From “my place” to “non-places”: Scenes from the current theatrical cinema experience in Istanbul

Yıl 2020, , 227 - 265, 30.09.2020

Ece Vitrinel

https://doi.org/10.32001/sinecine.742896

Cited By: 2

Öz

With the features of the projection system and its location specificity, the theatrical cinema experience has been glorified as a unique way of viewing. Multiplexes which first appeared at the European level in the United Kingdom in the mid-1980s, are often claimed to have standardized this particular experience and have therefore been the target of numerous criticisms. In contrast to the European market where monoscreens still account for a significant component of the theatrical infrastructure, multiplexes which dominate the Turkish market, also participate in Turkey in the crisis of urban transformation because of the shopping malls that host them. Again, unlike their European counterparts located on the outskirts, most shopping malls in İstanbul, are built in the city center. How does watching movies in these shopping malls affect the cinematic experience? What would it change for us to watch the same movie in a multiplex leading up to the mall corridors or in a neighbourhood cinema whose door opens onto the street? To answer these questions, this study is based first on the distinction between neighbourhood cinemas that have a memory and appear as an extension of the house and the multiplexes which can be considered, with their anonymity and uniformity, within the “non-places” category of Augé. Through 15 participant observations held in different types of cinema venues in Istanbul, it then seeks to present scenes from the current theatrical cinema experience in the city.

Anahtar Kelimeler

Cinematic experience, multiplexes, neighbourhood cinemas, shopping malls, non-places

"BENİM YERİM"DEN "YOK-YERLERE": İSTANBUL'DA GÜNCEL SEYİR DENEYİMİNE DAİR SALON-İÇİ MANZARALAR

Öz

Avrupa düzeyinde ilk kez 1980’lerin ortalarında İngiltere’de ortaya çıkan multipleksler, projeksiyon sisteminin özellikleri ve mekâna özgülüğü ile yüceltile gelmiş bir seyir biçimini tek tipleştirdiği iddia edilen yeni alanlar olarak çok sayıda eleştirinin hedefi olmuştur. Tek perdeli salonların gösterim altyapısının halen önemli bir bileşenini oluşturduğu Avrupa’dan farklı olarak Türkiye pazarının baskın kategorisi olan multipleksler, ülke özelinde içinde bulundukları alışveriş merkezleri nedeniyle kentsel dönüşüm krizinin bir parçası olarak da kabul edilebilirler. Yine Avrupalı muadillerinden farklı biçimde İstanbul’da kent çeperlerine ek olarak merkezlerinde konuşlanan bu AVM’lerde film izlemek seyir deneyimini nasıl etkiler? Aynı filmi alışveriş merkezi koridorlarına çıkan çoklu bir salonda veya kapısı sokağa açılan bir mahalle sinemasında izlemek bizim için neyi değiştirir? Bu ve benzeri sorulara yanıt aramak amacıyla bu çalışma; hafızası olan, evin bir uzantısı gibi görülen mahalle sinemalarıyla kimliksizlik ve tek tiplikleri ile Augé’nin “yok-yerler” kategorisi içerisinde değerlendirilmeye uygun görünen multipleksler arasındaki ayrımdan yola çıkmakta ve İstanbul’da farklı tip salonlarda gerçekleştirilmiş 15 katılımcı gözlem aracılığıyla günümüz seyir deneyimine dair fotoğraflar sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Seyir deneyimi, multipleksler, mahalle sinemaları, alışveriş merkezleri, yok-yerler

Kaynakça

• Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2, 1-16.
• Akbulut, H. (2017). Cinemagoing as a Heterogeneous and Multidimensional Strategy: Narratives of Woman Spectators. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication-TOJDAC, 7(4), 530-541.
• Akbulut, H. (2018). Bir Seyirci Araştırmasından Etnografik Deneyimler ve Hikâyeler. Foklor/Edebiyat, 95, 13-34.
• Akçura, G. (2014). Seyirci Anılarında Sinema. G. Akçura & M. Turan (Ed.), Yüzyıllık Aşk. Türkiye'de Sinema ve Seyirci İlişkisi (s. 68-86). İstanbul: İstanbul Modern.
• Allard, L. (2009). Remix Culture: l’âge des cultures expressives et des publics remixeurs. Actes du colloque: Pratiques Numériques des Jeunes. http://www.jeunes.gouv.fr/IMG/pdf/RemixCulture.pdf (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2020).
• Allard, L. (2000). Cinéphiles, à vos claviers! Réception, public et cinéma. Réseaux, 99, 131-168.
• Altıntaş, G. (2014, 10 Mayıs). Yeşilçam İzleyicisini Araştırırken Yeni Yönelim Arayışları: Sözlü Tarih Yöntemleriyle Sınırlı Bir Deneme. 15. Türkiye Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler Konferansı. İstanbul: Kadir Has Üniversitesi.
• Astoria AVM Kapanıyor, Yerine Ofis Geliyor (2012, 24 Ağustos). Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/astoria-avm-kapaniyor-yerine-ofis-geliyor-21293274 (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2020).
• Augé, M. (1992). Non-Lieux. Introduction à une anthropologie de la surmodernité. Paris: Seuil.
• Augé, M. (2010). Retour sur les “non-lieux”. Les transformations du paysage urbain. Communications, 87, 171-178.
• Aydın, H. (2008). Sinemanın Taşrada Gelişim Süreci: Konya’da İlk Sinemalar ve Gösterilen Filmler (1910-1950). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 61-74.
• Benjamin, W. (2011). L’œuvre d’art à l’ère de sa reproductivité technique. Paris: Allia. (Özgün eser 1936 tarihlidir).
• Biltereyst, D., Maltby, R. & Meers, P. (Ed.) (2019). The Routledge Companion to New Cinema History. New York: Routledge.
• Bonenfant, M. & Hsab, G. (2003). L'expérience d'aller au cinéma comme activité rituelle de médiation. Cahiers du gerse, 5, 11-23.
• Boran, T. (2015). Erken Cumhuriyet Döneminde Taşrada Sinema Seyri: Çankırı Örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 41, 257-276.
• Bosséno, C.-M. (1995). La place du spectateur. Vingtième Siècle, Revue d'histoire, 46, 143-154.
• Casetti, F. (2011). Back to the Motherland: The film theatre in the postmedia age. Screen, 52(1), 1-12.
• Cherchi Usai, P. (2001). The Death of Cinema. History, Cultural Memory, and the Digital Dark Age. Londra: BFI.
• Creton, L. (2007). La ville spectacle. Le devenir du théâtre cinématographique. Théorème, 10, 199-210.
• Creton, L. (2010). La crise du cinéma est une crise d’identité. N. Marcadé & C. Rolland (Ed.), Chronique d'une mutation: conversations sur le cinéma (2000-2010) (s. 65-68). Paris: Fiches du cinéma.
• Çam, A. & Şanlıer, İ. (2019). Toros Yayla Köylerinde Sinema Deneyimleri: Modernlik, Şehir, Sinema ve Seyirci İlişkilerine Dair Bir Soruşturma. SineFilozofi, Özel Sayı, 415-436.
• Dahi, Y. (2013, 24 Mart). Başarılı Reklamın Getirileri: Anadolu Efes Virali. Aristolog. http://aristolog.com/basarili-reklamin-getirileri-anadolu-efes-virali/ (Erişim Tarihi: 2 Aralık 2014).
• De Certeau, M. (1980). L'Invention du quotidien, Tome 1, Arts de faire. Paris: Union Générale.
• Elsaesser, T. (1986). The New Film History. Sight and Sound, 4, 246-251.
• Erdoğan, N. (2011). Bir Seyirci Yapmak: 1896-1928 arası İstanbul’da Sinema ve Modernlik. D. Göktürk, L. Soysal & İ. Türeli (Ed.), İstanbul Nereye? Küresel Kent, Kültür, Avrupa (s. 175-190). İstanbul: Metis.
• Erdoğan, N. (2017). Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları: Modernlik ve Seyir Maceraları. İstanbul: İletişim.
• Erkılıç, H. (2009). Düş Şatolarından Çoklu Salonlara. Değişen Seyir Kültürü ve Sinema. kebikeç, 27, 143-162.
• Ertaylan, A. (2013). Yeşilçam Döneminde Van’ın Sinema Kültürü. Turkish Studies, 8(8), 1839-1857.
• Ethis, E. (2007). Le cinéma, cet art subtil du rendez-vous. Communication et langages, 154, 11-21.
• Ethis, E. (2011). Sociologie du cinéma et de ses publics. Paris: Armand Colin.
• Feigelson, K. (2001). Cinéma et fractures sociales. G. Cladel, K. Feigelson, J.-M. Gévaudan, C. Landais & D. Sauvaget (Ed.), Le cinéma dans la cité (s. 195-203). Paris: Félin.
• Forest, C. (1995). Les dernières séances: cent ans d'exploitation des salles de cinéma. Paris: CNRS.
• Forest, C. (2012). Qui s’assoit où ? Conserveries mémorielles, 12. http://cm.revues.org/1070 (Erişim Tarihi: 3 Ekim 2015).
• Friedberg, A. (1993). Window shopping. Cinema and the postmodern. Los Angeles: University of California.
• Friedberg, A. (2006). The Virtual Window. From Alberti to Microsoft. Cambridge, MA: MIT.
• Gardies, A. (1993). L'espace au cinéma. Paris: Méridiens Klincksieck.
• Gökmen, E. & Gür, H. (2017). Yazlık Açık Hava Sinemaları: Sinema Mekânlarının Sosyal Bir Alan Olarak İşlevleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5(2), 2-18.
• Guy, J.-M. (2001). Pluralité des publics, singularité du cinéma. G. Cladel, K. Feigelson, J.-M. Gévaudan, C. Landais & D. Sauvaget (Ed.), Le cinéma dans la cité. Paris: Félin.
• Habib, A. (2008). À propos de trois “alchimistes” de la pellicule: Aura, destruction et reproductibilité numérique. Horschamp. http://www.horschamp.qc.ca/spip.php?article305 (Erişim Tarihi: 22 Mayıs 2019).
• Hanich, J. (2014). Laughter and collective awareness: The cinema auditorium as public space. NECSUS, European Journal of Media Studies, Special Issue on “War”. http://www.necsus-ejms.org/laughter-collective-awareness-cinema-auditorium-public-space/ (Erişim Tarihi: 24 Ekim 2019).
• Jenkins, H. (2009, 11 Şubat). If It Doesn’t Spread, It’s Dead (Part One): Media Viruses and Memes. Confessions of an Aca-Fan . http://henryjenkins.org/2009/02/if_it_doesnt_spread_its_dead_p.html (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2020).
• Jullier, L. & Leveratto, J.-M. (2010). Cinéphiles et cinéphilies: Une histoire de la qualité cinématographique. Paris: Armand Colin.
• Kaya, D. (2017). Eski İzmir Sinemaları ve Yıldız Sineması: Mekân, Toplum, Seyir. sinecine, 8(2), 93-138.
• Kanzler, M. (2014). The Turkish Film Industry. Key Developments 2004 to 2013. European Audiovisual Observatory.
• Kasprowicz, L. (2008). Contribution à une sociologie de la consommation cinématographique. La réception des films à Longwy (France) au début des années 2000. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Metz Üniversitesi, Metz.
• Liman, A. S. (2014). Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 47, 97-124.
• Leveratto, J.-M. & Jullier, L. (2010). L’expérience du spectateur. Degrés, 142. http://laurent.jullier.free.fr/TEL/LJ2010_ExperienceSpectateur.pdf (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2020).
• Leveratto, J.-M. (2012). Histoire du cinéma et sociologie de la consommation cinématographique. Théorème, 15, 13-23.
• Maltby, R., Biltereyst, D. & Meers, P. (Ed.) (2011). Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies. Chichester: Wiley-Blackwell.
• Metz, C. (1975). Le signifiant imaginaire. Communications, 23, 3-55.
• Odin, R. (2000). La question du public. Approche sémio-pragmatique. Réseaux, 99, 49-72.
• Ötkünç, A. (2016). Antropolojiden Mimarlığa Melez Düşüncenin İmkânları: Yer ve Yok-yer Kavramları Üzerine. M. Augé, Yok-yerler (Çev. T. Ilgaz) (s. 7-24). İstanbul: Daimon.
• Özkan Altınöz, M. (2015). Endüstri Kenti Karabük’ün Sosyal Yaşantısının Şekillenişinde Yenişehir Sineması’nın Rolü. Itobiad, Journal of the Human & Social Sciences Researches, 4(1), 83-99.
• Öztürk, S. (2013). Türkiye’de Sinema Mekânlarını Sözlü Tarih Üzerinden Anlamak. Millî Folklor, 98, 19-31.
• Özyurt, O. (2014, 16 Ağustos). Biz Sinemayı Böyle Sevdik. Sabah. https://www.sabah.com.tr/cumartesi/2014/08/16/biz-sinemayi-boyle-sevdik (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2020).
• Padis, M.-O. (2001). Cinéma et lien social. G. Cladel, K. Feigelson, J.-M. Gévaudan, C. Landais, & D. Sauvaget (Ed.), Le cinéma dans la cité (s. 187-193). Paris: Félin.
• Pâquet, A. (2003). Un regard anthropologique sur le rituel de la salle obscure. Cahiers du gerse, 5, 45-62.
• Pinto, A. (2012). Les salles de cinéma d'art et essai: Sociologie d'un label culturel entre marché et politique publique (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Picardie Jules Verne Üniversitesi, Amiens.
• Pithon, R. (1995). Cinéma et histoire, bilan historiographique. Vingtième Siècle, Revue d’histoire, 46, 5-13.
• Rosenbaum, J. (1995). Moving Places: A Life at the Movies. Berkeley: University of California.
• Sorlin, P. (2001). Le cinéma dans l'histoire des loisirs. G. Cladel, K. Feigelson, J.-M. Gévaudan, C. Landais & D. Sauvaget (Ed.), Le cinéma dans la cité (s. 23-31). Paris: Félin.
• Sorlin, P. (2004). Un objet à construire: les publics de cinéma. Le Temps des médias, 3, 39-48. http://www.histoiredesmedias.com/Un-objet-a-construire-les-publics.html (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2020).
• Srinivas, L. (2002). The active audience: spectatorship, social relations and the experience of cinema in India. Media, Culture & Society, 24, 155-173.
• Şanlıer Yüksel, İ. & Çam, A. (2019). Adana Sinema Tarihinden Kadınların Seyir Deneyimine Dair Fragmanlar. Kültür ve İletişim, 22(2), 63-94.
• Tröhler, M. (2013, 2-9-16 Nisan). Réception. Chaire Roger Odin Seminerleri. Paris: Sorbonne Nouvelle-Paris 3 Üniversitesi.
• Tüzün, S. (2013). Multipleks Sinema Salonları ve Türkiye Örneğinde Sinema Sektöründe Değişen Güç Dengeleri. sinecine, 4(1), 85-115.
• Uçar İlbuğa, E. (2017). 1960-1970’li Yıllarda Kent ve Taşra Karşıtlığında Türkiye’de Kadınların Sinema İzleme Pratikleri Üzerine Bir Araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 45, 388-402.
• Uçar İlbuğa,E. (2018). 1960-1970’li Yıllarda Antalya’da Sinema İzleme Deneyimi. İlef Dergisi, 5(1). 61-90.
• Uğur Tanrıöver, H. (2011). Türkiye'de Film Endüstrisinin Konumu ve Hedefleri. İstanbul: İTO.
• Verhoeff, N. (2012). Mobile Screens. The Visual Regime of Navigation. Amsterdam: Amsterdam University.