İMPARATOR DIOCLETIANUS’UN POLİTİK İRADESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 49 - 85, 31.05.2023

Tuğçe Ünver

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1219969

Öz

Geç Roma İmparatorluk tarihinin değişim-dönüşüm aşamalarını içine alan Diocletianus dönemi, Roma İmparatorluk tarihi çalışmalarının temel konularından birisi olmuştur. İmparator Diocletianus’un hükümdarlık yıllarında yaşanan süreçler konuya ilişkin modern araştırmaların ana başlıklarını oluşturmuşlardır. Bu başlıklar, imparatorluğun iç ve dış tehlikelere maruz kaldığı “3. yy. Krizi” (235-284), Diocletianus tarafından krize çözüm olarak sunulan “Tetrarşi” ve aynı dönemde artan Hıristiyan nüfusa karşı uygulana “Büyük Zulüm” sürecidir. Diocletianus’un askeri, ekonomik, dini ve idari reformlarının etkisi kendisinden sonra da devam etmiş ve başarısı literatüre geçmiştir. Tasarladığı dörtler erki ile askeri anarşi, iç savaş, barbar tehlikesi ve veraset sorununa aynı anda çözüm ara-yan Diocletianus’un en dikkat çeken eylemi tahttan feragat etmesidir. Antik yazarların benzersiz bulduğu emeklilik kararının nedenleri modern tarihçilerin araştırma konusu haline gelmiş ve sürece etkisi tartışılmıştır. Kaynaklarda büyük zulmü kışkırtan ve imparatoru feragate zorlayan kişi olarak caesar Galerius’un gösterilmesi, Diocletianus’un karar mekanizmasının sorgulanmasını gerektirmiştir. Bu çalışmada Diocletianus’un karakter portresi karşılaştırmalı analiz yöntemiyle değerlendirilerek Galerius’un imparatorun kritik meselelere dair istenci üzerindeki etkisi ve muhtemel baskısı araştırılacaktır. Bu bağlamda Diocletianus’un politik iradesini kullanabilme potansiyeli özellikle tahttan feragat kararı odağında antik kaynaklar ve modern literatür ışığında irdelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Geç Roma İmparatorluğu, Diocletianus, Politik İrade, Tetrarşi, Tahttan Feragat.

Anahtar Kelimeler

Geç Roma İmparatorluğu,, Diocletianus, Politik İrade, Tetrarşi, Tahttan Feragat

Kaynakça

• Anonymus Valesianus (2008). Valesius Seçkileri. (çev. Turhan Kaçar). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Aurelius Victor (1994). Liber De Caesaribus. (çev. H.W. Bird). Liverpool: Liverpool Univer-sity Press.
• Barnes, T. D. (1978). The Sources of the Historia Augusta. Brussels: Latomus.
• Barnes, T. D. (1981). Constantine and Eusebius. London: Harvard University Press.
• Barnes, T. D. (1982). The New Empire of Diocletion and Constantine. Cambridge: Harvard University Press.
• Barnes, T. D. (1996). Emperors, Panegyrics, Prefects, Provinces and Palaces. Journal of Roman Archaeology (9), 532- 552.
• Baynes, N. H. (1924). Two Notes on the Great Persecution. The Classical Quarterly (18), 189-194.
• Bowman, A. (2008). Diocletian and the First Tetrarch, Cambridge Ancient History XII (s.67-89). (ed. A.K. Bowman, P.Garnsey, A.Cameron). Cambridge: Cambridge Uni-versity Press.
• Burckhardt, J. (1949). The Age of Constantine the Great, New York: Routledge.
• Chastagnol, A. (1967). Les années regnales de Maximien Hercule en Egypte et les fétes vicennales du 20 Novembre 303. Revue Numismatique (9), 54-81.
• Codex Theodosianus (1952). The Theodosian Code and Novels and the Sirmonidian Constitutions. (çev. C. Pharr). Newyork: Princeton University Press.
• Corcoran, S. (1996). The Empire of the Tetrarchs: Imperial Pronouncements and Govern-ment AD 284-324. Oxford: Clarendon Press.
• Corcoran, S. (2008). Diocletian. Lives of the Caesars (s.228-254). (ed. A. Barrett). Oxford: Malden.
• Corcoran, S. (2012). Grappling with the Hydra: Co-ordination and Conflict in the Mana-gement of Tetrarchic succession. Munera (35), 3-15.
• Costa, G. (1926). Dizionario Epigrafico di Antichitá Romaine (II). Roma: Pasqualucci.
• Davies, P. S. (1989). The Origin and Purpose of the Great Persecution, The Journal of Theo-logical Studies (40), 66-94.
• Dihle, A. (1994). Greek and Latin Literature of the Roman Empire: From Augustus to Jus-tinian. London: Routledge.
• Dio Cassius (1925). Roman History. (çev. E. Cary). London: Harvard University Press.
• Epitome De Caesaribus, http://www.thelatinlibrary.com/victor.caes2.html.
• Ertekin, E. (2011). Roma Devletinin Hıristiyanlığı Kaldırmaya Yönelik Son Hamlesi: Büyük Takibat (303-311), Seleucia Ad Calycadnum (1), 91-109.
• Eusebius (1999). Vita Constantini. (çev. A Cameron ve S. G. Hall). Oxford: Calerandon Press.
• Eusebius (1926 ve 1932). Historia Ecclesiastica, (çev. K. Lake ve J. E. L. Oulton). London: Harvard University Press, Londra.
• Eutropius (2007). Breviarium Historiae Romanae. (çev. Ç. Menzilcioğlu). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Frakes, R. M. (2006). Dynasty of the Constantine Down to 363. The Cambridge Companion to the Age of Constantine (s.59-90). (ed. N. Lenski). Cambridge: Cambridge University Press.
• Freeman, C. (2010). Mısır, Yunan ve Roma: Antik Akdeniz Uygarlıkları. (çev. S. K. Angı). İstanbul: Dost Kitabevi.
• Gibbon, E. (2019). Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çökş Tarihi 1. (çev. asım Baltacıgil, İstanbul: İndie Yayınları.
• Gregoire, H. (1964). Les Persécutions dans l’ Empire Romain. Bruxelles: Palais des Académies.
• Hazel, J. (2001). Who is Who in The Roman World, London: Routledge.
• İznik, E. (2009). Pagan Bir İmparatorluğun Hıristiyan İmparatorluğa Dönüşümü: Geç Antikçağ’da Roma İmparatorluğu, Doğu Batı Düşünce Dergisi (49), 41-76.
• Jones, A. H. M. (1948). Constantine and the Conversion of Europe. London: Hodder and Stoughton. Jones, A. H. M. (1964). The Later Roman Empire 284-602: A Social, Economic and Admi-nistrative Survey. Oxford: Basil Blackwell.
• Kaçar, T. (2018). Geç Antik Çağ Nedir. Geç Antik Çağ’da Lykos Vadisi ve Çevresi (s. 3-13). (ed. C. Şimşek ve T. Kaçar). İstanbul: Ege Yayınları.
• Kolb, F. (1987). Diocletian und die erste Tetrarchie: Improvisation oder Experiment in derOrganisation der monarchischer Herrschaft?. Berlin: Walter de Gruyter.
• Kolb, F. (1995). Chronologie und Ideologie der Tetrarchie. Antiquité Tardive (3), 21-31.
• Kornemann, E. (1930). Doppelprinzipat und Reichsteilung im Imperium Romanum, Berlin: Leipzig.
• König, I. (1974). Die Berufing des Constantius Chlorus und Galerius zu Caesaren: Gedanken zur Entstehung der Ersten Tetrarchie. Chiron (4), 567-576.
• Kuhoff, W. (2001). Diokletian und die Epoche der Tetrarchie: das römische Reich. Frankfurt: P. Lang.
• Lactantius (1984). De Mortibus Persecutorum. (çev. J. L.Creed). Oxford: Clarendon Press.
• Lactantius (2021). Zalimlerin Ölümleri Üzerine. (çev. T. Ünver). Ankara: Doğu Batı Yayınevi.
• Leadbetter, W. (2009). Galerius and the Will of Diocletian. Newyork: Routledge.
• Lenski, N. (2006). The Reign of Constantine, The Cambridge Companion to the Age of Constantine (s. 59-90). (ed. N. Lenski). Cambridge: Cambridge University Press.
• Marotta, V. (2010). Gli dei governano il mondo. La trasmissione del potere in età tetrarchica. Studi interdisciplinari sul mondo antico (3), 170-188.
• Mitchell, S. (2016). Geç Roma İmparatorluğu Tarihi: M.S. 284-641. (çev. T. Kaçar). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Nakamura, J. B. (2003). When did Diocletian die? New evidence for an old problem, Classical Philology (98/3), 283-289.
• Nappo, D. (2018). On Diocletian’s So Called Abdication. KOINΩNIA (42), s.473-490.
• Panegyrici Latini (1874). (ed. Aemilius Baehrens). Newyork: Oxford University Press.
• Panegyrici Latini (1994). In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini. (çev. C. E. V. Nixon ve B.S. Rodgers). Berkeley: University of California Press.
• Potter, D. S. (2004). The Roman Empire At The Bay AD 180-39. London: Routledge.
• Odahl, C. M. (2004). Constantine and the Christian Empire. Newyork: Routledge.
• Pilevneli, C. (2020). Geç Roma Tarih Yazımında 395 Yılı ve İmparatorluğun Birliği İdeolojisi. Cedrus (8), 563-579.
• Potter, D. S. (2004). The Roman Empire at Bay AD. 180- 295. Londra: Routledge.
• Rees, R. (2004). Diocletian and the Tetrarchia, Edinburg: Edinburg University Press.
• Roberto, U. (2016). Diocleziano. Roma: Salerno Editrice.
• Festus, R. (1967). Breviarium Rerum Gestarum Populi Romani. (çev.ed. W. John Eadie). London: The Athlone Press.
• Scriptores Historiae Augustae ( 1991-1998). (çev. David Magie). London: Harvard University Press.
• Seeck, O. (1897). Geschichte des Untergangs der Antiken Welt, Berlin: Siemenroth & Troschel.
• Seeck, O. (1919). Regesten der Kaiser und Päpste für die Jahre 311 bis 476 n. Chr.: Vo-rarbeit zu einer Prosopographie der christlichen Kaiserzeit. Stuttgart: J. B. Metzler.
• Seston, W. (1946). Dioclétien et la Tétrarchie. Paris: E. de Bocccard.
• Southern, P. (2001). The Roman Empire from Severus to Constantine, Newyork: Routledge.
• Ste-Croix, G. E. M. (1963). Why were the Early Christians Persecuted?. Past & Present (26), 6-38. Stephen, W. (1985). Diocletian and the Roman Recovery. London: Routledge.
• Straub, J. A. (1939). Vom Herrscherideal in der Spätantike. Stuttgart: W. Kohlhammer.
• Suetonius (2008). Vitae Caesaris, (çev. F. Telatttar ve G. Özaktürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sutherland, C. H. V. ve Carson, R. A. G. (1967). Roman Imperial Coinage VI. (ed. C. H. V. Sutherland ve R. A. G. Carson). London: Routledge.
• Sutherland, C. H. V. (1957). Diocletian as ‘Aeternus Augustus’. Bulletin of the American Numismatic Society (7), 67-70.
• Theophanes (1997). Chronicon: The Chronicle of Theophanes Confessor. (çev. C. Mango and R. Scott). Oxford: Clarendon Press.
• Thomas, G. R. S. (1973). L’abdication de Diocletién. Byzantion (43), 229-247.
• Ünver, T. (2012). Lactantius ve De Mortibus Persecutorum. (Yüksek Lisans Tezi). Pamuk-kale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Williams, S. (1997). Diocletian and the Roman Recovery. Newyork: Routledge.
• Zonaras (2009). The History of Zonaras: From Alexander Severus to the Deathof Theodo-sius the Great (Epitome Historiarum). (çev. T. M. Banchich ve E. N. Lane). London: Routledge.