Türkiye'nin Göç Politikalarında Mülteci Çocukların Eğitimine Düzce Merkezli Bir Bakış Belirsizlikler ve Zorluklar

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 1689 - 1719

Kubra Yuksel

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1495549

Öz

Mültecilerin eğitim hizmetlerine erişim sorunu 2011 yılından itibaren Suriyeli mültecilerle birlikte görünür hale gelmiştir. Nitekim bunun bir sonucu olarak uluslararası ve geçici koruma altındaki mültecilerin temel eğitim hizmetlerine erişim hakkı 2013 yılında kabul edilen Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanun’u (YUKK) ile düzenlenmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte Türkiye'de hukukî olarak farklı katagorilerde yer alan Uluslararası Koruma (UK) ve Geçici Koruma (GK) kapsamındaki mültecilerin eğitim hizmetlerine erişimleri de farklılık göstermektedir. Suriyeli mültecilerin eğitim hizmetlerine erişimleri, Türk Eğitim Sisteminde Çocuklar İçin Kapsayıcı Eğitimin Desteklenmesi Projesi (PIKTES) kapsamında sağlanırken UK kapsamındaki mültecilerin eğitime katılımı hususunda herhangi bir öncelik ya da farklılık bulunmamaktadır. Bu ikili kategori uygulamada ayrımcılığa neden olabilmektedir.
Araştırmada yöntem olarak nitel yöntem benimsenmiş, yarı-yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Geçici ve uluslararası koruma altındaki 5 mülteci ile 9 eğitim çalışanları arasında saha çalışmasına dayalı olarak gerçekleştirilen bu çalışma, eğitim hizmetlerine sınırlı erişim sorununu ve hizmetlerin yalnızca resmi görünürlükte kalması durumunu incelemeye odaklanmıştır. Mültecilerin, eğitim hizmetlerine erişimde hak temelli ve tanımlanmış standart bir süreç olmamasından yakındıkları görülmüştür. Mültecilerin eğitim haklarına erişimde tanımlanmış standart süreçlerin olmaması ve eğitim çalışanlarının inisiyatifine bırakılması, mültecilerin kırılganlıklarını daha da arttıran bir durumdur. Diğer sorunların yanı sıra eğitim çalışanlarının belge eksikliği, dil bilgisi eksikliği, prosedür bilgisi eksikliği gibi nedenlerle mevcut sorunların çözümüne katkı sağlamayıp genellikle olumsuz tutum takındıkları görülmüştür. Mevzuattaki engellerin ve uygulamadaki belirsizliklerin bu durumu daha da kötüleştirme eğiliminde olduğu açıktır. Mülteciler de bu sorunların üstesinden gelebilmek için ya çocuklarını okula göndermemeyi seçmekte ya da eğitime katılan çocuklar sınıflarda yokmuş gibi davranarak görünmez olmaya çalışmaktadırlar.
Çalışma sonucunda önerilen ise mülteci çocukların ilk olarak ülkeye geldiklerinde yaş gruplarına ayırılarak temel Türkçe eğitimi almalarını sağlamak adına MEB’e bağlı okullarda yine yaş gruplarına özel birimlerin kurulmasıdır. Mülteci çocukların ilk aşamada Türkçe hazırlık kursları, oryantasyon gibi hem eğlendiren hem de Türkçe dilini öğreten etkinlikler yapmaları önemli bir adım olarak önerilmektedir. Türkçe eğitim veren birimlerde eğitim verecek öğretmenlerin mülteci çocuklar ile aynı dili bilen kişilerden seçilmesi ve Türkçe yeterliliklerini aldıktan sonra mülteci çocukların Türkçe eğitim veren sınıflara eklenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Göç , YUKK , Mülteciler , Eğitim Hakkı

Kaynakça

• Arar, K., & Nasra, M. (2020). School leadership for refugees’ education. Social Justice Leadership for İmmigrant, Migrants and Refugees. Routledge.
• Aydın-Güngör, T., & Pehlivan, O. (2021). Kapsayıcı eğitimin Türk eğitim sistemindeki yerri ve önemi. Studies in Educational Research and Development, 5 (1), 48-71.
• Baldık, Y. (2018). Ana dili Türkçe olmayan göçmen toplulukların eğitim sistmine katılımında Türkçe öğretiminin önemi. Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Braun, V., & Clarke, V. (2019). Psikolojide tematik analizin kullanımı. Journal of Qualitative Research in Education, 7(2).
• Brophy, J. (1988). Educating teachers about managing classrooms and students. Teaching and Teacher Education, 4, 1-18. http://dx.doi.org/10.1016/0742-051X(88)90020-0.
• Cengiz, C. (2024). PIKTES öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Emin, M. (2016). Türkiye’deki suriyeli çocukların eğitimi temel eğitim politikaları. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 153, 7-25.
• Gencer, T.E. (2017). Göç ve eğitim ilişkisi üzerine bir değerlendirme: Suriyeli çocukların eğitim gereksinimi ve okullaşma süreçlerinde karşılaştıkları güçlükler. Uluslararası Araştırmacılar Dergisi, 10 (54), 838-851.
• İçduygu., & Kirişçi, K. (2009). Land of Diverse migrations: challenges of emigration and immigration in Turkey. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversity Press.
• Kümbetoğlu, B. (2017). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma yöntemleri. Beşinci Basım. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2015). 2015-2019 Stratejik Planı. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_09/10052958_10.09.2015sp17.15imzasz.pdf
• Özcan, A. S. (2018). Çokkültürlülük bağlamında Türkiye’nin suriyeli öğrencilere yönelik eğitim politikası. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 17-29.
• Özçürümez, S., & İçduygu, A. (2020). Zorunlu göç deneyimi ve toplumsal bütünleşme: kavramlar, modeller ve uygulamalar ile Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sağıroğlu, A. Z., (2017). geçici koruma statüsündeki bireyler. Geçici Koruma Statüsündeki Bireylere yönelik Rehberlik Hizmetleri Kılavuz Kitabı, 46-70, Ankara: MEB.
• Şimşek, D. (2018). Turkey as a “safe third country”? The impacts of the EU-Türkiye statement on Syrian refugees in Türkiye. Perceptions: Journal of International Affairs, 22 (3), 161-182.
• Tanrıkulu, F. (2017). Türkiye’de yaşayan Suriyeli çocukların eğitim sorunu ve çözüm önerileri. Liberal Düşünce Dergisi (86), 127-144.
• Toksöz, G., & Ünlütürk-Ulutaş, Ç. (2012). Is migration feminized? A Gender- and ethnicity-based review of the literature on irregular migration to Turkey,"Turkey, Migration and the EU: Potentials, Challenges and Opportunities. ed. Paçacı-Elitok, S. and Straubhaar, T. Hamburg: Hamburg University Press, 85-113.
• Yüksel, Kübra (2023). Ulusal politika ve yerel uygulama arasında göç yönetişimi: düzce ili örneği. Düzce Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Doktora Tezi.