DİJİTAL BELGESELİN KURUCU UNSURLARI BAĞLAMINDA ETKİLEŞİMLİ BELGESEL VE BELGESELCİ

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 3, 5 - 42, 31.12.2022

Ersan Ocak

https://doi.org/10.32001/sinecine.1108627

Öz

Belgesel sinema çevrelerinde dijital dönüş kabaca iki düzeyde kavranır. İlk düzeyde, belgesel üretim sürecindeki analog ortam ve aygıtlar yerlerini dijital ortam ve aygıtlara bırakır. En basit anlamıyla, televizüel ve sinematografik belgesel üretim süreci dijitalleşir. Belgesel çevrelerinde dijital dönüşün ikinci düzeyinde, içinde yaşadığımız zamanın dijital ortamının sunduğu yeni teknolojik olanaklarla, belgeselde yeni anlatım tarzları geliştirilir. Geleneksel doğrusal anlatının dışında, internet bağlantılı bilgisayar, tablet, cep telefonu üzerinde işleyen, doğrusal olmayan anlatı tarzına sahip, dijital etkileşimli belgeseller ortaya çıkar. Dijital dönüşün ikinci düzeyinde, dijital etkileşimli belgeseller üreten belgeselci, geleneksel doğrusal belgesel anlatısını üreten klasik belgesel sinemacıdan farklı bir belgeselcidir: İçinde yaşadığımız zamanın yeni ortamının ve aygıtlarının dijital olanakları içinden düşünen, tasarlayan ve üreten yeni bir belgeselci. İşte bu makalede, bu yeni belgesel anlatım tarzı ve bu tür belgeselleri üreten belgeselci eleştirel biçimde ele alınacak. İlk olarak, yapılacak esas tartışmanın bağlamını kurabilmek için, dijital etkileşimli belgesellerin kurucu unsurları tartışılacak. Bu belgesellerde dijital ortama özgü “etkileşimlilik” öne çıktığından ve dijital olmaları verili kabul edildiğinden, bu belgesellere kısaca “etkileşimli belgesel” (interactive documentary) deniyor. Bağlam kurucu bu ilk bölümde, kavramsal çerçeve örneklerle berraklaştırılmaya çalışılırken, etkileşimli belgeselin üretici ve tüketici özneleri arasındaki ilişkilerin nasıl yeniden biçimlendiği ele alınacak. İkinci bölümde ise, etkileşimli belgesel yapan belgeselcinin yaratıcı nitelikleri ve yeni rolü eleştirel biçimde tartışmaya açılacak.

Anahtar Kelimeler

Dijital sinema, yeni medya, dijital belgesel, etkileşimli belgesel, belgeselci

Kaynakça

• Aston, J., & Gaudenzi, S. (2012). Interactive Documentary: Setting the Field. Studies in Documentary Film, 6(2), 125-139.
• Cohen, H. (2012). Database Documentary: From Authorship to Authoring in Remediated/Remixed Documentary. Culture Unbound: Journal of Current Cultural Research, 4, 327-346. doi:https://doi.org/10.3384/cu.2000.1525.124327
• Daniel, S. (2012). On Politics and Aesthetics: A Case Study of ‘Public Secrets’ and ‘Blood Sugar’. Studies in Documentary Film, 6(2), 215-227.
• Dinmore, S. (2014). The Real Online: Database Documentary in the Knowledge Space. Journal of Media Practice, 15(2), 123-132. doi:https://doi.org/10.1080/14682753.2014.960765
• Galloway, D., McAlpine, K. B., & Harris, P. (2007). From Michael Moore to JFK Reloaded: Towards a Working Model of Interactive Documentary. Journal of Media, 8(3), 325-3339. doi:10.1386/jmpr.8.3.325_1
• Gifreu, A. (2011). The Interactive Documentary. Definition Proposal and Basic Features of the New Emerging Genre. McLuhan Galaxy Conference Proceedings. McLuhan Galaxy Conference.
• Hayles, N. K. (2005). Narrating Bits: Encounters between Humans and Intelligent Machines. Comparative Critical Studies, 2(2), 165-190. doi:https://doi.org/10.3366/ccs.2005.2.2.165
• Hudson, D. (2008). Undisclosed Recipients: Database Documentaries and the Internet. Studies in Documentary Film, 2(1), 89–98.
• Hudson, D., & Zimmermann, P. R. (2015). Thinking Through Digital Media: Transnational Environments and Locative Places. New York: Palgrave Macmillan.
• Huizinga, J. (2010). Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. (M. A. Kılıçbay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Kinder, M. (2002). Hot Spots, Avatars and Narrative Fields Forever: Buñuel’s Legacy for New Digital Media and Interactive Database Narrative. Film Quarterly, 55(4), 2-15.
• Le Guin, U. K. (2017). Kadınlar, Rüyalar, Ejderhalar. İstanbul: Metis.
• Lebow, A. (2016). Seeing Revolution Non-Linearly: www.filmingrevolution.org. Visual Anthropology, 29(3), 278-295. doi:10.1080/08949468.2016.1154751
• Manovich, L. (1999). Database as Symbolic Form. Convergence, 5(2), 80-99.
• Manovich, L. (2002). The Language of New Media. Boston, Cambridge: MIT Press.
• McMillan, S. J. (2006). Exploring Models of Interactivity from Multiple Research Traditions: Users, Documents and Systems. L. A. Lievrouw, & S. Livingstone içinde, The Handbook of New Media (s. 205-229). London, Thousand Oaks, New Delhi: Sage.
• Nash, K. (2012). Modes of Interactivity: Analysing the Webdoc. Media, Culture & Society, 34(2), 195-210. doi:10.1177/0163443711430758
• Nash, K. (2014). Clicking on the World: Documentary Representation and Interactivity. C. Hight, K. Nash, & C. Summerhayes içinde, New Documentary Ecologies: Emerging Platforms, Practices and Discourses (s. 50-66). Hampshire and New York: Palgrave Macmillan.
• Nash, K. (2022). Interactive Documentary: Theory and Debate. London and New York: Routledge.
• Nichols, B. (2001). Introduction to Documentary. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
• Ocak, E. (2012). New Forms of Documentary Filmmaking within New Nedia. AVANCA|CINEMA 2012, International Conference (s. 1169-1175). Avanca: Ediçoes Cine-Clube de Avanca.
• Ocak, E. (2017(a)). Gezi Direnişi’nin Belgeselleri Nasıl Yapılacak? Kavramsal Bir Çerçeve Denemesi. Toplum ve Bilim(140), 155-180.
• Ocak, E. (2017(b)). Gezi Direnişi’nin Belgeselleri Eyleyenleriyle ve Tanıklarıyla Birlikte Nasıl Yapılabilir? Veritabanı Belgeseli: Etkileşimli, Katılımcı, Birlikte Üretime Dayalı Yeni Medya Belgeseli. Toplum ve Bilim(142), 105-132.
• Ocak, E. (2021). A Critical Inquiry on Data Visualization Based Interactive Documentary: “The Fallen of World War II” as an example. AVANCA|CINEMA 2021, International Conference (s. 366-370). Avanca: Ediçoes Cine-Clube de Avanca.
• Odorico, S. (2011). Documentary on the Web between Realism and Interaction. A Case Study: From Zero—People Rebuilding Life after the Emergency (2009). Studies in Documentary Film, 5(2-3), 235-246. doi:10.1386/sdf.5.2-3.235_1
• Sanchez-Lopez, I., Perez-Rodriguez, A., & Fandos-Igado, M. (2020). The Explosion of Digital Dtorytelling: Creator's Perspective and Creative Processes on New Narrative Forms. Heliyon, 6(9), 1-10. doi:10.1016/j.heliyon.2020.e04809
• Zimmerman, P. (2018 Yaz). Thirty Speculations Toward a Polyphonic Model for New Media Documentary. alphaville: Journal of Film and Screen Media(15), 9-15. http://www.alphavillejournal.com/Issue15/HTML/ArticleZimmermann.html adresinden alındı.