CONCEPT OF INTENTION AND MEANING LAYERS IN TERMS OF RELIGIOUS EDUCATION

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 301 - 332, 30.12.2019

Muhammed Muhdi Gündüz

Öz

Re-meaninging the concepts of the tradition of
religious education from its own point of view contributes to the strengthening
of its connection with tradition as well as finding answers / answers to its
own identity in the process of science. Intention is one of the important
concepts of Islamic thought which is the tradition that religious education is
fed in our country. The concept of intent has been the subject of studies with
different dimensions in the context of hadith which is famous as the hadith of
intent in Islamic thought tradition. In this study, we have brought the meaning
of intent concept back to the agenda in terms of education in general and
religious education in particular. For this purpose, we re-evaluated the
meanings of intentions and definitions of tradition from the perspective of
religious education. In Islamic thought, it is seen that intention is meant to
be oriented and aim based on dictionary meanings. As a sub-concept of the will
in the network of intent, it means perseverance when it comes to future
actions, and intent when it is with actions. Based on the definitions made in
tradition, we propose that the intention is defined as the conscious person
taking responsibility for the results of the action by turning to action with
one or more goals. Consequently, in such a definition, your intention in terms
of education and religious education; It can be said that it will have layers
of consciousness and responsibility in relation to the intending person and
purpose and direction in relation to the intended person.

Anahtar Kelimeler

Education, Religious Education, Intention (Niyyah), Intention Education, Aim, Orientation, Responsibility

NİYET KAVRAMI VE DİN EĞİTİMİ AÇISINDAN ANLAM KATMANLARI

Öz

Din eğitiminin beslendiği geleneğin
kavramlarını kendi bakış açısıyla yeniden anlamlandırması onun gelenekle var
olan bağını güçlendirmenin yanı sıra bilimleşme sürecinde kendi ne’liğine
yanıt/yanıtlar bulmasına katkıda bulunur. Ülkemizde din eğitiminin beslendiği gelenek
olan İslam düşüncesinin önemli kavramlarından biri niyettir. Niyet kavramı
İslam düşünce geleneğinde niyet hadisi olarak meşhur olan hadis bağlamında
farklı boyutları ile çalışmalara konu edilmiştir. Bu çalışmada niyet kavramının
anlamlarını genelde eğitim özelde ise din eğitimi açısından yeniden gündeme
getirdik. Bunun için niyetin anlamlarını ve gelenekte yapılan tanımlarını din
eğitiminin bakış açısıyla yeniden değerlendirdik. İslam düşüncesinde sözlük
anlamlarından yola çıkılarak niyetin yönelmek ve gaye anlamlarına geldiği
görülmektedir. Niyet anlam ağında bulunan iradenin bir alt kavramı olarak gelecekteki
eylemlere ilişkin olduğunda azim, eylemlerle birlikte olduğunda kasıt
anlamlarına gelmektedir. Gelenekte yapılan tanımlardan hareketle niyetin bilinçli kişinin bir veya birden fazla gaye
ile eyleme yönelerek eylemden doğan sonuçların sorumluluğunu üstlenmesi olarak tanımlanmasını önerdik. Sonuç olarak böyle
bir tanımda eğitim ve din eğitimi açısından niyetin; niyet eden kişi ile
ilişkili olarak bilinçlilik ve sorumluluk, niyet edilenle ilişkili olarak ise amaç
ve yönelim anlam katmanlarına sahip olacağı söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Din Eğitimi, Niyet, Niyet Eğitimi, Bilinç, Amaç, Yönelim, Sorumluluk

Kaynakça

• Atay, Hüseyin. “Allah’ın Halifesi İnsan”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (1970): 71-80.Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b.Musa el-Hanefî. ‘Umdetü'l-kârî fî şerhi Sahîhi'l-Buhârî. Kahire: Matbaa Mustafa el-Babi el-Halebi ve Evladuhu, 1972/1392.Bayraklı, Bayraktar. İslam’da Eğitim. 7. Baskı. İstanbul: y.y., 2002.Bilgin, Beyza. “Din Eğitiminin Genel Eğitimdeki Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (1990): 469-483.Brubacher, John S. “Eğimin Amaçları”. Trc. Sabri Büyükdüvenci. Eğitim Felsefesi ‘Yazılar’. 77-89. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası, 1987.Cebeci, Suat. Din eğitimi, Bilimi ve Türkiye'de Din Eğitimi. 2. Baskı. Ankara: Akçağ, 2005.Çelik, Abbas. Din Eğitimimize Tarihsel Yaklaşım. Erzurum: Ekev, 2001.Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad. “n-v-y”. es-Sıhâh tacü’l-luga ve sıhâhi’l-‘Arabiyye = Tacü’l-luga = Sıhâhü’l-luga = es-Sıhâh fi’l-luga. 4 Baskı. Ed. Ahmed Abdülgafur Attar. 1-6: Kahire: Daru’l-ilm-lilmaliyin, 1990.Cevizci, Ahmet. “Eğitim”. Eğitim Sözlüğü. 3. Baskı. İstanbul: Say, 2010.Cevizci, Ahmet. Eğitim Felsefesi. 3 Baskı. İstanbul: Say, 2014.Cevizci, Ahmet. “Niyet”. Felsefe Terimleri Sözlüğü. 289. İstanbul: Paradigma, 2003.Çotuksöken, Betül. Antropontoloji ya da İnsan-Varlık Bilgisi. İstanbul: Notos, 2018.Dar’, ‘Abud b. Ali İbn. “el-Kasd ve’n-niyye fi’ş-Şeri’ati’l-İslâmiyye”. Erişim: 14.09 2014. http://www.alukah.net/sharia/0/909/.Dirâz, M. Abdullah. Dirâsatü’l-İslâmiyye fi'l-alâkâti'l-ictimaiyye ve'd-devliyye. Kuveyt: Dârü'l-Kalem, 1984.Dirâz, M. Abdullah. “Esasu’ş-şu’uri bi’l-mes’liyeti”. Risaletü’l-İslâm 5/1 (t.y): 34-38.Dirâz, M. Abdullah. Kur'an Ahlâkı. Trc. Ünver Günay Emrullah Yüksel. İstanbul: İz, 2004.Dodurgalı, Abdurrahman. Din Eğitimi ve Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler. İstanbul: İFAV, 1999.Ebî Abdullah Muhammed b. Ebî Bekr ed-Dımaşkî İbn Kayyim el-Cevziyye. Beda’i’u'l-fevâ’id. Thk. Mahmûd Ganim Gays. 2 Baskı. Kahire:: Mektebetü'l-Kahire, 1392/1972.Egemen, Bedi Ziya. Terbiye İlminin Problemleri ve Terbiye Felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1965.el-Eşkar, Ömer Süleyman. Makâsıdü'l-mükellefîn fi mâ yute’abbedu bi hî li'r-rabbi'l-âlemîn. Kuveyt: Mektebetü'l-Felah, 1981.en-Nahvî, Adnan Ali Rıza. en-Niyye fi'l-İslâm ve bu'duha'l-insânî. Riyad: Darü’n-Nahvî, 1992.Erdem, Nurettin Fidan ve Münire. Eğitim Bilimine Giriş. İstanbul: Alkım, 1998.Ferâhidî, Ebû Abdurrahman Halil b. Ahmed b. Amr. “n-v-y”. Kitâbü'l-‘ayn. Ed. İbrâhim Samerrâî Mehdi Mahzumî. 8: Beyrut: Müessesetü’l-A’lemili’l-Matbuat, 1988.Filiz, Sevil Büyükalan. “Eğitimle İlgili Temel Kavramlar”. Eğitim Bilimine Giriş. Ed. M. Çağatay Özdemir. 3-25. Ankara: Ekinoks, 2006.Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. el-Erba’ûn fî usûli'd-dîn. Nşr. Muhammed Muhammed Cabir. Kahire: Mektebetü'l-Cündi, 1963.Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. Mîzanü'l-‘amel. Kahire: Mektebetü'l-Cündi, 1973.Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. İhyâ’ü ‘ulûmi'd-din. Beyrut: Dârü'l-Ma'rife, 1983.Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. Kimyâ-yı sa’âdet. Trc. Mehmet A. Müftüoğlu. İstanbul: Çelik, t.y.Gündüz, Muhammed Muhdi. “Gazzâli’ye Göre Niyet Eğitiminin Mahiyeti”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/22 (2019): 134-162.Hüseynî, Seyyid Ahmet Bek. Nihâyetü’l-Ahk’am fi Beyanî mâli’n-niyye mine’l-ahkâm. bs.y.: Matba’atü’l-kubra’l-emiriyye, 1903.Karâfi, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim. el-Ümniyye fî idrâki’n-niyye. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1404/1984.Kardavi, Yusuf. en-Niyye ve’l-ihlâs teyseru fikhi’s-sulûk fî dav’i Kur’an ve’s-Sünne. y.y: bs.y., t.y. file:///C:/Users/ACER/Downloads/3584.pdf Kirmânî, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed b. Yusuf b. Ali. Sahîhu Ebi Abdullah el-Buhârî bi-Şerhi’l-Kirmânî, el-Kevâkibü’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 2 Baskı. Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi, 1401/1981.Macit, Nadim. Eylem-Değişim İlişkisinin Teolojik Yorumu. Samsun: etüt, 2000.Mahcub, Abbas. Usûlü'l-fikri't-terbevi fi'l-İslâm. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1987.Manzûr, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî İbn. “n-v-y”. Lisânü’l-‘Arab. 1-15: Beyrut: Dâru Sadır, t.y.Mehmedoğlu, Yurdagül. “İslam Düşünce Geleneğinden Günümüzde Bir Din Eğitimi Felsefesi Oluşturmak”. Yayınlanmamış Makale (ts).Mengüşoğlu, Takiyettin. İnsan Felsefesi. Ankara: Doğubatı, 2015.Mu’âyeta, Abdülaziz. el-Medhal ila usûli’t-terbiyeti’l-İslâmiyye. Amman: Dârü’s-Sekâfe, 2006.Muhâsibî, Haris b. Esed. er-Ri’aye li-hukûkıllâh. Nşr. Abdülkadir Ahmed Ata. 3 Baskı. Kahire: Dârü'l-Kütübi'l-Hadise, 1970.Oğuzkan, Ferhan. “Eğitim”. Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1993.Öncül, Remzi. “Niyet”. Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü. 1: 796. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.Önder, N. Kemal. Öğretimde Program İlke ve Yöntemler. İstanbul: Arı Basımevi, 1980.Sayan, Erdinç. “Bilinç”. Felsefe Ansiklopedisi. 2: 574-585. İstanbul: Etik Yayınları, 2004.Searle, John R. “Biliş’in Açıklaması”. Trc. Cüneyt Özpilavci Muhittin Macit. Bilinç ve Dil. 167-200. İstanbul: Litera, 2005.Searle, John R. Zihin Dil ve Toplum: Gerçek Dünyada Felsefe. Trc. Alaattin Tural. İstanbul: Litera, 2006.Searle, John R. Zihnin Yeniden Keşfi: The rediscovery of the mind. Trc. Muhittin Macit. İstanbul: Litera, 2004.Sedlân, Salih b. Ganim. en-Niyye ve eseruhâ fi’l-ahkâmi’ş-şer’iyye. Riyad: Mektebetü’l-Harici, 1984/1404.Selef’i, Mansur Alim. “eş-Şu’ur bi’l-mes’uliyye”. savtu’l-ümme 35/11 (2003): 56-59.Shaffer, Jerome A. Zihin Felsefesi Açısından Bilinç Ruh ve Ötesi. Trc. Turan Koç. İstanbul: İz, 1991.Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin. Müntehe'l-âmâl fî şerhi hadîsi inneme'l-a'mâl. Nşr. Mustafa Abdülkadir Ata. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1986.Tehânevî, Muhammed b. A'la b. Ali el-Faruki el-Hanefi. “niyye”. Mevsuatu keşşâf ıstılâhâti'l-fünûn ve'l-ulûm. 1-2: Beyrut: Mektebetu Lübnan [LibrairieduLiban], 1996.“Terbiye”. Misalli Büyük Türkçe Sözlük Kubbealtı Lugatı. 1: İstanbul: Kubbelaltı Neşriyat, 2005.Topçu, Nurettin. Psikoloji. İstanbul: Kurtulmuş Matbaası, 1954.Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem, 2002.Tosun, Cemal. “Üçüncü Bin Yıla Girerken Din Eğitimi ve Öğretimi”. Kutlu Doğum Sempozyumu - 2000: Üçüncü 1000’e Girerken İslâm. 295-310. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.Tozlu, Necmettin. Eğitim Felsefesi. İstanbul: MEB yayınları, 1997.Tozlu, Necmettin. Eğitim felsefeye: Eğitim Felsefesi, Eğitim Üzerine Düşünceler ve İnsandan Devlete Eğitim. Bayburt: Bayburt Üniversitesi, 2014.Ülken, Hilmi Ziya. Eğitim Felsefesi. İstanbul: Ülken Yayınları, 2001.Whitehead, Alfred North. The Aims of Education and Other Essays. New York: The Free Press, 1968.Yar, Erkan. Müslüman Kelamında Teklif ve Sorumluluk. Ankara: Ankara Okulu, 2017.Yavuz, Kerim. Günümüzde Din Eğitimi. Adana: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1998.Yazır, Elmalı Muhammed Hamdi. Hak dini Kur’an dili. İstanbul: Zehrayeyn, ts.Zafir, Mazhar b. Muhammed b. “el-Fark beyne’l-irâdeti’z-zahire ve irâdeti’l-batine”. el-‘adl 1/3 (1999): 26-51.Zebîdî, Ebü'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. “n-v-y”. Tâcü'l-‘arûs min cevâhiri'l-Kâmûs 1-10: Kahire: y.y., t.y.Zeman, Adem. Bilinç Kullanma Kılavuzu. Trc. Güral Koca. İstanbul: Metis, 2006.