Consent for Medival Interventions on Minors in Turkish Law

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 514 - 534

Mustafa Hasanali Akay

Öz

Consent to medical interventions on minors, whether fully incapacitated or limited incapacitated, is given by the legal representative of the minor. Although the right to give consent is a right that is strictly attached to the person, the legal regulation stipulates that this right is exercised by the legal representative in order to protect the minor. In addition, the opinion of the minor should be sought as much as possible and the minor should be included in the decision-making process as much as possible. It is also argued in the doctrine that limited incompetents have the power of discernment and the provision of Art. 16/2 of the Civil Code should be taken into consideration. According to this provision, even if they do not have full capacity, those who have the power of discernment can exercise their rights that are strictly bound to the person on their own. The problem in this view stems from the nature of the power of discernment, i.e. its relativity. Therefore, it varies from person to person and from one medical intervention to another. Besides, some medical interventions both exceed the minor's capacity of discernment and fall outside the scope of intervention of the legal representative. In such interventions that are not mandatory for the continuation of the minor's life. Especially aesthetic interventions for beautification purposes, which are similar to interventions such as organ and tissue transplantation, sterilization, and treatments such as the use of sex hormone suppressing drugs are evaluated in this context.

Anahtar Kelimeler

Consent to Medical Intervention , Legal Representation of the Minor , Prohibited Transactions , Relativity of the Power of Discernment , Medical Intervention

Türk Hukukunda Küçüğe Yönelik Tıbbî Müdahalelerde Rıza

Öz

Türk hukukunda kişinin vücut bütünlüğüne yönelen tüm eylemler haksız fiil oluşturur. Bunun istisnalarından birisi hukuka uygunluk sebepleri arasında yer alan tıbbî müdahaleye rızadır. 1219 s. Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun m. 70 ve Hasta Hakları Yönetmeliği hükümleri gereği, ister tam ehliyetsiz ister sınırlı ehliyetsiz olsun, küçüğe yönelik tıbbî müdahalelerde rıza küçüğün yasal temsilcisi tarafından verilir. Rıza verme hakkı kişiye sıkı surette bağlı bir hak olmasına rağmen, yasal düzenleme kapsamında bu hakkın yasal temsilci tarafından kullanılması öngörülmüştür. Yine yasa gereği mümkün olduğunca küçüğün fikri de alınmaya çalışılmalı ve küçük mümkün mertebe karar sürecine dâhil edilmelidir. Küçüğe yönelen tıbbî müdahaleler konusunda rızayı yasal temsilcinin vermesi karşısında doktrinde sınırlı ehliyetsizlerin ayırt etme gücüne sahip oldukları ve MK m. 16/2 hükmünün dikkate alınması gerektiği de savunulmaktadır. Bu hükme göre tam ehliyetli olmasa da ayırt etme gücüne sahip olanlar kişiye sıkı surette bağlı olan haklarını tek başlarına kullanabilirler. Bu görüşün küçüğe yönelik tıbbî müdahaleler konusunda sıkıntılı olduğu kısım ayırt etme gücünün yapısından, yani nispîliğinden ileri gelir. Ayırt etme gücü, somut tıbbî müdahalede takdir edilmesi gereken bir unsurdur. Türk hukukunda bunun için bir yaş belirlenmemiştir. Dolayısıyla kişiden kişiye ve tıbbî müdahaleden diğerine değişiklik göstermektedir. Öte yandan bazı tıbbî müdahaleler hem küçüğün ayırt etme gücünü aşmakta hem de yasal temsilcinin müdahale alanının dışında kalmaktadır. Küçük için zorunlu olmayan bu tür müdahalelerde yasal temsilcinin küçük adına karar verememesi gerekir. Özellikle organ ve doku nakli, sterilizasyon gibi müdahalelere benzerlik gösteren güzelleştirme amaçlı estetik müdahaleler ve cinsiyet hormonlarını baskılayıcı ilaçların kullanılması gibi tedaviler bu bağlamda değerlendirilir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbî Müdahaleye Rıza , Küçüğün Yasal Temsili , Yasak İşlemler , Tıbbî Müdahalenin Hukuka Uygunluğu , Ayırt Etme Gücünün Nispîliği

Kaynakça

• Adıgüzel, Sibel. “Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 5/19 (Ekim 2014), 943 vd.
• Akyıldız, Mehmet Buğra. “Hekimin Estetik Amaçlı Tıbbî Müdahale Sözleşmesinden Doğan Sorumluluğu”. Tıp Hukukunda Güncel Sorunlar. Ankara: Yetkin, 2024.
• Arpacı, Abdülkadir. “Özel Hukuk Açısından Tıbbî Müdahaleye Rıza Beyanı, Buna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları”. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6/2 (Aralık 2009), 5-14.
• Ayan, Mehmet. Tıbbî Müdahalelerden Doğan Hukuki Sorumluluk. Ankara: Kazancı, 1991.
• Az, Adem - Karaman, Muhammet İhsan. “Çocukluk ve Ergenlikte Cinsiyet Disforisi: Güncel Yaklaşımlar ve Etik Sorunlar”. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 28/3 (Eylül 2023), 433-440.
• Badur, Emel, Tıbbî Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller, Ankara: Seçkin, 2017.
• Çetiner, Bilgehan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul: Oniki Levha, 2022.
• Çilingiroğlu, Cüneyt. Tıbbî Müdahaleye Rıza, İstanbul: Filiz, 1993.
• Dede, Emine. Tıp Hukukunda Çocuk Hastaların Hakları. Ankara: Seçkin, 2017.
• Deryal, Yahya. “Çocuk Hastaların Hakları”. Hasta Hakları ve Sağlıklı Yaşam Dergisi. 3 (2007).
• Dural, Mustafa - Öğüz, Tufan. Türk Özel Hukuku II, Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz, 2022.
• Er, Ünal. Sağlık Hukuku. Ankara: Savaş, 2008.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin, 2022.
• Erman, Barış. Ceza Hukukunda Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu. Ankara: Seçkin, 2003.
• Güzel, Pınar. “Erkek Çocuğa Yönelik Tıbbî Gereklilik Şartı Taşımayan Sünnet Uygulamasının Rıza ve Üstün Özel Yarar Bakımından Hukuka Uygunluğu”. Toplumsal Cinsiyet ve Hukuk 4. İstanbul: Oniki Levha, 2022, 259-324.
• Hakeri, Hakan. Tıp Hukuku. Ankara: Seçkin 2020.
• Hatemi, Hüseyin. Kişiler Hukuku. İstanbul: Oniki Levha, 2021.
• Helvacı, Serap. Gerçek Kişiler. İstanbul: Legal, 2017.
• Kahraman, Zafer. “Medeni Hukuk Bakımından Tıbbi Müdahaleye Hastanın Rızası”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/1 (Temmuz 2016), 479-510.
• Kılıçoğlu, Ahmet. Borçlar Hukuku – Genel Hükümler. Ankara: Turhan, 2021.
• Koçak Diker, Duygu. “Çocuklara Yönelik Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluk Şartları”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14/1 (2023), 218-231.
• Koyuncu Aktaş, Nihan. Hekimin Özen Borcuna Aykırılıktan Doğan Sözleşmesel Sorumluluğu. İstanbul: Oniki Levha, 2020.
• Nomer, Haluk Nami. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Beta, 2023.
• Nuhoğlu, Ayşe. “Sünnet ve Ceza Hukuku”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan. 19/2 (2013), 211 vd.
• Oğuzman, Kemal. “Tıpta Hastanın Muvafakatının Alınmasının Hukuki Yönü”. Adli Tıp Dergisi 5/1-2 (1989), 81-84.
• Oğuzman, Kemal - Öz, Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümler 2. İstanbul: Vedat, 2022.
• Oğuzman, Kemal vd. Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler). İstanbul: Filiz, 2024.
• Oktay Özdemir, Saibe. “Tıbbî Müdahaleye ve Tıbbî Müdahalenin Durdurulmasına Rızanın Kimler Tarafından Verileceği”. Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan 2. İstanbul: Oniki Levha, 2010. 1315 vd.
• Okyar, Dila. “İnterseks Küçüğe Uygulanan Genital Rekonstrüktif Cerrahi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu Meselesi”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 30/1 (2022), 161-193.
• Özdemir, Hayrunnisa. Özel Hukukta Teşhis ve Tedavi Sözleşmesi. Ankara: Yetkin, 2024.
• Öztan, Bilge. Kişiler Hukuku, Gerçek Kişiler. Ankara: Yetkin, 2021.
• Petek, Hasan. “Güzelleştirme Amaçlı Estetik Ameliyatlardan Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8/1, (2006), 177-239.
• Reyhani Yüksel, Sera. Velayet Hakkının Anayasal Sınırları. İstanbul: Legal, 2020.
• Serozan, Rona. Çocuk Hukuku. Ankara: Beta, 2000.
• Serozan, Rona. Medeni Hukuk, Genel Bölüm, Kişiler Hukuku. Yayına hazırlayanlar: B. İlkay Engin, Yeşim M. Atamer. İstanbul: Oniki Levha, 2022.
• Şenocak, Zarife. “Küçüğün Tıbbî Müdahaleye Rızası”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 50/4 (2001), 65 vd.
• Tekinay, Selahattin Sulhi vd. Tekinay Borçlar Hukuku. İstanbul: Filiz, 1988.
• Tuğ Levent, Gaye. Türk Medeni Hukukunda Çocuğun Katılım Hakkı. Ankara: Yetkin, 2023.
• Türkmen, Ali. Hasta ve Hekim Hukuku. Ankara: Adalet, 2013.
• Yenerer Çakmut, Özlem. Tıbbî Müdahaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi. İstanbul: Legal, 2003.
• Yerdelen, Erdal. “Hukukî Açıdan Sünnet (Beschneidung)”. Tıp Hukuku Dergisi. 2/3 (2013), 43 vd.
• Yücel, Özge. Ayırt Etme Gücünden Yoksun Kişiler Adına Alınan Tıbbî Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları. Ankara: Seçkin, 2018.
• Yargıtay, Yargıtay 12. Hukuk Dairesi. K. 2010/8056 (16 Eylül 2009). https://karararama.yargitay.gov.tr/
• Zevkliler, Aydın vd. Zevkliler Medeni Hukuk. Ankara: Savaş, 1996.