DIŞ POLİTİKADA CEBRİ BİR YÖNTEM: GAMBOT DİPLOMASİSİ (İNGİLTERE ÖRNEĞİ)

Yıl 2022, , 288 - 314, 30.11.2022

Fikrettin Yavuz , Elif Yormaz

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1163455

Öz

Bir devletin diğer ülkelerle arasındaki ilişkileri belirleyen ve ulusal çıkarlarını korumak amacıyla yürüttüğü yöntemler bütünü olan dış politikanın en önemli aracı diplomasidir. 18. yüzyılın sonlarında günümüzdeki anlamını kazanan diplomasi, devletlerin aralarındaki sorunları barışçıl yollarla çözmeyi amaçlar. Ancak ülkeler güçleri nispetinde etkili bir dış politikaya sahip olmak amacıyla sık sık güç gösterisinde bulunurlar. Yani bunu uygulayan devlet muhatabına diplomasinin yeterli olmadığı yerde gücün devreye gireceği mesajını vermiş olur. Bu çerçevede bir ülkenin gücünü göstereceği en önemli unsurlardan biri deniz gücü yani donanmasıdır. Donanmanın küçük bir parçası olan gambot ise zaman içerisinde cebri diplomasinin önemli bir unsuru haline gelmiştir.
Bu çalışmanın amacı öncelikle donanma gücünün diplomaside nasıl kullanıldığına kısaca değinmek sonrasında ise gambot diplomasisinin mucidi olan İngiltere'nin dış politikasında bunu nasıl uyguladığını örnek olaylar üzerinden ortaya koymaktır. Sömürgeci güçlerin birbiriyle rekabet ettiği 18. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar geçen süre zarfında İngiltere'nin dünyanın farklı bölgelerine yönelik hedeflerine ulaşmak amacıyla başvurduğu bu cebri diplomasi yöntemini ilgili literatür üzerinden değerlendirmeyi amaçlayan bu çalışma, İngiltere'nin ilk örneklerle birlikte özellikle Latin Amerika, Afrika ve Uzakdoğu'daki gambot uygulamalarının sonuçlarını değerlendirmeyi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dış Politika, Donanma, Gambot, İngiltere, Latin Amerika, Uzak Doğu

Kaynakça

• Alan, A. E. (2015), Propaganda Aracı Olarak Ganbot Diplomasi. Propaganda Algı, İdeoloji ve Toplum İnşasına Dair İncelemeler (s. 83-99), İstanbul: Beta.
• Arı, T. (1999), Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bruce, R. B. vd. (2011), Dünya Savaş Tarihi-İmparatorluk Çağı (1776-1914) (3), İstanbul: Timaş Yayınları.
• Cable, J. (1981), Gunboat Diplomacy 1919-1991: Political Applications of Limited Naval Force. London: The Macmillan Press LTD.
• Çolak S., Aydar M. (2017), İngiltere Hâriciye Nâzırı Lord Palmerston’un Parlamento Nutku 25 Haziran 1850. İstanbul: İdeal Kültür&Yayıncılık.
• Çolak, S., Aydar, M. (2018), İngiliz-Yunan İlişkileri Bağlamında 19. Yüzyılda Gunboat Diplomasi. Belleten (82/295), 957-978.
• Dağ, A. E. (2016), Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Danacıoğlu Tamur E. (2006), Karşılaştırmalı Bir Perspektiften 19. Yüzyılda Çin ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Protestan Misyoner Faaliyetleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (12), 3-20.
• Dunaway, W. M. (1991), Gunboat Diplomacy in a New World Order: Strategic Considerations for U.S. Naval Intervention in the Twenty-First Century, Master Thesis. Faculty of the Fletcher School and Law and Diplomacy, in International Relations, Medfort, Massachusetts.
• Ekin, C. (2011), Denizden Yükselen Küresel Hegemonya. İstanbul: Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri.
• Ghosh, P.K. (2001), Revisiting Gunboat Diplomacy: An Instrument of Threat or Use of Limited Naval Force. Strategic Analysis (XXIV/11), 2005-2017.
• Gough, B. M. (1984), Gunboat Frontier British Maritime Authority and Northwest Coast Indians 1846-1890. Vancouver: University of British Columbia Press.
• Gönlübol, M. (2014), Uluslararası Politika İlkeler-Kavramlar-Kurumlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hanes, W. T., Sanello, F. (2002), The Opium Wars: The Addiction of One Empire and the Corruption of Another. Naperville-Illinois: Sourcebooks.
• Hattendorf, J. B. (ed.), (2013), Naval Strategy and Power in the Mediterranean Past, Present and Future. London: Routledge.
• Hunter, P. (2019), From Gunboat Diplomacy to Growler Diplomacy. Australian Strategic Policy Institute. 19-22.
• Kent, D. (2005), Power, Protest, Poaching, and the Tweed Fisheries Acts of 1857 and 1859: ‘Send A Gunboat!’. Nothern History (42/2), 293-315.
• Lowe, J. (1998), Britain and Foreign Affairs. London: Routledge.
• Mandel, R. (1986), The Effenctiveness of Gunboat Diplomacy. International Studies Quarterly (30), 59-76.
• Mercan, E. (2018), II. Abdülhamid Dönemi Deniz Stratejisi. İstanbul: Dergâh.
• Metin, Ü. (2004), Amerika Birleşik Devletleri’nde Ordu’nun Dış Politikadaki Yeri (ABD Dış Politikasında Karar Verme Süreci, Bu Süreç İçinde Ordu’nun Yeri ve Dış Politika Aracı Olarak Ordunun Kullanılması), Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Miére, C. L. (2011), The Return of Gunboat Diplomacy. Survival (53/5), 53-68.
• Mills, P. B. (1999), Diplomatic Recognition As Coercive Diplomacy: The Inter-American Experience, Phd. Thesis. Arizona: The University of Arizona, Department of Political Science.
• Öztürk, O. M. (1993), Ordu ve Politika. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Pletcher, K. (2020) "Opium Wars", Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/Opium-Wars, (Erişim Tarihi: 7. 06. 2022).
• Robins, N. (2017), Dünyayı Değiştiren Şirket Doğu Hindistan Kumpanyası’nın Modern Çokulusluluğu Şekillendirmesi. (M. İ. Özemekçi, Çev.) İstanbul: H20 Yayınevi.
• Sharman, J. C. “Gunboat Diplomacy: Power and Profit at Sea in the Making of the International System”, https://www.tcd.ie/triss/assets/PDFs/Sharman-paper.pdf, (Erişim Tarihi: 27. 06. 2022).
• Soy, B. (2007), Lord Palmerston’un Osmanlı Toprak Bütünlüğünü Koruma Siyaseti. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (7), 141-168.
• Tavlayan, B. A. (2004), Donanmanın Diplomasinin Bir Unsuru Olarak Kullanılması, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü.
• Tilburg, H. K. V. (2010), A Civil War Gunboat in Pacific Waters: Life on Board USS Saginaw. Florida: University Press of Florida.
• Tracy, N. (1974), The Gunboat Diplomacy of the Government of George Grenville, 1764-1765: The Honduras, Turks Island and Gambian Incıdents. The Historical Journal (17/4), 711-731.
• Tubbs, J. O. (1997), Beyond Gunboat Diplomacy: Forceful Applications of Airpower in Peace Enforcement Operations, BSc Thesis. Alabama: School of Advenced Airpower Studies, The Faculty of The School of Advenced Airpower Studies.
• Tuncer, H. (1995), Eski ve Yeni Diplomasi. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu, “politika”, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.06.2022).
• Türk Dil Kurumu, “gambot”, https://sozluk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 27. 06. 2022).
• Ünver M., Hulkiender, M. (2018), II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Fransız İlişkilerinde Krizler ve Çatışmalar 1901 Hadisesi. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Yavuz, F. (2019), Düvel-i Muazzama’nın Baskı Unsuru Olarak Gambot Diplomasisi ve Osmanlı Devleti, 4. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi 14-17 Şubat 2019/Yalova (s. 31-45), Ankara.
• Yüksel, M. (2015), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Donanma Politikası, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wong, J. Y. (2013), The Limits of Naval Power: British Gunboat Diplomacy in China from the Nemesis to the Amethyst, 1839-1949. War&Society (18/2), 93-120.