YAŞAMIN KIYISINDA FİLMİNDE MAĞDURİYETİN İMKANSIZLIĞI VE BİTMEYEN YAS: ZAMAN HER ŞEYİN İLACI OLABİLİR Mİ?

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 67 - 97, 25.04.2022

Alper Erçetingöz

https://doi.org/10.32001/sinecine.955451

Öz

Mağduriyet ve yas, öz itibariyle birbirinden farklı koşullar içinde ortaya çıkmakla birlikte her iki kavram da ötekinin varlığı ya da yokluğu karşısında hareket ederek kendi mevcudiyetinin giderilmesi üzerinden işlemektedir. Bu anlamda, mevcut bir acıya ilişkin olan yasların bitmesi, mağduriyetlerin giderilmesi gerekmektedir. Sinemanın da içinde yer aldığı kurmaca anlatılar, bu nitelikteki deneyimlerin dile getirilerek kitlesel paylaşıma açıldığı; bu sayede acıyı, yası ve mağduriyeti giderme motivasyonu oluşturan yaratıcı öyküleme biçimleridir. Kenneth Lonergan’ın yönetmenliğini üstlendiği Yaşamın Kıyısında (Manchester by the Sea, 2016) filmi, çocuklarının ölümüne neden olan bir babanın olaydan sonraki hayatını konu almaktadır. Aynı anda hem fail hem de mağdur olma durumu üzerinden kahramanın yas sürecini ve mağduriyetini sorgulayan film, konusu itibariyle yasın süreğen hale geldiği bir durum içinde mevcut mağduriyet tanımlarında yer almayan bir imkânsızlığı işaret etmektedir. Çalışmada, mağduriyet ve yasa ilişkin kuramsal yaklaşımlar üzerinden film evreni niteliksel içerik analizine tabi tutulmakta ve elde edilen bulgular doğrultusunda mağduriyeti imkânsız kılan koşullar tespit edilerek sinemanın böylesi bir durumda ortaya çıkardığı refleksler sorgulanmaktadır. Bu doğrultuda, araştırmada elde edilen kuramsal veriler ile filmden alınan veriler karşılaştırılmış; sonuç olarak, filmde zaman içinde ortaya çıkan müspet koşullara rağmen, mağduriyeti imkânsız kılan bir durumun, bitmeyen yas olgusu etrafında geliştiği görülmüştür. Geçmişte yapılan ve geri dönüşü olmayan bir hata, yası tutulamayacak kadar trajik bir olaya yol açarak, bu olaya neden olan failin aynı zamanda mağdur olarak görülebileceğine ilişkin mevcut kuramsal olanakları tartışmalı hale getirmiştir. Buradan hareketle, dramanın/trajedinin kodlarına aykırı şekilde, karakterin ve hikâyenin ilerlemesine direnen filmin, katharsis yaşamasına engel olduğu izleyiciyi, alışık olmadığı bir izleme sürecine dâhil ederek mevcut eylemleri üzerinde düşünme çağrısında bulunduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mağduriyet, bitmeyen yas, imkânsız mağduriyet, Yaşamın Kıyısında

IMPOSSIBILITY OF VICTIMIZATION AND PERENNIAL MOURNING IN THE FILM MANCHESTER BY THE SEA: CAN TIME HEAL EVERYTHING?

Öz

Although victimization and mourning emerge under different conditions, each operates against the presence or absence of the other. Each is also self-undermining. Fictional narratives, including cinema, are creative forms of narration in which experiences are expressed and shared with people; these experiences create motivation to relieve pain, mourning, and victimization. Manchester by the Sea, directed by Kenneth Lonergan, depicts the life of a father who is responsible for the death of his children, after the event. By presenting the character as simultaneously the protagonist and the victim, the film uses his mourning process and victimization to point to an “impossibility of victimization,” which is not among the current definitions of victimization, in a situation where mourning has become chronic. Through qualitative content analysis using theoretical approaches to victimization and mourning, this study examines the reflexes that cinema reveals in such a situation by identifying the conditions that make victimization impossible. It compares the theoretical data it obtains with data from the film and finds that despite the positive conditions that arise in the film over time, a situation that makes victimization impossible develops around the phenomenon of perennial mourning. An irreversible mistake made in the past leads to a tragic event that cannot be mourned, making it difficult for the actor who caused this event to be considered a victim.

Anahtar Kelimeler

Victimization, perennial mourning, impossibility of victimization, Manchester by the Sea.

Kaynakça

• Abraham, K. (1927). Selected Papers on Psychoanalysis. The Hogarth Press.
• Agamben, G. (2004). Auschwitz’den Arta Kalanlar: Tanık ve Arşiv (Çev. A. İ. Başgül). Bağımsız Kitaplar.
• Arendt, H. (1994). İnsanlık Durumu (Çev. B. S. Şener). İletişim.
• Arendt, H. (2012). Kötülüğün Sıradanlığı: Adolf Eichman Kudüs’te (Çev. Ö. Çelik). Metis.
• Augé, M. (1999). Unutma Biçimleri (Çev. M. Sert). Om.
• Baudrillard, J. (2015). Şeytana Satılan Ruh ya da Kötülüğün Egemenliği (Çev. O. Adanır). Doğu Batı.
• Benhabib, Ş. (1999). Modernizm, Evrensellik ve Birey: Çağdaş Ahlâk Felsefesine Katkılar (Çev. M. Küçük). Ayrıntı.
• Bloch, E. (2006). Traces (Trans. A. A. Nassar). Stanford University.
• Bond, L. & Craps, S. (2020). Trauma. Routledge.
• Bora, T. (2018). Zamanın Kelimeleri, Yeni Türkiye’nin Siyasi Dili. Birikim.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and Loss, Volume III, Loss Sadness and Depression. Basic Books.
• Breton, D. L. (2010). Acının Antropolojisi (Çev. İ. Yerguz). Sel.
• Butler, J. (2004). Precarious Life: The Powers of Mourning and Violence. Verso.
• Caruth, C. (1996). Unclaimed Experience: Trauma, Narrative, and History. The Johns Hopkins University.
• Craib, I. (1994). The Importance of Disappointment. Routledge.
• Derrida, J. (2015). Bağışlamak (Çev. M. Erşen). MonoKL.
• Dolar, M. (2020). Kimdir Mağdur/Kurban? (Çev. B. E. Aksoy). J. Krecic (Ed.), Son Gerisayım: Avrupa, Mülteciler ve Sol (s. 75-87). Metis.
• Eagleton, T. (2003). Sweet Violence, The Idea of the Tragic. Blackwell.
• Edmonds, D. & Warburton, N. (2016). Felsefe Muhabbetleri (Çev. E. N. Sözbilici). Maya.
• Evans, D. (1996). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis. Routledge.
• Fanon, F. (2016). Siyah Deri Beyaz Maskeler (Çev. C. Koytak). Encore.
• Fink, B. (1997). A Clinical Introduction to Lacanian Psychoanalysis: Theory and Technique. Harvard University Press.
• Freud, S. (1957). Mourning and Melancholia (Trans. J. Strachey). J. Strachey (Ed.), The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud XIV (1914-1916): On the History of the Psycho-Analytic Movement, Papers on Metapsychology and Other Works (p. 243-258). London: The Hogarth Press and the Institute of Psycho-analysis.
• Freud, S. (1977). Endişe (Çev. L. Özcengiz). Dergâh.
• Freud, S. (1996). Düşlerin Yorumu (Cilt 2, Çev. E. Kapkın). Payel.
• Freud, S. (2014). Bastırma ve Bastırılanın Geri Dönüşü (Çev. O. Kasap). Telos.
• Furedi, F. (2002). Culture of Fear, Risk-taking and the Morality of Low Expectation. Continuum.
• Gruen, A. (2010). Demokrasi Mücadelesi: Radikalizm, Şiddet ve Terör (Çev. İ. İgan). Çitlembik.
• Gürbilek, N. (2008). Mağdurun Dili. Metis.
• Heller, A. (2006). Bir Ahlak Kuramı (Çev. A. Yılmaz, K. Tütüncü & E. Demirel). Ayrıntı.
• Herbert, C. & Wetmore, A. (1999). Overcoming Traumatic Stress. Constable & Robinson.
• Herman, J. (1992). Trauma and Recovery, The Aftermath of Violence, From Domestic Abuse to Political Terror. Basic Books.
• Homer, S. (2005). Jacques Lacan. Routledge.
• Keane, J. (1998). Şiddetin Uzun Yüzyılı (Çev. B. Peker). Dost.
• Kearney, R. (2012). Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar: Ötekiliği Yorumlamak (Çev. B. Özkul). Metis.
• Klein, M. (1946). Notes on Some Schizoid Mechanisms. The International Journal of Psychoanalysis, 27, 99-110.
• Kogan, I. (2012). Kendilikten Kaçış, Sınırları Yıkmak, Bir-liğe Duyulan Açlık (Çev. B. Büyükkal). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Krečič, J. (2020). Son Gerisayım ya da Komedi ve Antihümanizmden Çıkarılacak Dersler (Çev. B. E. Aksoy). J. Krečič (Ed.), Son Gerisayım: Avrupa, Mülteciler ve Sol, (s. 9-20). Metis.
• Kristeva, J. (1992). Black Sun: Depression and Melancholia (Trans. L. S. Roudiez). Columbia University.
• Kübler-Ross, E. (2010). Ölüm ve Ölmek Üzerine (Çev. E. Uşşaklı). April.
• Kübler-Ross, E. & Kessler, D. (2002). Yaşam Dersleri (Çev. S. Soner). Ege Meta.
• Lacan, J. (2006). Écrits: The First Complete Edition in English (Trans. B. Fink). W. W. Norton & Company.
• Leader, D. (2009). The New Black: Mourning, Melancholia and Depression. Graywolf.
• Leader, D. (2016). Delilik Nedir? (Çev. B. E. Aksoy). Encore.
• Lear, J. (2006). Mutluluk, Ölüm ve Yaşamın Artakalanı (Çev. B. Büyükkal). Metis.
• Lonergan, K. (Yönetmen). (2016). Manchester by the Sea [Film]. ABD: Amazon Studios.
• MacIntyre, A. (2001). Erdem Peşinde: Ahlak Teorisi Üzerine Bir Çalışma (Çev. M. Özcan). Ayrıntı.
• McWilliams, N. (2013). Psikanalitik Tanı: Klinik Süreç İçinde Kişilik Yapısını Anlamak (Çev. E. Kalem). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Nietzsche, F. (2011). Ahlakın Soykütüğü (Çev. Z. Alangoya). Kabalcı.
• Parkes, C. M. & Prigerson, H. G. (2010). Bereavement Studies of Grief in Adult Life. Routledge.
• Pudovkin, V. I. (1966). Sinemanın Temel İlkeleri (Çev. N. Özön). Bilgi.
• Rancière, J. (2015). Demokrasi Nefreti (Çev. U. Özmakas). İletişim.
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş (Çev. M. E. Özcan). Metis.
• Salecl, R. (2004). On Anxiety: Thinking in Action. Routledge.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş Zaman, Bellek Kültürü ve Özneye Dönüş Üzerine Bir Tartışma (Çev. P. B. Charum & D. Ekinci). Metis.
• Silverman, K. (2019). Fotoğrafın Tarihi ya da Analoji Mucizesi (Çev. M. M. Aydemir). Hayalperest.
• Tarhan, N. (2010). Duyguların Dili, Duygusal Zekâya Yeni Bir Yorum. Timaş.
• Volkan, V. D. (2009). Kimlik Adına Öldürmek: Kanlı Çatışmalar Üzerine Bir İnceleme (Çev. B. Büyükkal). Everest.
• Volkan, V. D. (2010). Divanda Kılıç Dövüşü (Çev. B. Büyükkal). İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Volkan, V. D. & Zintl, E. (2010). Gidenin Ardından (Çev. I. Vahip. & M. Kocadere). Oa.
• Zimbardo, P. (2015). Şeytan Etkisi (Çev. C. Coşkan). Say.
• Žižek, S. (2003). Biri Totalitarizm mi Dedi? Bir Nosyonun (Kötüye) Kullanımına Beş Müdahale (Çev. H. Nalçaoğlu). Epos.
• Žižek, S. (2011). Kırılgan Temas (Çev. T. Birkan). Metis.