Underground as an Example of Adaptation

Yıl 2017, , 39 - 59, 14.03.2019

Eren Yüksel

https://doi.org/10.32001/sinecine.536704

Cited By: 1

Öz

In this study, beyond judgments of loyalty or betrayal when comparing an adaptation of a source text with the original or soul of the source text, Yeraltı (Underground, Zeki Demirkubuz, 2012), adapted from Dostoyevsky’s Notes from Underground (2012/1864), is analyzed in light of Bakhtin’s concepts, such as chronotope, dialogism, and carnival, which allow one to take into account the similarities and differences between different media and materials of expression. In addition, the study evaluates narrative, thematic, and cinematographic elements during the transfer from novel to film and examines the relationship between an adaptation and its social and political context. The aim of the study is to investigate what kind of discourse Demirkubuz has produced through his narrative, thematic, and cinematographic preferences while adapting the novel, which is a social-satirical text criticizing the values of enlightenment, the class-stratified society of the period, and the alienated individual. The study also examines the meaning of differentiated elements in the film in relation to social power, moral authority, and the society-individual relationship.

Anahtar Kelimeler

Underground, Bakhtin, adaptation, intertextuality, dialogism, chronotope, carnival

BİR UYARLAMA ÖRNEĞİ OLARAK YERALTI FİLMİ

Öz

Bu çalışmada Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar (2012/1864) adlı kitabından uyarlananYeraltı filmi (Zeki Demirkubuz, 2012), uyarlamanın kaynak metnin aslına ya da ruhuna uygun olmasını temel alan sadakat ya da ihanet gibi her türlü özcü söylemin ötesinde, iki farklı ifade aracı arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları dikkate almaya olanak sağlayan Bakhtin’in kronotop, diyalojizm, karnaval gibi kavramlarından yararlanılarak analiz edilmektedir. Ayrıca çalışmada romanın filme aktarılması sırasında tercih edilen anlatısal, tematik ve sinematografik unsurlar değerlendirilmekte ve uyarlamanın toplumsal ve siyasal bağlamla nasıl bir ilişki kurduğu ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Çalışmanın amacı, Demirkubuz’un toplumsal bir hiciv metni olan ve hem aydınlanma değerlerine, hem döneminin sınıfsal açıdan katmanlaşmış toplumuna, hem de topluma yabancılaşan bireye eleştiriler sunan romanı filme aktarırken anlatısal, tematik ve sinematografik tercihleriyle ne tür bir söylem ortaya koyduğunu araştırmak ve filmde farklılaşan unsurların toplumsal iktidar ilişkileri, ahlaki otorite ve toplum-birey ilişkisi bakımından ne anlam ifade ettiğini değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Yeraltı, Bakhtin, uyarlama, metinlerarasılık, diyalojizm, kronotop

Kaynakça

• Akbal Süalp, Z. T. (2009). Yabanıl, Dışarlıklı ve Lümpen ‘Hiçlik’ Kutsamaları. M. Behlil & Z. Altundağ (Ed.), Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 8 (s. 133-145). İstanbul: Bağlam.
• Aytaç, S.; Göl, B. & Yücel, F. (2012, Nisan). Başarı Ahlakına Cevap: Yeraltı. Zeki Demirkubuz’la Söyleşi. Altyazı, 116, 28-32.
• Bahtin, M. (2004). Dostoyevski Poetikasının Sorunları (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Metis.
• Bahtin, M. (2005). Rabelais ve Dünyası (Çev. Ç. Öztek). İstanbul: Ayrıntı.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı.
• Berman, M. (2016). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (Çev. Ü. Altuğ & B. Peker). İstanbul: İletişim.
• Casetti, F. (2005). Adaptation and Mis-adaptations: Film, Literature, and Social Discourses. R. Stam & A. Raengo (Ed.), Literature and Film: A Guide to the Theory and Practice of Film Adaptation (s. 81-91). Londra & New York: Blackwell.
• Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2012). Yeraltı [Film]. Türkiye: Mavi. Dostoyevski, F. M. (2012). Yeraltından Notlar (Çev. N. Y. Taluy). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Özgün eser 1864 tarihlidir)
• Eagleton, T. (2012). Tatlı Şiddet: Trajik Kavramı (Çev. K. Tunca). İstanbul: Ayrıntı.
• Erbalaban Gürbüz, Ö. N. (2013). Yeraltı’nı Nietzsche’den Okumak. sinecine, 4(1), 175-181.
• Freud, S. (2013). Mazoşizmin Ekonomik Sorunu. Metapsikoloji (Çev. E. Kapkın & A. Tekşen) (s. 395-406). İstanbul: Payel.
• Girard, R. (2001). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat: Edebi Yapıda Ben ve Öteki (Çev. A. E. İldem). İstanbul: Metis.
• Gürbilek, N. (2013). Mağdurun Dili. İstanbul: Metis.
• Hauser, A. (2006). Sanatın Toplumsal Tarihi: Rokoko, Klasisizm, Romantizm, Naturalizm, Empresyonizm ve Film Çağı (Çev. Y. Gölönü - 2. Cilt) Ankara: Deniz.
• Irzık, S. (2001). Önsöz. S. Irzık (Ed.), Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (Çev. C. Soydemir) (s. 7-32). İstanbul: Ayrıntı.
• Lentricchia, F. & McAuliffe, J. (2004). Katiller, Sanatçılar ve Teröristler (Çev. B. Yıldırım). İstanbul: Ayrıntı.
• Liktor, C. (2016). Muharrem ya da Modern Bireyin Bir Yeraltı Adamı Olarak Portresi. D. Tüzün & E. P. Cengiz (Ed.), Türkiye Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler: Sinema ve Felsefe, Sinema ve Bellek, Sinema ve Edebiyat, Sinema ve Seyirci (s. 39-54). İstanbul: Bağlam.
• Lukács, G. (1986). Çağdaş Gerçekçiliğin Anlamı (Çev. C. Çapan). İstanbul: Payel.
• Ökten, N. (2012). Zebercet ve Muharrem: Türk Sinemasında Tuhaf Eril Figürler. Cogito, 72, 66-80.
• Roberts, P. (2013). The Stranger within: Dostoevsky’s Underground. Educational Philosophy and Theory, 45(4), 396-408.
• Stam, R. & Raengo, A. (2005). Introduction: The Theory and Practice of Adaptation. R. Stam & A. Raengo (Ed.), Literature and Film: A Guide to the Theory and Practice of Film Adaptation (s. 1-52). Londra & New York: Blackwell.
• Stam, R. (1992). Subversive Pleasures: Bakhtin, Cultural Criticism, and Film. Londra & Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Stam, R. (2005). Literature through Film: Realism, Magic and Art of Adaptation Londra & New York: Blackwell.
• Stam, R.; Burgoyne, R. & Flitterman-Lewis, S. (2008). New Vocabularies in Film Semiotics: Structuralism, Post-Structuralism and Beyond. Londra & New York: Routledge.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis.
• Yücel, F. (2012). Yeraltı: Tekliğin Savunusu. Altyazı, 117, 84-89.