BEDENLEŞMİŞ ZAMANIN İZİNDE: ÇOCUKLUK MÜZESİNDE BİR DOSTLUK DENEYİMİ

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 63 - 82, 18.04.2023

Özge Kara

https://doi.org/10.32001/sinecine.1245281

Öz

Sciamma’nın Küçük Anne’si (Petite Maman, Céline Sciamma, 2021), anne-kız ilişkisini, zamansallığın aşina akışına fantastik bir müdahale ile bir dostluk ilişkisine dönüştürerek izleyicisine zamansallık ile gündelik ve felsefi varsayımlarını sorgulamayı ödev olarak verir. Nelly’nin anneannesini kaybetmesiyle açılan Küçük Anne, insanın ölümlü varoluşunun kaçınılmazlığını anımsatmasının yanı sıra, ölümün ölenden ziyade ölünün yakınlarını ilgilendiren bir deneyim oluşuna odaklanarak ilkin zamansallığın geleceğe dönük yüzünü Heideggerci bir perspektiften soruşturur. Zira insan, Heideggerci terminolojiyle ölüme-doğru varlık oluşunu, bir başka deyişle zamansallığının farkına ancak “başkanının ölümü” ile yüz yüze geldiğinde varır. Küçük yaşının yaşam doluluğuna rağmen büyükannesinin ölümüyle yüzleşen Nelly, eşyalarını toplamak için geldikleri annesinin eski evinde bir yandan annesi Marion’un yas deneyimine tanıklık ederken, öte yandan annesinin çocukluğuna bir nevi müze olan bu evde onun çocukluğunu arar. Nelly’nin bu arayışı zamanın mekanla ayrılmaz ilişkisini gözler önüne sermek bakımından bu kez Bergon’un nesnel zaman ve yaşanan zaman arasında gittiği ayrımı referans alarak zamansallığın geçmişe yönük yüzünü sorgular. Zira Nelly’nin annesinin çocukluğu bu metruk evin eşyalarında bedenleşmiştir ve küçük kızın arayışı annesini kendi yaşındaki halinden görebilme beklentisinin bir ifadesidir. Bu beklenti evin etrafındaki ormanda gerçekleşir. Bergsoncu zaman anlayışının mekânsal deneyimimizde gündeme getirdiği revizyonu fantastik bir zaman yolculuğu ile problematize eden Sciamma, Nelly’nin bu zaman yolculukları sayesinde annesiyle ilişkiselliğinde gündeme gelen dönüşümleri seyircisine gösterir. Bu zaman yolculukları sayesinde annesiyle dost olma olanağını yakalayan Nelly karakteriyle Sciamma, küçük kızın annesiyle dostluk ilişkisi kurabilmesi için annesiyle akran olmasının gerekliliğini ima eder. Böylelikle Sciamma’nın zamansal akışa fantastik müdahalesi felsefe tarihinin dostluk ilişkisinin Aristotelesçi kurucu ilkesi olan eşitlik ilkesine feminist bir perspektiften itirazı dillendirir. Zira nesnel zaman anlayışından beslenen gelenek anne ile kızı arasında, yaş, statü, deneyim gibi farklılıkları yapılandırır ve anneye “anne” olmak bakımından çeşitli misyonlar yükleyerek sözde erkeğin olmadığı anne-kız ilişkisinde dostluğu olanaksız kılar. Bu açıdan Derrida’nın Dostluğun Politikası adlı eserinde sözünü ettiği cinsten fark temelli bir dostluk anlayışı geliştiren Sciamma, Derrida’nın dostluk ile erkek kardeşlik arasında bir göbek bağı olduğuna yönelik iddiasını kabul eder. Fransız yönetmen anne ile çocuğu arasındaki iktidar ilişkisini kristalleşmek uğruna zaman yolculuğunu devreye sokarak dostluk ilişkisinde de tahakküm yaratan farkları sorunsallaştırır.

Anahtar Kelimeler

dostluk, öznelerarasılık, zamansallık, bedenleşme, Sciamma

IN SEARCH OF EMBODIED TIME: EXPERIENCE OF FRIENDSHIP IN A CHILDHOOD MUSEUM

Öz

Céline Sciamma’s Petite Maman intervenes fantastically in the linear flow of temporality and transforms the mother-daughter relationship into a friendship. This intervention, emphasizing the constitutive role of temporality in man’s relation to the world, invites one to reconsider man’s relation to time. Opening with Nelly’s loss of her grandmother, Petite Maman reminds us of the inevitability of finite human existence and also of the fact that death is an experience that concerns the relatives of the deceased rather than the deceased. Faced with her grandmother’s death at a young age, Nelly witnesses her mother Marion’s mourning experience in her old house, where they go to collect her belongings. And she searches for her childhood in this house, a museum of her mother’s childhood. Nelly’s quest reveals the inseparable relationship between time and space, as her mother’s childhood is embodied in the furnishings of this derelict house. This is where Sciamma obviously expresses his objection to the traditional understanding of time. Bergson’s determinations on duration offer a guide in following Sciamma’s narrative. According to Bergson, the conventional and everyday approach, which treats time as a succession of moments, falls into a deadlock because it deals with time mathematically and reduces it to space. However, according to Bergson, time is not a sequence of moments that follow each other homogeneously. The structure of time is heterogeneous and qualitative. We may encounter a memory from the distant past today, an intrusion that often takes place through particular objects. This indicates that time is embodied in space and revises traditional views on the relationship between temporality and spatiality.
Sciamma treats Nelly’s search as an expression of her expectation to see her mother at her age, and this expectation of hers takes place in the woods around the house. Nelly, who loses the squash ball her mother played with as a child in the woods, encounters a girl the same age as her while searching for the missing ball. When she visits the girl’s house to avoid a sudden downpour, she sees that the house is her grandmother’s house from twenty-three years ago and realizes that the little girl is the childhood version of her mother. Moreover, in Sciamma’s narrative, Nelly is not trapped in the old years of that house but has a chance to switch back to her usual temporal flow. During these time travels, Nelly becomes playmates with her mother, sees her fears at her own age, encourages her, tells her about her own hesitations, and becomes “friends” with her mother. Sciamma’s narrative implies that Nelly must be peers with her mother to establish a friendly relationship with her. Sciamma’s fantastic intervention in the temporal flow calls into question the investment of the history of philosophy in equality in friendship. Intersubjectivity is a problem inherited from Descartes’ philosophy. To solve this problem, the tradition of phenomenology tries to overcome the Cartesian dualities and the problem of intersubjectivity by emphasizing the human as a relational being. Unlike Descartes’ solitary, isolated, and substantial subject, the relational and ever-active subject of the phenomenological tradition is dynamic and in constant contact with other-selves, the environment, and animals. As one of these relational models, the friendship relationship is a model that not only the phenomenological tradition but also many twentieth-century scholars return to. This relational model is reconsidered, especially by returning to its sources in Ancient Greece. For example, Aristotle, whose name I will mention in this study, determines the founding principle of friendship as equality, closeness, and love. However, Sciamma objects to the principle of equality, which is the traditional founding principle of friendship, and argues that the founding principle of friendship is “difference.” At this point, Sciamma, who approaches the issue of friendship with a difference-based reading, as Derrida mentions in his book The Politics of Friendship, confirms Derrida’s claim that there is an umbilical cord between friendship and patriarchal law that manifests in the ethical and political projection of temporal difference. This temporal difference builds its dominance on the difference of age, experience, and status in the relationship between the mother and her child, making the friendship relationship impossible even between a mother and her daughter in the absence of a man. By introducing time travel, Sciamma problematizes the dominating differences in friendships.

Anahtar Kelimeler

riendship, intersubjectivity, temporality, embodiment, Sciamma

Kaynakça

• Aristoteles. (1999). Eudemos’a Etik. (Çev. S. Babür). Dost Kitabevi.
• Aristoteles. (1997). Nikomakhos’a Etik. (Çev. S. Babür). Ayraç Yayınevi.
• Aristoteles. (2018). Politika. (Çev. Ö. Orhan). Pinhan Yayıncılık.
• Bergson, H. (2001). Time and Free Will An Essay on the Immediate Data of Consciousness. (Çev. F. L. Pogson). Dover Publication.
• Descartes, R. (2007). Meditasyonlar. (Çev. İ. Birkan). Bilgesu Yayıncılık.
• Derrida, J. (2005). The Politics of Friendship. (Çev. G. Collins). Verso.
• Heidegger, M. (2020). Varlık ve Zaman. (Çev. K. H. Ökten). AlfaYayınları.
• Husserl, E. (1960). Cartesian Meditations An Introduction to Phenomenology. (Çev. D. Cairns). Springer-Science+Business Media.
• Proust, M. (2000). Kayıp Zamanın İzinde: Swann’ların Tarafı. (Çev. R. Hakmen). Yapı Kredi Yayınları.
• Sciamma, C. (2021). Petite Maman. (Sinema Filmi). Pyramide Distribution.