KURTULUŞ SAVAŞI FİLMLERİ VE MİLLİ HAMASET

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 2, 33 - 56, 05.05.2019

Serhan Mersin

Öz

Bu makale cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte temel hedef olarak ortaya çıkan ulus-devlet anlayışını
ve bu anlayışa bağlı olarak tanımlanan Türk ulusal kimliğini var eden etkenlerin Kurtuluş Savaşı
filmlerinde nasıl yansıtıldıklarını incelemeyi amaçlamaktadır. Taner Akçam (2009), Türk ulusal
kimliğinin oluşumunda belirli olan etkenlerin korku, kuşku, intikam duygusu gibi psikolojik
reaksiyonlara ve hatta katliamlar gibi doğrudan eylemlere neden olduğunu ileri sürer. Kurtuluş
Savaşı filmlerinin bu etkenleri bünyesinde fazlasıyla barındırdığını, milli kimlik inşası için gerekli
olan kültürel ve etnik homojenleşmenin unsurlarını başarıyla aksettirdiğini söylemek mümkündür.
“Derin millet” oluşumunun bir ürünü olan homojenleşme, filmlerde kanonik anlatı formatı
içerisinde belirli simgesel kodlarla ve hamaset içeren ifadelerle tasvir edilir. Bu sayede kolektif
belleğin yeniden oluşturulması sağlanırken, Türklük sürekli olarak yüceltilir, azınlıklar daima
düşman addedilir, değişen siyasi yapıya bağlı olarak yeni öğeler homojenleşmenin parçası haline
getirilir. Bu doğrultuda milli bir kimlik inşasına hizmet ettiği iddia edilen etkenleri içeren Bir Millet
Uyanıyor (1932), Vurun Kahpeye (1949), Allahaısmarladık (1951), İstiklal Harbi/Ruhların Mucizesi
(1954), Meçhul Kahramanlar (1958), Düşman Yolları Kesti (1959), Çanakkale Aslanları (1964), Son
Osmanlı Yandım Ali (2007) gibi cumhuriyetin farklı dönemlerinde Kurtuluş Savaşı’nı konu alan ve
her biri milli hamasetin örneği olan filmler ele alınarak analiz edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kurtuluş Savaşı filmleri, derin millet, Türk ulusal kimliğinin oluşumu, kültürel homojenleşme, etnik homojenleşme, milli kimlik ve Türkiye sineması

Films on the Turkish War of Independence and National Heroism

Öz

This article analyzes the approach to the “nation-state” that developed after the establishment of the Turkish Republic and how the factors based on this approach that brought into being the Turkish national identity are represented in Independence War films. Taner Akçam (2009) argues that these factors cause psychological reactions like fear, suspicion, vengeance, or direct actions like pogroms. Independence War films reflect these factors abundantly, thus promoting elements of cultural and ethnical homogeneity which were necessary for reconstructing a national identity. Homogeneity, which is a product of “deep nation” formation, is expressed as a part of canonic narration with specific symbolic codes and heroic discourse in the movies. Thus, the regeneration of collective memory is provided, being Turkish is lauded, minorities are considered as enemies, and new elements are brought into scene as the political structures change. Analyzing the factors in these movies that contribute to Turkish identity will demonstrate that these movies have served and continue to serve the purpose of reconstructing national identity. Therefore, the movies from different periods of the Republic, viz., A Nation is Awakening (1932), Strike the Whore (1949), Goodbye (1951), The Independence War (1954), The Unknown Heroes (1958), Dusman Yollari Kesti (1959), The Lions of Gallipoli (1964), The Last Ottoman: Yandim Ali (2007), all of which are about the Independence War and are examples of national heroism, are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Independence war films, deep nation, formation of Turkish national identity, cultural homogeneity, ethnical homogeneity, national identity and cinema of Turkey

Kaynakça

• Akad, L. (Yönetmen). (1949). Vurun Kahpeye [Film]. Türkiye: Erman Film. Akçam, T. (2008). Ermeni Meselesi Hallolunmuştur. İstanbul: İletişim.
• Akçam, T. (2009). Türk Ulusal Kimliği Üzerine Bazı Tezler. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 53-62). İstanbul: İletişim.
• Aktar, A. (2000). Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları. İstanbul: İletişim.
• Altınay, A. G. & Bora, T. (2009). Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 140-154). İstanbul: İletişim.
• Ayanoğlu, S. (Yönetmen). (1951). Allahaısmarladık [Film]. Türkiye: Lale Film. Baker, U. (2010). Kanaatlerden İmajlara. İstanbul: Birikim.
• Bazin, A. (1995). Çağdaş Sinemanın Sorunları. İstanbul: Bilgi.
• Berktaş, E. (2010). 1940’lı Yılların Türk Sineması. İstanbul: Agora. Bora, T. (2007). Medeniyet Kaybı. İstanbul: Birikim.
• Bora, T. (1997). Cumhuriyet’in İlk Döneminde Milli Kimlik. Nuri Bilgin (Ed.), Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik (s. 53-62). İstanbul: Bağlam.
• Çağaptay, S. (2009). Otuzlarda Türk Milliyetçiliğinde Irk, Dil ve Etnisite. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 245-262). İstanbul: İletişim.
• Çetinkaya, Y.D. (2009). Orta Katman Aydınlar ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 91-102). İstanbul: İletişim.
• Criss, B. (1993). İşgal Altında İstanbul. İstanbul: İletişim.
• Demirağ, T. & Eraslan, N. (Yönetmen). (1964). Çanakkale Aslanları [Film]. Türkiye: K.K Foto Film Merkezi & And Film.
• Deren, S. (2009). Türk Siyasal Düşüncesinde Anadolu İmgesi. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 533-540). İstanbul: İletişim.
• Doğan, M. H. (1976). Türk Romanında Kurtuluş Savaşı. Türk Dili, 298, 7-40.
• Doğan, M. Ş. (Yönetmen). (2007). Son Osmanlı Yandım Ali [Film]. Türkiye: Özen Film.
• Ertuğrul, M. (Yönetmen). (1932). Bir Millet Uyanıyor [Film]. Türkiye: İpek Film.
• Esen, H. (Yönetmen). (1954). İstiklal Harbi/Ruhların Mucizesi [Film]. Türkiye: Milli Film.
• Georgeon, F. (2009). Yusuf Akçura. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 505-514). İstanbul: İletişim.
• Göcek, F. M. (2009). Osmanlı Devleti’nde Türk Milliyetçiliğinin Oluşumu: Sosyolojik Bir Yaklaşım. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 63-76). İstanbul: İletişim.
• Göktürk, D. (2009). 1919-1923 Dönemi Türk Milliyetçilikleri. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 103-116). İstanbul: İletişim.
• Hün, A. (Yönetmen). (1958). Meçhul Kahramanlar [Film]. Türkiye: Güven Film. Köroğlu, E. (2010). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı. İstanbul: İletişim
• Maktav, H. (2006). Vatan, Millet, Sinema. Birikim, 207, 71-83.
• Özgüven, F. (2010, 4 Kasım). Türkler Ata’larını Dramatize Edemiyor. Radikal. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx? aType=RadikalYazar&ArticleID=1027323
• Özön, N. (1968). 1895-1966 Türk Sineması Kronolojisi. İstanbul: Bilgi.
• Özön, N. (2010). Türk Sineması Tarihi (1896-1960). İstanbul: Doruk.
• Robins, K. & Aksoy, A. (1999). Derin Millet: Millet Sorunu ve Türk Sinema Kültürü. Toplum ve Bilim, 82, 180-197.
• Scognamillo, G. (1998). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı.
• Seden, O. (Yönetmen). (1959). Düşman Yolları Kesti [Film]. Türkiye: Kemal Film.
• Şener, E. (1970). Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız. İstanbul: Dizi.
• Terzioğlu, A. (2010). Dersimiz Atatürk. Altyazı, 94, 82-83.
• Türkeş, Ö. (2003a). Genel Bir Bakış. M. Balabanlılar (Haz.), Türk Romanında Kurtuluş Savaşı (s. 11-23). İstanbul: İş Bankası.
• Türkeş, Ö. (2003b). Yeni Bir Dönem, Yeni Bir Milli Mücadele. M. Balabanlılar (Haz.), Türk Romanında Kurtuluş Savaşı (s. 465-498). İstanbul: İş Bankası.
• Türkeş, Ö. (2009). Milli Romanlardan Milliyetçi Romanlara. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 811-828). İstanbul: İletişim.
• Ünder, H. (2001). Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm (s. 1381-155). İstanbul: İletişim.
• Üstünipek, M. (1999). Cumhuriyet'in İlk 50 Yılında Sanat Yapıtı Piyasası. A. Ödekan (Ed.), Cumhuriyet'in Renkleri, Biçimleri (s. 188-195). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Yakar, A. (1973). Türk Romanında Milli Mücadele. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Yıldız, A. (2001). “Ne Mutlu Türküm Diyebilene”: Türk Ulusal Kimliğinin Etno Seküler Sınırları 1919-1938). İstanbul: İletişim.