Modern Zamanlarda Ulus-Devlet ve Din-Devlet İlişkilerinin Batı Dünyası Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 97 - 121, 30.06.2018

Ramazan Akkır

Öz

Modern zamanların bir icadı olan ulus devlet, din-devlet ilişkilerinde büyük değişim ve dönüşüm meydana getirmiştir. Ulus devletlerin ortaya çıkması ile beraber din ile toplum arasındaki ilişkinin boyutları değişmeye ve din gerçekliği ulusal bir renge bürünmeye başlamıştır.Bunun yanı sıra, din-devlet ilişkileri bağlamında tek bir modelden bahsetmek pek mümkün gözükmemektedir.Her ülke kendi tarihsel ve sosyolojik gerçekliğine uygum ve uyumlu bir model ortaya çıkarmıştır. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin Fransa’nın, Almanya’nın, İngiltere’nin “modern dogma”ya dönüşen laikliğe bakışları, laikliğin toplumsal karşılığı, dinsel özgürlüğün boyutları analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada farklı ülkeler incelenerek din-devlet ilişkileri betimlenmiştir. Özellikle modern zamanların imparatorluğu olan ABD, Türkiye’nin din-devlet ilişkilerine ve özellikle baskıcı laikliğe ilham veren Fransa, devlet ile kilisenin özerkliğini savunan Almanya ve devlet ile kilisenin ortaklığını esas alan İngiltere örnekleri yakından incelenmiştir. Her ülkenin kendi tecrübesinin farklılığı, özgün modellerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Betimleyici bir metotla bu ülkelerin din-devlet ilişkilerine yaklaşımı, kamusal hayatta dinin işlevine dönük anlayışları, modern zamanda yaşadıkları dönüşümün boyutları değerlendirilmiştir. Böylece farklı modellerin bize sunmuş olduğu perspektifle Türkiye’nin yaşamış olduğu hercümercin resmi daha anlaşılır hale gelecektir.

Anahtar Kelimeler

din, din özgürlüğü, laiklik, ABD, Fransa, Almanya, İngiltere

Kaynakça

• Adams, Arlin M - Emmerich, Charles J. Din Ve Özgürlük. trc. Latif Boyacı. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık, 1990. Aron, Reymond. Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. trc. Korkmaz Alemdar. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1994. Aktay, Yasin, “Amerika'da Din Devlet İlişkileri ve Dini Cemaatlerin Etkisi”. Din ve Devlet İlişkileri Farklı Modeller, Konseptler ve Tecrübeler. 29-48. Ankara: Konrad Adenauer Vakfı Yayını, 2003. Antes, Peter. “Fransa'da Sekülarizm ve Laiklik”. Din ve Devlet İlişkileri Farklı Modeller, Konseptler ve Tecrübeler, 10-15. Ankara: Konrad Adenauer Vakfı Yayını, 2003. Arabacı, Fazlı. “AB Ülkelerinde Din Devlet İlişkileri ve Türkiye”. AB Ülkelerinde Dinler ve Laiklik. 7-33. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2003 Bauberot, Jean. “Fransa: 'Laik Cumhuriyet'”. Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik. der. Jean Baubérot. çev. Fazlı Arabacı. 93-106. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2003. Bolay Süleyman Hayri-Türköne, Mümtaz'er. Din Eğitimi Raporu. Ankara: Ankara Merkez İmam Hatip Lisesi Öğrencileri ve Mezunları Vakfı, 1995. Catto, Rebecca-Davie, Grace. “İngiltere”. Avrupa Birliği Ülkelerinde Din Devlet İlişkileri. edit. Ali Köse. Talip Küçükcan. 151-173. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008. Çaha, Ömer. Bitmeyen Beraberlik Modern Dünyada Din ve Devlet. İstanbul: Timaş Yayınları, 2008. Duman, Fatih. “Din ve Siyaset”. Siyaset. edit. Mümtaz'er Türköne. 523-557. Ankara: Lotus Yayınları, 2003. D'Hellencourt, Bernard. “Birleşik Krallık’ta Hıristiyan Sekülerleşmesi'nin Değişkenleri”. Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik. trc. Fazıl Arabacı. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2003. Erdoğan, Mustafa. Demokrasi, Laiklik, Resmi İdeoloji. Ankara: Liberte Yayınları, 2000. Fowler, Robert B.-Hertzke,Alan D.-Olson Laura L. “Amerikan Toplumunda Din ve Siyasal Kültür”. Liberal Düşünce 30-31, (Bahar-Yaz 2003): 45-67. Fuller, Robert. Spiritual, But Not Religious: Understanding Unchurched America. New York: Oxford University Press, 2001. Gürsoy, Şahin - Çapçıoğlu, İhsan, “Bir Türk Düşünürü Olarak Ziya Gökalp: Hayatı, Kişiliği ve Düşünce Yapısı Üzerine Bir İnceleme.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/2 (2006): 89-98. Gündoğan, Ali Osman. “Devlet ve Milliyetçilik”. Doğu Batı Dergisi 21 (Kasım, Aralık, Ocak 2002-3): 181-193. Gunn, Jeremy T. Din Özgürlüğü ve Laisite. çev. Hüseyin Bal-Ömer Faruk Altıntaş. Ankara: Liberte Yayınları, 2006. İmga, Orçun. Amerika'da Din Devlet. Ankara: Liberte Yayınları, 2010. Karpat, Kemal H. Osmanlı'dan Günümüze Elitler ve Din. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009. Kuru, Ahmet T. Pasif ve Dışlayıcı Laiklik. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011. Karasu, Koray. “İngiltere”. Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri. Ankara: Ankara Üniversitesi KAYAUM Yayınları, 2004. Maalouf, Amin. Ölümcül Kimlikler. trc. Aysel Bora. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009. Monsma, Stephen V. - Soper, Cristoper. Çoğulculuğun Meydan Okuması. Ankara: Liberte Yayınları. 2005. Messner, Francis “Fransa”. Avrupa Birliği Ülkelerinde Din Devlet İlişkileri. edit: Ali Köse-Talip Küçükcan. 113-134. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008. Mutluer, Nil. “Yapısal, Sosyal ve Ekonomi Politik Yönleri ile Diyanet İşleri Başkanlığı”. Sosyo-Ekonomik Politikalar Bağlamında Diyanet İşleri Başkanlığı. 4-66. İstanbul: Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayınları, 2014. Roche, J. P. “ABD'de Din ve Politika”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXX (1988): 245-264. Robbers, Gerhard,“Almanya”. Avrupa Birliği Ülkelerinde Din Devlet İlişkileri. edit: Ali Köse-Talip Küçükcan. 45-60. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008. Sarıbay, Ali Yaşar. “Küreselleşme, Post-modern Uluslaşma ve İslâm”. Küreselleşme Sivil Toplum ve İslâm. der. E. Fuat Keyman-Ali Yaşar Sarıbay. Ankara: Vadi Yayınları, 1998. Sümer, Necati. Dinlerde İntihar Şehitlik ve Ötanazi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015. Tocqueville, Alexis de. Amerika'da Demokrasi. trc. İhsan Sezal. Ankara: Yetkin Yayınları, 1994. Tarhanlı, İştar B. “ABD Yüksek Mahkemesinin Kararları Işığında Din Özgürlüğünün Düzenlenmesi Sorunu”. İdari Hukuku ve İlimleri Dergisi IX/1-4 (1998): 299-321. Quedraogo, Jean Martin. “Almanya’da Kiliseler ve Devlet”. Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik. trc. Fazlı Arabacı, 51-52. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2003. Yazıcıoğlu, Hulusi. Bir Din Politikası Olarak Laiklik. İstanbul: ŞA-TO Yayınları, 2005. Yıldırım, Ergün. Değişen Din Anlayışının Sosyolojisi. İstanbul: İstanbul Bilge Yayınları, 2012. Yılmaz, Hakan. Laiklik: Türkiye'deki Uygulamaları, Avrupa ile Kıyaslamalar, Politika Önerileri. İstanbul: Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2014. Yükleyen Ahmet-Kuru, Ahmet T. Avrupa'da İslam, Laiklik ve Demokrasi: Fransa Almanya, Hollanda. İstanbul: TESEV Yayınları, 2006.