Modern Dünyanın Bir Metaforu Olarak “Ada” Filminde Metalaştırılan Yaşamlar: Biyoiktidar, Kutsal İnsan, Kamp

Yıl 2024, Sayı: 17, 69 - 85, 27.06.2024

Serdar Gezer

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1306569

Öz

Foucault’ya göre 18. Yüzyıldan itibaren halka açık cezalandırma ve işkenceler yoluyla iktidarı tebaaya yayarak uygulanan yönetimin yerini “yapma-etme” demeyen bir yönetim pratiği alır. Halkı yönetilebilir bir bütün olarak ve aynı zamanda toplumun her bir ferdini üretim sistemlerine potansiyelinin tamamını kullanarak eklemlenebilen teker teker disipline edilebilir parçalar olarak gören bir yönetme mantığı onun “biyoiktidar” dediği yönetim pratiğidir. Biyoiktidar her bir bireyi disipline ettiği gibi, bütün bir nüfusu da biyolojik bir bütün olarak görür. Bu yönetim mantığında bedenlerin disiplini önemli hale gelir. Öte taraftan insan bedeni dolaysız olarak biyoiktidarın nesnesi haline geldiğinde insan yaşamı da politik kararların nesnesi haline gelir. Agamben bu durumu “çıplak hayat” kavramıyla açıklar. Ona göre çıplak hayat insanın biyolojik yaşamının politik ve siyasi kararların nesnesi haline gelmesi ve yönetici erkin insanın biyolojik yaşamı üzerinde karar verebilir konumda olması anlamına gelmektedir. Agamben bu fikirleri Roma hukukunda bir şahsiyetten alır: “Kutsal insan”. Roma hukukunda kişi herhangi bir suçtan ötürü halk tarafından kamu oylamasına göre yargılanıyor ve suçlu bulunuyor ise “kutsal insan” ilan edilebiliyordu. Buradaki kutsallığın mahiyeti dini metinlerdeki anlamından oldukça farklıydı. Roma’da herhangi birisi “kutsal insan” olarak damgalanan bu kişiyi öldürdüğünde ceza almıyordu. Agamben’e göre bu alan siyasal egemenin alanıdır veya siyasal egemenin ortaya çıktığı alandır. Bununla birlikte ona göre iktidarı elinde bulunduran erk gerek hakiki gerek kendi ürettiği ve sadece söylemde zuhur eden suni tehdit karşısında “istisnai durum” ilan eder. Kamp olarak kabul edilen yerler istisnai durumların ilan edildiği yerlerdir aynı zamanda. İstisnai durumlarda ise bütün insan hakları askıya alınır ve insan bedeni dolaysız olarak her türden şiddetin nesnesi durumundadır ve şiddet güvenlik söylemi yoluyla meşrulaştırılır.

“Ada” (The Island) filmi Michael Bay yönetmenliğinde 2005 yılında yapılmış ve gösterime girmiş bilim kurgu, macera, gerilim alt türlerinde bir filmdir. Film günümüz dünyasını metaforik olarak anlatmaktadır; tesisin yapısı ve orada olan biten her şey aslında dünyanın küçük bir modelidir. Filmde iyi kalite bir klon için şirket (Merrik Enstitüsü) sürekli disiplin ve düzenleme faaliyetinde bedenleri uysal beden olarak kurmaktadır. Klonlar 24 saat gözetlenmekte, tıbbi kayıtlar tutulmakta, istatistiki veriler depolanmakta, beslenme ve egzersiz pratikleri hassas bir gözetime tabi tutulmaktadır. Disiplin tekniklerinin özellikle odaklandığı bir alan olan “cinsellik” bütün modern biyoiktidarlar tarafından düzenlenmesi ve normlar koyulması gereken bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Filmde karşı cinsten olanlar birbirlerine yaklaştırılmamakta ve cinsellikle ilgili hakikat oyunu kurulmaktadır. Filmde iktidarın kurduğu hakikat oyununu anlayan ve Merrik tarafından “biyolojik kirlenmeye maruz kaldı-suçlu” söylemleriyle damgalanan Lincoln Six-Echo ve Jordan Two-Delta karakterleri Agamben’in kavramsallaştırdığı “kutsal insan” tanımına uymaktadır. Bu karakterler iktidar tarafından kutsal insan ilan edilirler, onların yaşamları da çıplak hayattır. Film bütün anlatısıyla modern biyoiktidarın metaforu olarak çalışmaktadır. Bu anlamda günümüz toplumlarının yönetilme biçimini ve kullanılan disiplin ve gözetleme tekniklerini metaforik olarak anlatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Biyoiktidar, Uysal Beden, Kutsal İnsan, Çıplak Hayat, Ada Filmi

Lives Commodified in The Film “Island” As A Metaphor for The Modern World: Biopower, Sacred Man, Camp

Öz

According to Foucault, the administration practiced by spreading the power to the subjects through public punishment and torture since the 18th century has been replaced by a management practice that does not say "do-not". A management logic that sees the people as a manageable whole and at the same time as individual disciplinable parts that can be articulated to the production systems by using their full potential is the practice of management, which he calls "biopower". As biopower disciplines each individual, it also sees the entire population as a biological whole. In this management logic, the discipline of bodies becomes essential. On the other hand, when the human body directly becomes the object of biopower, human life also becomes the object of political decisions. Agamben explains this situation with the concept of "bare life". According to him, bare life means that the biological life of man becomes the object of political and political decisions and that the ruling power is in a position to decide on the biological life of the human being. Agamben takes these ideas from a figure in Roman law: the "sacred man". In Roman law, a person could be proclaimed a "sacred man" if she/he was tried by a public vote by the people for any crime and was found guilty. The nature of holiness here differed significantly from its meaning in religious texts. In Rome, there was no punishment for anyone killing this person who was branded as a "sacred man". According to Agamben, this area is the area of the political sovereign or where the political sovereign emerges. However, according to him, the power that holds power declares an "exceptional situation" in the face of an artificial threat that is both real and self-produced and only appears in the discourse. Places considered as camps are also places where exceptional circumstances are declared. In exceptional cases, all human rights are suspended, the human body is directly the object of all kinds of violence, and violence is justified through security discourse.

The movie "The Island" is a science fiction, adventure, and thriller sub-genre movie made and released in 2005 under the direction of Michael Bay. The film describes today's world metaphorically; the facility's structure and everything that happens there is a miniature model of the world. The company (Merrik Institute) establishes bodies as docile bodies in constant discipline and regulation on an excellent quality clone in the movie. Clones are monitored 24 hours a day, medical records are kept, statistical data are stored, and nutrition and exercise practices are subject to sensitive surveillance. "Sexuality", which is an area that discipline techniques primarily focus on, appears as an area that should be regulated and normed by all modern biopower. In the film, people of the opposite sex are not brought closer to each other, and the truth game about sexuality is established. The characters of Lincoln Six-Echo and Jordan Two-Delta, who understand the truth game established by the power in the film and are branded with the discourses of "exposed to biological contamination-guilty" by Merrik, fit the definition of "sacred man" conceptualized by Agamben. These characters are declared holy people by the power, and their lives are bare life. The film, in its entirety, works as a metaphor for modern biopower. In this sense, it metaphorically describes how today's societies are governed and the discipline and surveillance techniques used.

Anahtar Kelimeler

Biopower, Docile Body, Sacred Man, Naked Life, “The Island” Movie

Kaynakça

• Agamben, G. (2020). Kutsal İnsan: Egemen İktidarİktidar ve ÇıplakÇıplak Hayat. İstanbul: Ayrıntı Yayınları Bay, M., MacDonald, L., Bryce, I., Parkes, W. F. (Yapımcılar) & Bay, M. (Yönetmen). (2005). The Island [Sinema Filmi]. ABD: DreamWorks. Bayır, M. (2020). “Michel Foucault’da Biyoiktidar ve Benlik Teknikleri”. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 6, 1-13. Esposito, R. (2008). Bios: Biopolitics and Philosophy. ABD: University of Minnesota Press. Evlioğlu Gezer, E.Evlioğlu Gezer, E. (2022).(2023). Ulusötesi Sinemada Göç Politikalarının ve Göçmen Kimliklerinin Temsili: Mekânsal ve Toplumsal Hareketlilikler, Diasporik Aidiyetlerin ParadokslarıSinema ve Göç: Ulusötesi Sinemada Göç Politikaları ve Göçmen Kimlikleri. Ankara: Nobel Yayınları. ISBN: 978-625-398-238-6(Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2022..
• Foucault, M. (2012). Doğruyu Söylemek. (Çev. Kerem Eksen). İstanbul: Ayrıntı. ISBN 978-975-539-452-4. Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar. (Çev. Ergüden, I. & Akınhay, O.). İstanbul: Ayrıntı. Foucault, M. (2015). Hapishanenin Doğuşu. M. A. Kılıçbay (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. Foucault, M. (2016). Cinselliğin Tarihi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Foucault, M. (2017). Öznellik ve Hakikat: College France Dersleri 1980-1981. (Çev. Sibel Yardımcı). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Foucault, M. (2018). Hakikat Cesareti: Kendinin ve Başkalarının Yönetimi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2019). Güvenlik, Toprak, Nüfus. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Foucault, M. (2019). Öznenin Yorumbilgisi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları Güler, Ş. (2022). “Hakikat Sonrası Siyaset ve Parrhesia’nın Prangaları” içinde Gerçeğin Düşüşü: Post-Gerçek Zeminde İletişim., Şakir Güler (ed). (s. 21-48). Ankara: Nobel Yayınları Keskin, F. (2014). “Özne ve İktidar”. İçinde Keskin, F. (Der.), Özne ve İktidar (s. 7- 24). (Çev. Ergüden, I. & Akınhay, O.). İstanbul: Ayrıntı. Paras, E. (2016). Foucault: Öznenin Yitiminden Yeniden Doğuşuna. (Çev. Yunus Çetin). İstanbul: Kolektif Kitap. ISBN: 978-605-5029-54-8. Yağbasan, E. B. (2017). “İstisnalar Kaideyi Bozar mı? Agamben ve Çıplak Hayat”. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü e-Dergi. 1(1), 9-16. Zabunoğlu, H. G. (2021). “Kapitalizm, Biyoiktidar ve Özne”. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 231-256. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilgisosyal/issue/65975/913889