Ölümsüzlük Arzusuna Bilim Kurgu Sineması Perspektifinden Bakmak: Elysium ve Upgrade Film Örnekleri

Yıl 2024, Sayı: 18, 309 - 335, 27.12.2024

Selim Beyazyüz

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1446742

Öz

Tüm canlılar için kaçınılmaz son olan ölüm, eski çağlardan bu yana bireyin zihninde önemli bir sorun olarak yer almaktadır. Tüm insanlık ölümden, onun soğuk yüzünden çekinmekte ve korkmaktadır. Ölümün bir son ya da yeni bir başlangıç olup olmadığı inanış biçimlerine göre farklılaşmakta ve değişikliğe uğramaktadır. Ölüm bir son ya da yeni bir hayatın başlangıcı da olsa ölümün kesin olarak gerçekleşeceği düşüncesi, insanlık için arzulanan bir durum değildir. Birey tarihten bu yana ölümsüz olma hayalleri kurarak yaşamıştır. Ölüm ve ölümsüzlük düşüncesi felsefenin de önemli konuları arasında kendine yer bulmuştur. Platon’dan başlayarak birçok felsefeci ölümü beden ve ruh bağlamında ele alarak bedeni ölümlü ruhu ise ölümsüz olarak değerlendirmiştir. Yaşanan toplumsal dönüşümler, bilim ve teknolojinin ilerlemesi ölüm ve ölümsüzlük düşüncesinin de değişime uğramasını sağlamıştır. Ölümsüzlük günümüzde henüz bulunamamış olsa da gelişen biyoteknoloji, nöro teknoloji, enformasyon teknolojisi, nanoteknoloji gibi teknolojiler sayesinde insan, yaşlanma, hastalıkları bertaraf etme, yaşam ömrünü uzatma hatta ölüme çare bulma mücadelesi içine girmiş böylece ölümsüzlük düşüncesi de dönüşüme uğramıştır.
Birey günümüzde teknolojik ürünlerin yardımıyla vücuda entegre edilebilen ürünler sayesinde hibrit bedenler (hybrid-body) oluşturarak yaşamı sonsuz kılma çabasını halen devam ettirmektedir. Bu anlamda çalışmanın amacı, teknolojik gelişmeler ışığında bireyin ölümsüz olma çabasını teknolojik gelişmeler, kültürel kodlar ve gelecek öngörülerinin birer yansıması durumunda olan sinema anlatıları bağlamında okumaktır. Bu amaçla yönetmenliğini Neill Blomkamp’ın yaptığı Elysium (Elysium: Yeni Cennet, 2013) ve Leigh Whannell’in Upgrade (Yükselme, 2018) adlı anlatıları nitel metin çözümlemelerinden biri olan betimsel analiz yöntemi ile incelenmiştir. Çalışma sonucunda her iki anlatıda da nanoteknoloji, nöroteknoloji gibi gelişmeler sayesinde hibrit bedenler vasıtasıyla insan ömrünün uzatılabileceği hatta ölümsüz olabileceği bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ölümsüzlük, Platon, Descartes, Transhümanizm, Posthümanizm.

A PHILOSOPHICAL VIEW OF IMMORTALITY THROUGH THE CODES OF CINEMA

Öz

The inevitable fate of death, applicable to all living beings, has been a significant concern in the individual's mind since ancient times. Humanity, as a whole, harbors apprehension and fear towards the cold countenance of death. The interpretation of whether death signifies an end or a new beginning varies according to different belief systems, undergoing transformations and modifications. Regardless of whether death is perceived as a conclusive endpoint or the initiation of a new life, the notion of its inevitable occurrence is not a desirable circumstance for humanity. Throughout history, individuals have aspired to attain immortality, nurturing dreams of transcending the confines of mortality. The contemplation of death and immortality has found its place among the significant themes of philosophy. Starting with Plato, many philosophers have approached death by considering the body and soul, evaluating the body as mortal and the soul as immortal. Social transformations and the progress of science and technology have led to changes in the conception of death and immortality. Although immortality has not yet been achieved in contemporary times, advancements in biotechnology, neurotechnology, information technology, nanotechnology, and similar fields have propelled humanity into a struggle to overcome aging, eliminate diseases, extend lifespan, and even find solutions to mortality. Consequently, the concept of immortality has undergone a transformation in the face of these developments.
In contemporary society, individuals continue their efforts to achieve immortality by creating hybrid bodies through products that can be integrated into the body with the aid of technological advancements. In this context, the purpose of this study is to examine, within the framework of cinematic narratives, the individual's quest for immortality in light of technological developments, cultural codes, and future projections. To achieve this goal, the narratives Elysium (2013), directed by Neill Blomkamp, and Upgrade (2018), directed by Leigh Whannell, were subjected to descriptive analysis using the qualitative method of textual analysis. The findings of the study reveal that in both narratives, advancements such as nanotechnology and neurotechnology suggest the possibility of extending human life and even achieving immortality through hybrid bodies.

Anahtar Kelimeler

Immortality, Plato, Descartes, Transhumanism, Posthumanism.

Kaynakça

• Akıcı Tayanç, D. (2022). Siborg Manifestosu’na ve Siberfeminizme Yönelik Eleştiriler, Kocatepe Beşerî Bilimler Dergisi, 1, ss.59-77.
• Akkaya, Ü. H. (2022). Ölümsüzlük Arzusu ve Dijital Çağda Yeni Açılımlar: “Upload” Televizyon Dizisi Örneği. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 5(1), ss. 201-226.
• Baumann, Z. (2000). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Hayat Stratejileri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bostrom, N. (2003). The Transhumanist FAQ. Published by the World Transhumanist Association.
• Bostrom, N. (2016). Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies, Oxford University Press: United Kingdom.
• Bozok, N. (2020). Rosi Braidotti’nin Düşüncesinde Beden Farklarının Açtığı Yaralar ve Yaşamların Birbirine Kavuşması Arzusu, içinde, Bedenin Sosyolojisi Gündelik Hayatın Cisimleşme Deneyimleri, Tıbbileştirme ve Dijital Gözetim, ed. Gönül Demez, Meral Timurturkan, Cihan Ertan, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Braidotti, R. (2014). İnsan Sonrası, İstanbul: Kolektif Kitap.
• Cengiz, C. A. (2022). Ölümsüzlük Peşinden İnsan Olmaklığa Gidilen Yol: Gılgamış Destanı, III. International Symposium on Mythology,https://www.academia.edu/91659538/%C3%96l%C3%BCms%C3%BCzl%C3%BCk_Pe%C5%9Finden_%C4%B0nsan_Olmakl%C4%B1%C4%9Fa_Giden_Yol_G%C4%B1lgam%C4%B1%C5%9F_Destan%C4%B1 adresinden 30.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Çatlılar, A. (1979) Bilim Kurgunun Önemi, Bilim Teknik Dergisi, Sayı:39, ss. 22-23.
• Çelik, E. E. (2017). İnsan ve Sonrası. Felsefi Düşün Akademik Felsefe Dergisi, Sayı: 9 /Hümanizm, s. 1-15.
• Dağ, A. (2017). Hümanizmin Radikalleşmesi Olarak Transhümanizm. Felsefi düşün Dergisi, Sayı:9 ss. 46-68.
• Dağ, A. (2018). Sinema ve Romanda Transhümanizm: “Blade Runner” Filmi ve “Neuromancer” Roman Örneği. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. ss. 89-98.
• Demir, A. (2018). Ölümsüzlük ve Yapay Zekâ Bağlamında Trans-hümanizm. AJIT e: Online Academic Journal of Information Technology– Cilt: 9, Sayı: 30. ss. 95-104
• Dimitri İskov, 2045 Birleşimi Nedir? https://web.archive.org/web/20151001224517/http://2045.com/ideology/ adresinden 01.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Durmuşoğlu, K., Ataman, K. (2018). Kutsaldan Sekülere: Değişen Ölüm algısı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1, ss. 123-149.
• Düşük Seviyeli Işık Terapisi Nedir? https://platinumtherapylights.com/blogs/news/nasa-red-light-therapy adresinden 23.11.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Efil, Ş. (2016). Düşünce Tarihinde ve Modern Tıpta Ölümsüzlük Arayışı ve Eleştirisi, Beytulhikme An International Journal of Philosophy, Volume 6 Issue 1, ss. 265-286.
• Evrimin Altı Evresi Nedir? https://bilibililer.blogspot.com/p/alti-evre-herkes-kendi-gorusunun.html adresinden 07.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Flick, U. (2009). An Introduction to Qualitative Research, New York: Sage.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gezgin, D. (2010). Bitki Mitosları, İstanbul: Sel Yayınları.
• Gökcan, M. (2017). Gılgamış Destanı ve İskendernâme’den Hareketle Ölümsüzlük Ekseninde İnsanın Anlam Arayışı, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 63, ss. 1-14.
• Grey, A., Michael Rae, M. (Ending Aging: The Rejuvenation Breakthroughs That Could Reverse Human Aging in Our Lifetime, United States: St. Martin's Press.
• Gültekin, A., (2021). Transhümanizm Bağlamında Yapay Zekâ Tanrıya Bir Başkaldırı Mıdır? Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 28, ss, 1-16.
• Haraway, D. (2006). Siborg Manifestosu: Geç Yirminci Yüzyılda Bilim, Teknoloji ve Sosyalist Feminizm. Osman Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Haraway, D. (2010). Başka Yer, İstanbul; Metis Yayınları.
• Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve Ötesi Psikolojisi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:3, Sayı:3, ss. 151-165.
• Jamankozova, A. T. K. (2002). Eski Mitolojide Ölümsüzlük Teması. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 13, ss. 17-19.
• Jones, R. (2016). Against Transhumanism The delusion of technological transcendence. Erişim tarihi: 30.01.2019. http://www.softmachines. org/wordpress/wpcontent/uploads/2016/04/Against_Transhumanism_1.0_small.pdf,
• Kaku, M. (2019). İnsanlığın Geleceği- Mars'ı Yaşanılabilir Kılmak, Yıldızlararası Yolculuk, Ölümsüzlük ve Dünya'nın Ötesindeki Kaderimiz, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Kar, S. (2021). A Religious and Philosophical Evaluation of the Concept of Immortality. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 280-286. https://doi.org/10.48146/odusobiad.866082.
• Kılıç, Y., & Eser, E. (2017). Eskiçağ Toplumlarının Mitolojisinde Ölümsüzlük Arayışı (Ölümsüzlük Sembolü Olarak Bazı Bitki, Su ve Hayvanlar). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4(13), 122-156.
• Koç, T. (1999). Ölümsüzlük Düşüncesi. İz Yayınları.
• Kramer, S. N. (1998). Tarih Sümer’de Başlar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kurzweil, R. (2005). The Singularity is Near, United States: Viking.
• Kurzweil, R. (2016). İnsanlık 2.0, Alfa Yayınları.
• Lilley, S. (2013). Transhumanism and Society the Social Debate over Human Enhancement. USA: Springer.
• More, M. (1998). The Extropian Principles Version 3.0. A Transhumanist Declaration http://www.mrob.com/pub/religion/extro_prin.html adresinden 04.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Neuralink Nedir? https://en.wikipedia.org/wiki/Neuralink adresinden 01.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Ökten, K. H. (2010). Ölüm Kitabı Ölüm Düşüncesinin Temel Metinleri, İstanbul: Agora Yayınları.
• Öncül, K. (2007). Eskatoloji Mitleri Bağlamında Güzelköy (Denizli), Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 42, ss. 173-178.
• Özgen, M. K. (2020). Gılgamış Destanında ve Mistisizimde İçsel Yolculuk, KARE, no. 9, 1-33.
• Peters, T. (2011). Progress and Provolution Will Transhumanism Leave Sin Behind?, in Transhumanism and transcendence : Christian Hope in an Age of Technological Enhancement, Ed. Ronald Cole-Turner, Washington, Georgetown University Press.
• Piyadeoğlu, Ç. (2021). Popüler Kültür Odağında Bireyin Ölümsüz Olma Arzusu. Mecmua - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 11,ss. 480-500.
• Primo Nedir? http://www.kurzweilai.net/radical-body-design-primo-posthuman adresinden 10.12.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Primo Posthuman Özellikleri Nelerdir? https://www.thekurzweillibrary.com/radical-body-design-primo-posthuman adresinden 20.05. 2024 tarihinde erişilmiştir.
• Pusar, G. (2009). Sunuş, Başka Yer içinde, 7-42, 2010. İstanbul: Metis Yayınları.
• Raulerson, J. T. (2010). Singularities: Technoculture, Transhumanism and Science Fiction in the 21st Century. Doktora Tezi, University of Iowa, Iowa.
• Sağır, A. (2014). Ölüm Sosyolojisi, Ankara: Phoneix Yayınları.
• Schliephacke, B. P. (2009). Gılgamış Ölümsüzlük Peşinde, İstanbul: Yaba Yayınları.
• Sinclair, D. (2019). Lifespan: Why We Age―and Why We Don't Have to. United States: Thorsons.
• Sirius, J. R.U., Cornell, J. (2015). Transcendence: The Disinformation Encyclopedia of Transhumanism and the Singularity. San Francisco: Disinformation Books.
• Tanhan, F., İnci, A. F. (2009). Ölüm Eğitimi, Pegem Akademi Yayınları.
• Toydemir, H. H. (2021). Geçmişin Düşünde Bir Belgeselci Nostalji ve Gerçeklik Bağlamında Hakan Aytekin Belgeselleri, içinde, Yarına Kalan Bir Belgeselci Hakan Aytekin, ed. Şenol Çöm, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Toydemir, H. H. & Karakoç, E. (2022). Çatırdayan Aileler, Tıkır Tıkır İşleyen Çarklar: Çatlak ve İki Şafak Arasında Filmlerine Sosyolojik Bir Bakış, içinde, Sinema Sosyolojisi: Tarih, Toplum ve İzleyici, ed. Enderhan Karakoç, Özlem Özgür, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.