An Analysıs Of Tölögön Kasımbekov’s Novel “Kelkel” In Terms Of Vocabulary

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 1351 - 1392

Cuma Bolat

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1727005

Öz

The lexicon of a language, which consists of its entire body of words, also reflects the worldview, cognitive structure, and culture of the society that speaks it. Therefore, all linguistic elements used by a community, including proverbs, idioms, formulaic expressions, reduplications, fixed phrases, and technical terms, are integral components of a language’s lexicon. The diversity and richness of these elements serve as indicators of a language’s level of development. Every language possesses its own unique lexicon, and Kyrgyz Turkish is notably rich in this regard. As is well known, each writer has a distinctive vocabulary. Writers shape and refine language based on their lexical repertoire, and literary works emerge as a result of this process. Literary texts play a crucial role in unveiling the lexicon of a language. This study examines the lexicon of Kelkel, a novel by Tölögön Kasımbekov, a prominent figure in Kyrgyz literature. The study includes an analysis of proverbs, idioms, reduplications, formulaic expressions, and technical terms found in the novel. A qualitative research method, specifically document analysis, was employed. The primary aim of the study is to identify the lexical elements present in the novel and determine their frequency of usage. The findings indicate that the novel is rich in idioms, technical terms, and reduplications, whereas proverbs and formulaic expressions are less prevalent.

Anahtar Kelimeler

Tölögön Kasımbekov , Kyrgyz Turkish , Kelkel , Vocabulary

Tölögön Kasımbekov'un Kelkel Adlı Romanının Söz Varlığı Açısından İncelenmesi

Öz

Bir dile ait kelimeler bütünü olan söz varlığı, aynı zamanda o dili kullanan toplumun dünya görüşünü, düşünce yapısını ve kültürünü yansıtmaktadır. Bu nedenle toplum tarafından kullanılan her türlü atasözü, deyim, kalıp söz, ikileme, kalıplaşmış ifade, terim vb. unsurlar dilin söz varlığının içinde yer alır. Tüm bu unsurların çeşitliliği ve zenginliği bir dilin gelişmişliğinin göstergesidir. Her dilin kendine ait söz varlığı vardır. Kırgız Türkçesi söz varlığının içerdiği bu unsurlar açısından oldukça zengindir. Bilindiği üzere her yazarın kendine özgü bir söz dağarcığı vardır. Yazarlar sahip oldukları bu söz dağarcığına göre dili işleyip şekillendirirler. Edebî ürünler de bu işleyiş sonucunda meydana gelir. Bir dilin söz varlığının ortaya çıkarılmasında edebî ürünlerin önemi oldukça büyüktür. Bu çalışmada Kırgız edebiyatında önemli bir yeri olan Tölögön Kasımbekov’un “Kelkel” adlı romanı söz varlığı açısından incelenmiştir. Çalışma kapsamına eserdeki atasözleri, deyimler, ikilemeler, kalıp sözler ve terimler dâhil edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Eserdeki söz varlığı unsurlarını tespit edip bu unsurların ne oranda kullanıldığını belirlemek çalışmanın ana amacı olmuştur. Çalışma sonucunda eserin deyimler, terimler ve ikilemeler bakımından zengin olduğu; atasözleri ve kalıp sözler bakımından ise çok zengin olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tölögön Kasımbekov , Kırgız Türkçesi , Kelkel , Söz Varlığı

Kaynakça

• Akın, E., Miçooğulları, M. (2021). “Avare Yıllar Romanının Söz Varlığı Açısından İncelenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 40(1), 1-11.
• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Artıkbayev, K. (2013). XX. Yüzyıl Kırgız Edebiyatı Tarihi. Çev. Mayramgül Dıykanbayeva, Ankara: Bengü Yayınları.
• Çotuksöken, Y. (1992). Deyimlerimiz. İstanbul: Özgül Yayınları.
• Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım, Yayım, Tanıtım.
• Erol, Ç. (2007). Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Göğüş, B. (1998). Anlatım Terimleri Sözlüğü. Ankara: Kurtuluş Ofset.
• Gökdayı, H. (2008). “Türkçede Kalıp Sözler”. Bilig. (44), 89-110.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kasımbekov, T. (1986). Kelkel. Frunze: Kırgızistan Basımevi.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özdil, H., Özdil, E. (2017). “Kudret Ayşe Yılmaz’ın Orobanhiyye Romanının Söz Varlığında İkilemeler”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. c. 6, S. 3, s. 1699.
• Pilav, S. (2008). “Terim Sorunu ve Eğitim Öğretimde Terimlerin Yeri ve Önemi”. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi. 16(1), 267-276.
• Tekeli, S. (2022). “Rusça’nın Söz Varlığı Unsurları Temelinde Durgun Don Romanının Söz Varlığı Üzerine Bir Değerlendirme”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 1(56), 53-66.
• Türkben, T. (2018). “Ömer Seyfettin hikâyelerinin Türkçenin söz varlığı bağlamında incelenmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları. (44), 215-251.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Vardar, B. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.