Diasporadan Anavatana Müzikte Bir Değişim: Rap Örneği

Yıl 2025, Sayı: 9, 43 - 50, 29.09.2025

Merve Nur Kaptan

https://doi.org/10.62425/sidd.1732807

Öz

Rap kavramı ağır eleştiri, şiddetle söylemek, suçluluk, ceza, azarlamak, sorumluluk gibi anlamlar ihtiva eder. Rap müzik ise hip-hop kültürünün bir bileşeni olarak karşımıza çıkar. Bu müziğin kökeni 1970’li yıllara kadar dayanır. Mezkûr yıllarda ortaya çıkan rap müziğin 1980’li yıllarda yayıldığı, 1990’lı yıllarda ana akım müzik türlerinden biri olarak ifade edilmeye başladığı görülür. 1970’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan ve zamanla dünyaya yayılmış bir tür olarak rap müziğin Türkiye’ye dahil oluşu ise 1990’lı yıllara tekabül eder. Bu dönemde rap müzik, Almanya’daki gurbetçiler vasıtasıyla Türkiye’ye giriş yaparak diasporadan anavatanına kavuşur. Bu müzik, anavatanına kavuşmasıyla beraber zamanla daha geniş kitlelere hitap ederek popülerleşmeye başlar. Başlarda ötekileştirilen, dışlanan ya da ezilen grubun kendilerini ifade etme biçimi olarak karşımıza çıkan rap müzik, bilahare müziksel ve kültürel anlamda geçirmiş olduğu değişimlerle beraber farklı bir kimliğe bürünür. Bu değişimlerin nedenleri arasında ise küreselleşme, teknolojinin gelişmesine paralel olarak internet ve sosyal medya kullanımın yaygınlaşması ve ekonomik koşullar yer alır. Bahsi geçen durumlar neticesinde rap müzikte kayda değer derecede değişimlerin olduğundan söz etmek mümkündür. Bu değişimler popülerleşme ve daha geniş bir dinleyici kitlesine ulaşma, rap müzisyen sayısında ve rap müzik eserlerinde artış, mekânsal değişim, sözlerin, içeriğin, ritmik yapının ve hitap eden kesimin değişmesi olarak sıralanabilir. Dolayısıyla rap müziğin diasporadan anavatana geçişle beraber geçirmiş olduğu değişimleri incelemek, bu değişimleri ortaya koymanın yanı sıra bu müziği yorumlamamızı, çeşitliliğini ve zenginliğini anlamamızı sağlayacaktır. Bu doğrultuda çalışma, Türkçe rap müziğin diasporadan anavatanına geçişinden itibaren geçirdiği değişimlere odaklanmaktadır. Bu amaç çerçevesinde araştırmada konuyla ilgili belgeler literatür taramasıyla elde edilmiş, elde edilen verilerin betimsel analizi yapılmış ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müzik , rap müzik , değişim , diaspora.

A Change in Music from Diaspora to the Homeland: The Example of Rap

Öz

The concept of rap encompasses meanings such as harsh criticism, speaking with violence, guilt, punishment, scolding, and responsibility. Rap music emerges as a component of hip-hop culture. The roots of this music date back to the 1970s. It is observed that the rap music, which emerged in those years, spread during the 1980s and began to be recognized as one of the mainstream music genres in the 1990s. The incorporation of rap music, which originated in the United States in the 1970s and gradually spread worldwide, into Turkey corresponds to the 1990s. During this period, rap music made its entry into Turkey through expatriates in Germany, reuniting the diaspora with its homeland. This music, with its return to its homeland, begins to gain popularity over time by appealing to a wider audience. Initially seen as a form of expression for a marginalized, excluded, or oppressed group, rap music later transforms into a different identity through the musical and cultural changes it undergoes. Among the reasons for these changes are globalization, the widespread use of the internet and social media in parallel with technological advancements, and economic conditions. As a result of the situations mentioned, it is possible to speak of significant changes in rap music. These changes can be listed as gaining popularity and reaching a broader listening audience, an increase in the number of rap musicians and rap music works, spatial changes, and changes in lyrics, content, rhythmic structure, and the target audience. Therefore, examining the changes that rap music has undergone with its transition from the diaspora to the homeland will not only reveal these changes but also allow us to interpret this music and understand its diversity and richness. In this respect, the study focuses on the changes that Turkish rap music has experienced since its transition from the diaspora to the homeland. Within this framework, relevant documents were obtained through a literature review, and the descriptive analysis of the acquired data was conducted and interpreted.

Anahtar Kelimeler

Music , rap music , change , diaspora.

Kaynakça

• Aksoy, E., & Tekten Aksürmeli, Z. S. (2018). Diaspora içinde diaspora: Almanya alevileri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 85, 87-102.
• Aksoy, M. (2022). Bir iletişim aracı olarak protest rap: “Şanışer” örneği. Medya ve Kültür Dergisi, 2(1), 44-64.
• Angı, Ç. E. (2013). Müzik kavramı ve Türkiye’de dinlenen bazı müzik türleri. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2(10), 59-81.
• Arıcan, T. (2021). Türkçe rap’in dönüşüm evrelerinde geçişkenlikler: direniş, marjinalleşme ve tarz. Eurasian Journal of Music and Dance, 18, 53-69. https://doi.org/10.31722/ejmd.956687
• Bayrak, M. B. (2011). Muhafazakâr gençliğin bir ifade biçimi olarak Türkçe rap ve Türkiye’de hip-hop kültürü (Tez No: 290887). [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. http://hdl.handle.net/11424/195797
• Budak, C. (2019). Yeraltı (underground)–ana akım (mainstream) etkileşimi bağlamında İzmir rap scene (Tez No: 602438). [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Condry, I. (2006). Hip-hop Japan: rap and the paths of cultural globalization. Duke University Press.
• Çağlar, A. S. (1998). Popular culture, marginality and institutional incorporation German-Turkish rap and Turkish pop in Berlin. Cultural Dynamics, 10, 243-261.
• Çakmak, M. E. (2021). «Susamam” projesi ve “mekânın sahibi” polemiği temelinde Türk rap müziğinin yükseliş döneminde müziğin politik bağlamda araç olarak mesajı [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi].
• Çerezcioğlu, A. B. (2018). Türkiyede politik pop. Fırat Kutluk (Ed.), Müzik ve Politika (ss. 121-158). H2o Kitap.
• Çetin, N. (2019). Rap müzikte deyimlerin kullanımının Sagopa Kajmer örneği üzerinden metinlerarasılık bağlamında değerlendirilmesi. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 12(26), 344-358. https://doi.org/10.12981/mahder.562657
• Çobanoğlu, Ö. (2018). Halk edebiyatına giriş I. Anadolu Üniversitesi.
• Elflein, D. (1998). From krauts with attitudes to Turks with attitudes: some aspects of hip-hop history in Germany. Popular Music, 17(3), 255-265.
• Ersoy Çak, Ş. (2021). Popüler müzik ve kimlik bağlamında hip-hop kültürü ve Türkiye’de rap müzik. Ö. Doğuş Varlı (Ed.), Müziğin kimlikli halleri ideoloji, etnografi, popüler kültür (ss. 191-226). Doğu Kitabevi.
• Eskil, N. T. (2022). Âşık atışmaları ve rap diss atışmalarının karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi].
• Fırıncıoğulları, S. (2016). Toplumsal zamanın ruhu ve müzik türlerinin doğuşu savaş çağının asi çocukları rock ve rap. Siyah Sanat Dergisi, 19, 2-7.
• Güney, S., Pekman, C., & Kabaş, B. (2013). Sokaklardan “club”lara: Alman-Türk gençliğinin müzik serüveni. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(27), 251-271.
• Hebdige, D. (2003). Kes yapıştır: kültür, kimlik ve karayip müziği. Ç. Gülabioğlu (Çev.), Ayrıntı.
• Hopyar, Z., Topal, F., & Tauscher, S. (2022). Diaspora kavramı ve Türkiye’nin diaspora politikasına yönelik üniversite öğrencilerinin algısı. Journal of Political Administrative and Local Studies, 5(1), 46-65.
• Jackson, B., & Anderson, S. (2009). Hip-hop culture around the globe: implications for teaching. Black History Bulletin, 72(1), 22-32.
• Kaim, A. A. (2006). Özlü edebiyat ve gösteri kültürünün buluşma noktası: “meddah” tek kişilik tiyatro. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46(1), 271-282.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, A. (2000). Sicher in Kreuzberg Berlin’deki küçük İstanbul diyasporada kimliğin oluşumu. Büke Yayınları.
• Keskin Hatton, D. (2019). Müzik antropolojisi bağlamında Türkçe sözlü rap (Tez No: 549465). [Yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kellner, D., & Best, S. (1999). Rap, black rage, and racial difference. Enculturation, 2(2).
• Klebe, D. (2004). Kanak attak in Germany: a multiethnic network of youths employing musical forms of expression. U. Hemetek (Ed.), Manifold identities: studies on music and minorities. Cambridge Scholar Press.
• Kır, B. (2016). Alt kültür müziği olarak rap şarkı sözleri üzerine bir inceleme (Tez No: 432462). [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kurt, B. (2020). Farklı kültürel zeminlerde benzer ifade biçimleri: âşıklık geleneği ve rap müzik. Folklor Akademi Dergisi, 3(1), 16-35.
• Kuyumcu, E. (2013). Taşlama hiciv rap. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(4), 2662- 2698.
• Lidskog, R. (2017). The role of music in ethnic identity formation in diaspora: a research review. International Social Science Journal, 66(4), 1-16. https://doi.org/10.1111/issj.12091
• Lüküslü, D. (2011). Ulusaşırı bir gençlik kültürü ve toplumdan saygı talebi olarak hip-hop. Toplum ve Bilim, 121, 201- 222.
• Nakiboğlu, M., & Öz, T. B. (2022). Şiirin ve müziğin akustik izdüşümü: rap müzik. Korpusgermanistik, 1(2), 22-31.
• Oran, K. (2023). Rap şarkılarının Türkçe söz varlığı açısından değerlendirilmesi ve Türkçe öğretimindeki yeri [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi].
• Otcan, S. (2020). Türk rap müziğinde yaşanan değişim -uygulamalı ve karşılaştırmalı bir çalışma- [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi].
• Özer, B., & Özer, N. P. (2025). Türkçe rap müziğinde 1990-2025 yılları arasında söylemin dönüşümü. Eurasian Journal of Music and Dance, 26, 399-424. https://doi.org/10.31722/ejmd.1660396
• Öztürk, A. D. (2012). İda (şu hip-hop dedikleri). Kanguru Yayınları.
• Pink, S., Horst H., Postill J., Hjorth L., Lewis, T., & Tacchi, J. (2016). Digital ethnography: principles and practice. Sage.
• Safran, W. (1991). Diasporas in modern societies: myths of homeland and return. Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 1(1), 83-99. http://dx.doi.org/10.1353/dsp.1991.0004
• Sağlam, E. (2000). Diaspora politikalarına yönelik çağdaş kuramsal yaklaşımlar ve Türk diaspora politikası. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(27), 744-774. https://doi.org/10.26466/opus.747426
• Sarıköse, M. (2021). Müzik sosyolojisi bağlamında bir ifade ve kültür biçimi olarak rap müzik [Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi].
• Sarıköse, M. (2022). Rapçi dünyaları: kolektif eylemin yalnız icrası. Akademik Hassasiyetler, 9(19), 29-55.
• Solomon, T. (2005). Living underground is tough: authenticity and locality in the hip-hop community in İstanbul. Turkey. Popular Music, 24(1), 1-20. https://www.jstor.org/stable/3877591
• Solomon, T. (2006). Hardcore muslims: islamic themes in Turkish rap in diaspora and in the homeland. Yearbook for Traditional Music, 38, 59-78.
• Solomon, T. (2009). Berlin–Frankfurt–İstanbul Turkish hip-hop in motion. European Journal of Cultural Studies, 12, 305- 327.
• Şenel, O. (2015). Türk diaspora gençliğinde kültürel kimliğin dönüşümü: hiphop, entegrasyon ve eğlence mekânları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 1122-1132.
• Tötölyan, K. (1996). Rethinking diaspora(s): stateless power in the transnational moment. Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 5(1), 3–36. https://doi.org/10.3138/diaspora.5.1.3
• Tölölyan, K. (2012). Diaspora studies: past, present and promise. Oxford University Diasporas Programme Working Papers International Migration Institute, 55.
• Üçer, M. B. (2013). Müzikte anlamın yeniden üretimi: hip-hop kültürünün Türkiye’deki görüntüleri üzerine sosyolojik bir inceleme. II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, Bursa Star Ajans Matbaacılık.
• Ünal Ergen, S. (2023). Popüler kültür bağlamında rap müziği dinleyen üniversite gençlerinin bu müziği anlamlandırma ve gündelik yaşam pratiklerine uygulamaları üzerine nitel bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi].
• Ünal Ergen, S. (2023). Gençlerin gündelik yaşam pratiklerinin merkezinde Türkçe rap. ASSOS İnsan ve Toplum Bilimlerinde Araştırmalar Dergisi, 1(1), 46-59.
• Vargün, E. B. (2021). Hip hop ve rap müziğin görsel iletişim tasarımı yönelimi ve uygulamaları [Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi].
• Yaldız, F. (2013). Diaspora kavramı: tarihçe, gelişme ve tartışmalar. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 18, 289-318.
• İnternet Kaynakça
• Tate, G. (1998). Hip-hop music and cultural movement. Brittanica. Hip-hop | Definition, History, Dance, Rap, Music, Culture, & Facts | Britannica adresinden 2 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.