BU FABRİKA BİZİM: KARANLIKTA(N) UYANANLAR FİLMİNDE İŞÇİ SINIFININ TEMSİLİ

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 2, 57 - 80, 05.05.2019

A. Deniz Morva Kablamacı

Öz

Bu çalışma Ertem Göreç’in yönettiği Karanlıkta Uyananlar filmi bağlamında işçi sınıfının temsiline odaklanmaktadır. Amaç Karanlıkta Uyananlar filminde işçi sınıfının genel karakterini, işçilerin nasıl betimlendiğini, onların mücadele biçimlerini ve araçlarını incelemek, işçi sınıfının filmde nasıl temsil edildiğini araştırmaktır. İşçi sınıfının filmlerde nasıl tanımlandığına da imkân tanıyan Marksist eleştiri yöntemiyle ve sınıf, sınıf mücadelesi, sınıf mücadelesi sürecinin unsurları, işçinin tanımı, işçi mücadelesinin biçimleri gibi temel kavramlar ışığında film çözümlenmiştir. Karanlıkta Uyananlar filmi işçinin ekonomik sorunlarına eğilmiş, işçi sınıfının mücadelesine değinmiş; mücadele araçlarını göstermiş ve ele aldığı konuyu tarihsel ve toplumsal bir bağlama oturtmuş; bireysel değil kolektif hareket etmeyi olumlamıştır. İşçilerin bilinçlenme ve mücadele sürecini konu edinen, sınıfsal bir analizi olanaklı kılan ve sorunların nedenlerini örtbas etmeden açığa çıkaran film, hem konusu hem de konuyu ele alma biçimi açısından Türk sinemasında yapılan işçi sınıfının ilk filmidir.

Anahtar Kelimeler

Karanlıkta Uyananlar, işçi sınıfı, Türk sineması, işçi mücadelesi

That’s Our Factory: Representation of Working Class in Karanlıkta Uyananlar

Öz

This paper examines the representation of the working class in Ertem Göreç’s film Karanlıkta Uyananlar (1964), assessing how the general characteristics of the working class and workers are described, as well as the forms and tools of the struggle of these workers. The analysis takes a Marxist approach, focusing on the phenomena of class and class struggle, the process of class struggle, the worker and the forms of workers’ struggles. The film Karanlıkta Uyananlar, concerned with the economic problems of workers and the struggle of the working class, bases itself in the historical and social structure of the society and positions itself in favour of collective approaches to action and social mobility in contrast to individualistic ones. In both its subject matter and its treatment of the working classes, this film was a first in Turkish cinema.

Anahtar Kelimeler

Karanlıkta Uyananlar, working-class, Turkish cinema, class struggle

Kaynakça

• Akbal-Süalp, Z. T. (2010). Marksizm ve Sinema: Hacimde İlmek Atmak. (M. İri, Der.). Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar (s. 107-129). İstanbul: Derin.
• Akdere, İ. (1997). Marksizmde Temel Kavramlar (5. Baskı). İstanbul: Evrensel.
• Aydoğanoğlu, E. (2010). İşçi Sınıfı Tarihi. İstanbul: Tarem.
• Bolşakov, V. (1979). Gelişmiş Kapitalist Toplumlarda Orta Katmanların Başkaldırısı (E. Dinçbaşlı, Çev.). İstanbul: Konuk.
• Çoş, N. (1974). Türk Sineması’nda İşçi. Yedinci Sanat, 13, 3-14.
• Daldal, A. (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik. İstanbul: Homer.
• Hançerlioğlu, O. (1999). Ekonomi Sözlüğü (8. Baskı). İstanbul: Remzi.
• Kepenek, Y. & Yentürk, N. (2001). Türkiye Ekonomisi (12. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koç, Y. (2003). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi (2. Baskı). İstanbul: Kaynak.
• Lukacs, G. (1998). Tarih ve Sınıf Bilinci (Y. Öner, Çev.). İstanbul: Belge.
• Marx, K. (1966). Kapital (M. Selik, Çev., 1. Cilt 2. Kitap). Ankara: Sol.
• Marx, K. (1979). Felsefenin Sefaleti (A. Kardam, Çev., 3. Baskı). Ankara: Sol.
• Marx, K. (1993). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (S. Belli, Çev., 5. Baskı). Ankara: Sol.
• Marx, K. & Engels, F. (1999). Alman ideolojisi. (S. Belli, Çev.). (4. Baskı). Ankara: Sol.
• Marx, K. & Engels, F. (2005). Komünist Parti Manifestosu. (R. Teksoy, Çev.). İstanbul: Oğlak.
• Onaran, A. Ş. (1999). Türk Sineması (2. Baskı). 1. Cilt, Ankara: Kitle.
• Özön, N. (1995). Karagözden Sinemaya, Türk Sineması ve Sorunları. 2. Cilt, Ankara: Kitle
• Rosenthal, M. & Yubin, P. ( 1980). Materyalist Felsefe Sözlüğü (E. Aytekin & A. Çalışlar, Çev.). İstanbul: Sosyal.
• Ryan, M. & Kellner, D. (1997). Politik Kamera (E. Özsayar, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Savran, G. (1993). Lukacs’ın Felsefi Mirası. Sınıf Bilinci, 13, 45-76.
• Scognamillo, G. (1998). Türk Sinema Tarihi (2. Baskı). İstanbul: Kabalcı
• Spirkin, A. & Yakhot, O. (Tarihsiz). Marksist Düşüncenin Temelleri (M. Türdeş, Çev.). İstanbul: Sarmal.
• Sülker, K. (1998). Dünyada ve Türkiye’de İşçi Sınıfının Doğuşu. Yenigün Haber Ajansı.
• Teksoy, R. (2007). Rekin Teksoy’un Türk Sineması. İstanbul: Oğlak.
• Thompson, E. P. (2004). İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu (U. Kocabaşoğlu, Çev.). İstanbul: Birikim.
• Türkali, V. (1985). Bu Gemi Nereye. İstanbul: Cem.
• Williams, R. (2007). Anahtar Sözcükler (S. Kılıç, Çev., 3. Baskı). İstanbul: İletişim.
• Williams, R. (1989). İkibin’e Doğru (E. Tarım, Çev.). İstanbul: Ayrıntı. Wood, E. M. (2001). İlişki ve Süreç Olarak Sınıf. Praksis, 1, 92-119.