Dini Çeşitlilik Karşısında Hıristiyan Düşünürlerin Cevapları ve Tipoloji Problemi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 14, 81 - 113, 15.09.2016

Mehmet Şükrü Özkan

Öz

Bu çalışmada dini çeşitlilik olgusu karşısında verilen cevaplar ve oluşturulan tipoloji incelenmektedir. 1983 yılında Alan Race tarafından oluşturulmuş tipolojide dini dışlayıcılık, dini kapsayıcılık ve dini çoğulculuk tutumları keskin bir ayrıma tabi tutulmuştur. Ayrıca bu üç kavramın dini çeşitlilik karşısında alınabilecek tutumları ifade etmede yeterli olduğu ileri sürülmüştür. Birçok düşünür kendisini bu üç tutumdan birine dâhil etme gereği duymuştur. Bu noktadan hareketle çalışmanın gayesi, Hıristiyan düşünürlerin dini çeşitlilik hakkındaki düşüncelerini inceledikten sonra, bu düşünceler bağlamında mevcut tipolojinin nihai sınıflandırma olup olmadığını irdelemektir.

Anahtar Kelimeler

Dini çeşitlilik, dışlayıcılık, kapsayıcılık, çoğulculuk

Kaynakça

• Acar, Rahim, Dini Çoğuculuk İdealler ve Gerçekler, İstanbul: Elis Yayınları, 2007.
• Albayrak, Mevlüt, “Çoğulculuğa Yönelik Serüven”, Tabula Rasa, 2003, s. 17-44.
• Aslan Adnan, “Batı Perspektifinde Dini Çoğulculuk Meselesi”, İslam Araştırmaları Dergisi, S. 2, 1998, s. 143-163.
• Aslan Adnan, Dini Çoğulculuk, Ateizm ve Geleneksel Ekol, İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
• Aydın, Mahmut, İsa Tanrı mı İnsan mı?, İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Aydın, Mahmut, “Küresel Bir Teolojiye Doğru: Wilfred Cantwell Smith’de Dinsel Çoğulculuk”, Hıristiyan, Yahudi ve Müslüman Perspektifinden Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, der. M. Aydın, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005, s. 235-279.
• Barth, Karl, Church Dogmatics, New York: Harper Torchbooks, 1962.
• Barth, Karl, “Te Revelation of God as the Abolition of Religion”, Christianity and Other Religions, ed. J. Hick, & B. Hebblethwaite, Oxford: Oneworld, 2001, s. 5-18.
• D’Costa, Gavin. “Christ, the Trinity and Religious Plurality”, Christian Uniqueness Reconsidered: Te Myth of a Pluralistic Teology of Religions, ed. G. D’Costa, New York: Maryknoll: Orbis Books, 1990, s. 16-30.
• D’Costa, Gavin, Christianity and World Religions: Disputed Questions in the Teology of Religions. Oxford: Wıley-Blackwell Publication, 2009.
• D’Costa, Gavin, “Dinlerle İlgili Çoğulcu Bakış Açısının İmkansızlığı”, Hıristiyan, Yahudi ve Müslüman Perspektifinden Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, der. M. Aydın, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005.
• D’Costa, Gavin, “Te Pluralist Paradigm in the Christian Teology of Religions”, Scotting Journal of Teology, XXXIX, s. 211-224.
• Demirci, Kürşat, Yahudilik ve Dini Çoğulculuk, İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2005.
• Heim, S. Mark, Salvations: Truth and Difference in Religion, 3. bs., New York: Orbis Books, 1999.
• Hick, John, “A Particularist View: A Post-Enlightenment Approach (Response)”, Four Views on Salvation in a Pluralistic World, ed. D. L. Okholm, & T. R. Phillips, Michigan: Zondervan Publishing House, 1996, s. 181-186.
• Hick, John, An Interpretation of Religion Human Responses to the Transcendent, London: Macmillian Academic and Professional LTD, 1991.
• Hick, John, Dialogues in the Philosophy of Religion, New York: Palgrave Macmillan, 2001.
• Hick, John, God and Universe of Faith, 4. bs., Oxford: Oneworld Pablications Ltd., 1993.
• Hick, John, “Hıristiyanların İsa’yı Algılama Biçimi ve Bunun İslam’ın Anlayışıyla Karşılaştırılması”, çev. Şaban Ali Düzgün, İslamiyat, III, 4 (2000), s. 75-85.
• Hick, John, İnançların Gökkuşağı, çev. M. Aydın, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Hick, John, Problems of Religious Pluralism, 2. bs., New York: St. Martin’s Press, 1985.
• Kaufman, Gordon D., “Religious Diversity, Historical Consciousness and Christian Teology”, Te Myth of Christian Uniqueness, ed. J. Hick, & P. F. Knitter, London: SCM Press, 1988, s. 3-16.
• Knitter, Paul F. No Other Name? A Critical Survey of Christian Attitudes Toward the World Religions, New York: Maryknoll: Orbis Books, 1994.
• Knitter, Paul F. “Toward a Liberation Teology of Religion”, Te Myth of Christian Uniqueness, ed. J. Hick, & P. F. Knitter, London: SCM Press, 1988, s. 178-200.
• Koçyiğit, Talat, “Cennet Mü’minlerin Tekelindedir”, İslami Araştırmalar Dergisi, III, 3 (1989), s. 85-95.
• Köylü, Mustafa, “Dinsel Dışlayıcılık”, İslam ve Öteki, ed. C. S. Yaran, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001, s. 29-67.
• Kraemer, Hendrik, Te Christian Message in a Non-Christian World, London: Edinburgh House, 1938.
• Küng, Hans, Christianity and World Religions: Path of Dialogue Islam, Hinduizm and Budhism, New York: Maryknoll: Orbis Books, 1993.
• Küng, Hans, “Is Tere One True Religion? An Essay in Establishing Ecumenical Criteria”, Christianity and Other Religions, ed. J. Hick & B. Hebblethwaite, Oxford: Oneworld Publacition, 2001, s. 118-146.
• McGrath, Alister E. “A Particularist View: A Post-Enlightenment Approach”, Four Views on Salvation in a Pluralistic World, ed. D. L. Okholm, & T. R. Phillips, Michigan: Zondervan Publishing House, 1996, s. 149-181.
• McGrath, Alister E. “In What Way Can Jesus Be a Example for Christians?”, JETS, III, 34 (1991), s. 289-298.
• McGrath, Alister E. “Te Christian Church’s Response to Pluralism”, JETS, IV, 35 (1992), s. 487-501.
• Newbigin, Leslie, “Te Christian Faith and the World Religions”, Christianityand Other Religion, ed. J. Hick, & B. Hebblethwaite, Oxford: Oneworld, 2001, s. 89-117.
• Okholm, D. L. & Phillips, T. R. “Introduction”, Four Views on Salvation in a Pluralistic World, ed. D. L. Okholm, & T. R. Phillips, Michigan: Zondervan Publishing House, 1996, s. 1-27.
• Phillips, W. G., & Geivett, R. D. “An Inclusivist View (Response)”, Four Views on Salvation in a Pluralistic World, ed. D. L. Okholm, & T. R. Phillips,Michigan: Zondervan Publishing House, 1996, s. 132-141.
• Pinnock, Clark H. “A Pluralist View (Response)”, Four Views on Salvation in a Pluralistic World, ed. D. L. Okholm, & T. R. Phillips, Michigan: Zondervan Publishing House, 1996, s. 60-65.
• Pinnock, Clark H. “An Inclusivist View”, Four Views on Salvation in Pluralistic World, ed. D. L. Okholm, T. R. Phillips, Michigan: Zondervan Publishing House, 1996, s. 93-124.
• Race, Alan, Christians and Religious Pluralism: Patterns in the Christian Teology of Religions, London: SCM Press, 1983.
• Rahner, Karl, “Christianity and the Non-Christian Religions”, Christianity and Other Religions, ed. J. Hick, & B. Hebblethwaite, Oxford: Oneworld Publications, 2001, s. 19-39.
• Smart, Ninian, “Truth and Religion”, ed. J. Hick, Truth and Dialogue içinde, London: Sheldon Press, 1974, s. 45-59. Smith, W. Cantwell, Te Meaning and End of Religion, Minneapolis: Fortress Press, 1991.
• _____, Towards a World Teology: Faith and the Comparative History of Religion, 3. bs., London: Te Macmillan Press, 1989.