Audit, Bernard - D’Avout, Louis. Droit international privé. Issy-les-Moulineaux: LGDJ, 8. Bası, 2018.
• Balkar Bozkurt, Süheyla. “Uluslararası Özel Hukuk’ta Bitmeyen Tartışma: Atıf (Renvoi) Teorisi, Uygulaması ve Değerlendirilmesi”. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2: Doç. Dr. Melike Batur Yamaner’in Anısına Armağan, C. 2 (Temmuz 2014), 795-862.
• Ballester, Blanca. Cost of Non-Europe Report: European Code on Private International Law. ed. European Added Value Unit of the General Secretariat of the European Parliament, PE 504.468, CONE 3/2013. Brüksel: 2013. Erişim 13 Eylül 2024. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2013/504468/IPOL-JOIN_ET(2013)504468_EN.pdf.
• Berki, Osman Fazıl - Ergüney, Hilmi. Yabancılar Hukuku ve Kanun İhtilafları ile İlgili Yargıtay Kararlarının Tahlil ve İzahları. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1963.
• Bolayır, Nur. Medenî Usûl Hukuku’nda Hâkimin Hukuku Re’sen Uygulaması İlkesi. İstanbul: On İki Levha, 2019.
• Bureau, Dominique - Muir Watt, Horatia. “Codifying against the Clock… - On a French Project for the Codification of Private International Law”. Yearbook of Private International Law. 247-260. Cilt: 24, Beltz: Otto Schmidt, 2022-2023.
• Bureau, Dominique - Muir Watt, Horatia, Droit international privé. Cilt: 1. Paris: PUF, 4. Bası, 2017.
• Corneloup, Sabine. “France – The Evolving Balance Between the Judge and the Parties in France”. Treatment of Foreign Law – Dynamics towards Convergence. ed. Yuko Nishitani. 157-181. Springer, 2017.
• Cuniberti, Gilles. “Foreign Law under the French Draft PIL Code”. EAPIL Blog. Erişim 13 Eylül 2024. https://eapil.org/2022/05/25/foreign-law-under-the-french-draft-pil-code.
• Cuniberti, Gilles. “Renvoi under the French Draft PIL Code”. EAPIL Blog. Erişim 13 Eylül 2024. https://eapil.org/2022/05/11/renvoi-under-the-french-draft-pil-code.
• Çelikel, Aysel - Erdem, B. Bahadır. Milletlerarası Özel Hukuk. İstanbul: Beta, 17. Bası, 2021.
• De Vareilles-Sommières, Pascal. “Jurisdiction of Courts under the French Draft PIL Code”. EAPIL Blog. Erişim 13 Eylül 2024. https://eapil.org/2022/11/07/jurisdiction-of-courts-under-the-french-draft-pil-code.
• Doğan, Vahit vd. Milletlerarası Özel Hukuk. Ankara: Savaş, 10. Bası, 2024.
• Erkan, Mustafa. “Türk Milletlerarası Özel Hukuk Sisteminde Yabancı Hukukun Tatbiki: Olan vs. Olması Gereken”. Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu. ed. Bilgin Tiryakioğlu vd. 543-555. Ankara: Yetkin, 2016.
• Erkan, Mustafa - Yöney, Can. “MÖHUK: Hayatta mı, Can mı Çekişiyor?”. MÖHUK’ta Reform. ed. Sibel Özel vd. 49-79. İstanbul: On İki Levha, 2023.
• Ersen Perçin, Gizem. “Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında ‘Forum Necessitatis’ İlkesi ve Türk Milletlerarası Yetki Kurallarına Etkisi”. Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisine İlişkin Güncel Tartışmalar. ed. Sibel Özel - Hatice Selin Pürselim Arning. 3-20. İstanbul: On İki Levha, 2021.
• Foussard, Dominique vd. “Réflexions méthodologiques sur le projet de code de droit international privé”. Revue critique de droit international privé 3 (Temmuz-Eylül 2022), 477-501.
• Georgakoudi, Nikoleta. Les compétences exclusives en matière civile et commerciale: Étude de droit international privé. Paris: Université Paris I Panthéon-Sorbonne, Doktora Tezi, 2021.
• Giray, Faruk Kerem. “5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun Bazı Hükümlerinin Güncellenmesine İlişkin Görüş ve Öneriler”. MÖHUK’ta Reform. ed. Sibel Özel vd. 81-105. İstanbul: On İki Levha, 2023.
• Goré, Marie. “Rules on Trust in the French Draft Code of Private International Law”. Yearbook of Private International Law. 261-273. Cilt: 24, Beltz: Otto Schmidt, 2022-2023.
• Hausmann, Rainer. “Pleading and Proof of Foreign Law – a Comparative Analysis”. The European Legal Forum 1 (Ocak-Şubat 2008), 1-14.
• Kiestra, Louwrens R. The Impact of the European Convention on Human Rights on Private International Law. Lahey: Springer, 2014.
• Lagarde, Paul. “Quelques remarques sur le projet de code de droit international privé français”. Revue critique de droit international privé 3 (Temmuz-Eylül 2022), 515-520.
• Lagarde, Paul. “Sur la non-codification du droit international privé français”. Syracuse Journal of International Law and Commerce 25/1 (Ocak 1998), 45-59.
• Leible, Stefan - Wilke, Felix M. “Le projet de code de droit international privé. Une vue d’Allemagne”. Revue critique de droit international privé 3 (Temmuz-Eylül 2022), 503-514.
• Mayer, Pierre - Heuzé, Vincent. Droit international privé. Issy-les-Moulineaux: LGDJ, 11. Bası, 2014.
• Nishitani, Yuko, “Treatment of Foreign Law: Dynamics Towards Convergence? – General Report”, Treatment of Foreign Law – Dynamics towards Convergence. ed. Yuko Nishitani. 3-60. Springer, 2017.
• Nomer, Ergin. Davada Yabancı Kanun. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1972.
• Nomer, Ergin. Devletler Hususi Hukuku. İstanbul: Beta, 23. Bası, 2021.
• Nourissat, Cyril. “The Draft Code of French Private International Law”. Yearbook of Private International Law. 237-245. Cilt: 24, Beltz: Otto Schmidt, 2022-2023.
• Nuyts, Arnaud. Study on Residual Jurisdiction (Review of the Member States’ Rules concerning the “Residual Jurisdiction” of their courts in Civil and Commercial Matters pursuant to the Brussels I and II Regulations): General Report. Study JLS/C4/2005/07-30-CE, 2007. Erişim 2 Mayıs 2023. https://gavclaw.files.wordpress.com/2020/05/arnaud-nuyts-study_residual_jurisdiction_en.pdf
• Oppetit, Bruno. “Le droit international privé, droit savant”. Collected Courses of the Hague Academy of International Law. C. 234, Lahey: Nijhoff, 1992.
• Özel, Sibel. “Milletlerarası Özel Hukukta Uygulanacak Hukukun Lex Fori Esasına Göre Belirlenmesi”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 28/2 (Aralık 2022), 962-978.
• Özel, Sibel vd. Milletlerarası Özel Hukuk. İstanbul: On İki Levha, 3. Bası, 2024.
• Projet de code de droit international privé. Erişim 13 Eylül 2024. http://www.cfdip.fr/offres/file_inline_src/717/717_pj_120422_114420.pdf.
• Projet de code de droit international privé: Rapport du groupe de travail présidé par Jean-Pierre Ancel. Erişim 13 Eylül 2024. https://www.justice.gouv.fr/sites/default/files/migrations/textes/art_pix/rapport_code_DIP_mars_2022%20.pdf.
• Sarıöz Büyükalp, A. İpek. Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Usul Hukuku Üzerindeki Etkileri. İstanbul: On İki Levha, 2018.
• Süzen, Begüm. Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Yetkisinin Denetimi. İstanbul: On İki Levha, 2016.
• Swiss Institute of Comparative Law. The Application of Foreign Law in Civil Matters in the EU Member States and its Perspectives for the Future. JLS/2009/JCIV/PR/0005/E4: Synthesis Report with Recommendations, Avis 09-184. Lozan: 2011.
• Şanlı, Cemal vd. Milletlerarası Özel Hukuk. İstanbul: Beta, 10. Bası, 2023.
• Tekinalp, Gülören. Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları. İstanbul: Vedat, 13. Bası, 2020.
• Usunier, Laurence. La régulation de la compétence juridictionnelle en droit international privé. Paris: Economica, 2008.
• Uyanık, M. Ece. “Fransa’da Yürütülen Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu Çalışmalarına Türkiye’den Bir Bakış”. KHAS Hukuk Bülteni. Erişim 8 Eylül 2024. https://hukukbulteni.khas.edu.tr/bulten/99#_ftn11.
• Yöney, Can. Milletlerarası Usul Hukukunda Münhasır Yetki. İstanbul: On İki Levha, 2024.
• Yöney, Can. Yabancı Hukukun Uygulanması. İstanbul: On İki Levha, 2018.