Arap Gramerinde İ‘râbta Mahalli Olmayan Cümleler

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 15, 135 - 152, 31.12.2016

Şahin Şimşek

Öz

Nahiv ilmi, kelimelerin birbirlerinden etkilenmesiyle ortaya çıkan
durumdan yani cümleden bahseden bir ilimdir. Bu nedenle nahiv ilmi açısından
mananın bütünlüğü için cümlenin ibare içerisindeki durumu, en az müfret
kelimenin cümle içerisindeki durumu kadar önemlidir. Cümleler müfretle te’vil
edilip edilmeme, yani başka bir cümlenin unsuru olup olmama açısından ikiye
ayrılırlar. Başka bir cümlenin unsuru olmayan cümlelere irâbta mahalli olmayan
cümleler denir. Cümlenin irâbına ilgi duyan ve bu konuyu geniş bir şekilde ele
alan ilk nahiv âlimi İbn Hişâm olmuştur. İbn Hişâm irâbta mahalli olmayan
cümlelerin sayısının yedi olduğunu söylemiştir. Bu konuda farklı düşünen
âlimler olmuşsa da genel kabul gören görüş İbn Hişâm’ın görüşü olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gramer, irâb, cümle, mahal

Kaynakça

• Abbâs, Hasan, en-Nahvu’l-Vâfî, Mısır: Dâru’l-Maârif, 1986.
• Abdülganî, Eymen Emîn, el-Mavsû‘atu’ş-Şâmile fi’n-Nahvi ve’s-Sarf, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
• Akdağ, Hasan, Arap Dili Dilbilgisi, Konya: 1989.
• Divânu İmruu’l-Kays (Şerh Hasan es-Sendûbî), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
• Dîvânu Zuheyr b. Ebî Sulmâ (Şerh Alî Hasan Fâûr), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1988.
• ed-Dusûkî, Mustafa Muhammed, Hâşiyetu’d-Dusûkî ‘alâ Metni Muğni’l-Lebîb, t.y.
• Firûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yakûb, el-Kâmusu’l-Muhît, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2011.
• el-Galâyînî, Mustafa, Câmi‘u’d-Durûsi’l-Arabiyye, Beyrut: 1968.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâleddîn, Muğni’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-E‘ârîb, Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1999.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâleddîn, Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fî Marifeti Kelâmi’l-Arab, Kahire: 2004.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâleddîn, Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2008.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâleddîn, Şerhu Katri’n-Nedâ ve Belli’s-Sadâ, Beyrut: Mektebetu’l-Asriyye, 2010.
• İbnü’l-Akîl, Abdullah, Şerhu İbn ‘Akîl ‘alâ elfiyeti İbn Mâlik, (Kahire: Dâru’t-turâs, 1980).
• İbnü’l-Cinnî, Ebü’l-feth Osmân, Sirru sinâati’l-i‘râb, (Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2012).
• İbnü’l-Mâlik, Muhammed, Şerhu’t-Teshîl, Cîze: 1999.
• İbnü’l-Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâleddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyî, 1997.
• İbnü’l-Yaîş, Muvaffaküddîn Ebü’l-Bekâ Yaiş b. Ali, Şerhu’l-Mufassal, Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l İlmiyye, 1998.
• İbnü’n-Nuhâs, Bahaüddîn, et-Ta‘lîka, Medine: Dâru’z-Zamân, 2005.
• Kabâve, Fahreddin, İ‘râbu’l-Cumel ve Eşbâhi’l-Cumel, Halep: Dâru’l-Kâlem, 1989.
• el-Lubedî, Muhammed Semîr Necîb, Mu‘cemu’l-Mustalahâti’n-Nahviyye ve’s-Sarfiyye, Beyrut: Muessetü’r-risâle/Dâru’l-furkân, 1985.
• el-Meydânî, Abdurrahman Hasan, el-Belâgatu’l-Arabiyye, Usûsuhâ ve Ulûmuhâ ve Funûnuhâ, Dımaşk: Dâru’l-Kâlem/Beyrut: Dâru’ş-Şâmiyye, 1996.
• Mustafa, İbrâhim, İhyâu’n-Nahv, Kahire: 1992.
• es-Sa‘dî, Abdulkadir b. Abdurrahman, “Ehdâfu’l-İ‘râb ve Sılatuhu bi’l-Ulûmi’ş-Şer‘iyye ve’l-Arabiyye”, Mecelletu Câmiati Ummi’l-Kurâ li Ulûmi’ş-Şeria ve’l-Luğa’l-Arabiyye, sayı: 24, c. 15.
• Salih, Behcet Abdülvâhid, el-İ‘râbu’l-Mufassal li Kitâbi’l-Lâhi’l-Murattel, Amman: Dâru’l-Fikr, 1993.
• es-Sâmirrâî, Fâdıl Sâlih, el-Cumletu’l-Arabiyyetu: Te’lîfuhâ ve Aksâmuhâ, Ammân: Dâru’l-Fikr, 2007.
• Sibeveyh, Amr b. Osmân, el- Kitâb, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 2009.
• es-Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahman, Hem‘u’l-Hevâmi‘ Şerħu Cem‘i’l-Cevâmi‘, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• es-Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahman, el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi’n-Nahv, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2011.
• eş-Şankîtî, Ahmed el-Emîn, Şerhu Muallekâti’l-‘Aşr, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyî, t.y.
• Şemîle, Abdurrahman b. Abdurrahman, en-Nahvu’l-Mustetâb, Riyad: Dâru’t-Taybe, 2009.
• eş-Şevâ, Eymen, el-Câmi‘ li İ‘râbi Cumeli’l-Kur’ân, Dımaşk: Mektebetu’l-Gazâlî/Beyrut: Dâru’l-feyhâ, 2000.
• Şeyhzâde, Muhammed b. Mustafa, Şerhu Kavâidi’l-i‘râb, Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Muâsir, 1997.
• Şimşek, Mehmet Ali, Arap Dilinde Kelime Grupları ve Cümle Öğeleri, Sivas: Vizyon Yay., 2006.
• Ubâde, Muhammed İbrâhim, Mu‘cemu Mustalahâti’n-Nahvi ve’s-Sarfi ve’l-‘Arûđi ve’l-Kâfiye, Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 2011.
• Zafer, Cemîl Ahmed, en-Nahvu’l-Kur‘aniyyu Kavâidu ve Şevâhid, Mekke: 1998.
• ez-Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman, el-Îdâh fî ‘İleli’n-Nahv, Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1979.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Riyad: Mektebetü’l-Abikân, 1998. http://rafed.net/turathona/32-33/32-5.html (Erişim tarihi: 21/10/2016).