Fıkıh Literatüründe Klasik Ülke Terminolojisi ve Güncel Değeri

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 17, 7 - 34, 31.08.2017

Muammer Arangül

Öz

Klasik fıkıh literatüründe, ülke ve devletlerin
statülerini ifade etmek üzere dârülislâm, dârülharp ve dârülahd gibi pek çok
kavram kullanılmış; bu statüyü belirleyen kriterlerin neler olduğu konusunda da
birbirinden farklı pek çok görüş ileri sürülmüştür. Özellikle de modern çağda,
ülke ve devlet olgusunun mahiyetindeki büyük değişim, eskiden bu statüyü
belirlemek için İslam hukukunda kullanılan kriterleri tartışmalı hale
getirmiştir. Makalemizde, konuyla ilgili olarak ileri sürülen eski ve yeni
görüşleri kendi bağlamlarıyla birlikte karşılaştırmak suretiyle, bu kavramların
ve kriterlerin güncel değeri hakkında fikir sahibi olmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Dârülislâm, dârülharp, dârülahd, dârülküfür, ülke, devlet, statü, bağlam, fıkıh

Kaynakça

• Abou El Fadl, Khaled. “Legal Debates on Muslim Minorities: between rejection and accommodation”. The Journal of Religious Ethics 22, sy. 1 (1994): 127-162.
• Bezzâzî, Hafızüddin Muhammed b. Muhammed b. Şihab el-Bezzâzî el-Kerderî el-Harizmî (v. 827/1424). el-Fetâva'l-Bezzâziyye (Fetâvâ-yı Hindiyye ile birlikte). 6 cilt. Bulak: el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emîriyye, 1310.
• Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer (v. 1221/1806). Tuhfetü'l-habîb alâ şerhi'l-Hatîb. 5 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1996/1417.
• Cessâs, Ebu Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî (v. 370/980). Şerhu Muhtasari't-Tahâvî. Tahkik: İsmetullah İnayetullah Muhammed. 8 cilt. Beyrut/Medine: Dâru'l-Beşâiri'l-İslâmiyye/Dâru's-Sirâc, 2010/1431.
• Özer, Salim. “Debbusi’nin “el-Esrâr fi’l-usûl ve’l-furû‘” Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili”. Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, 1997.
• Desûkî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Arafe (v. 1230/1815). Hâşiyetü'd-Desûkî ala şerhi'l-kebîr. 4 cilt. Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, tarih yok.
• Ebû Ya'lâ el-Ferrâ, İbnü'l-Ferrâ Muhammed b. Hüseyin (v. 458/1066). el-Ahkâmu's-sultâniyye. Tahkik: Muhammed Hamid el-Fakiy. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 2000/1421.
• Ebu Zehre, Muhammed. el-Alâkâtü'd-devliyye fi'l-İslâm. Kahire: Dâru'l-fikri'l-Arabî, 1995.
• Haccâvî, Ebü'n-Necâ Şerefeddin Musa b. Ahmed b. Musa (v. 968/1560). el-İknâ’ li-tâlibi’l-intifâ’. Tahkik: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 cilt. Riyad: Dâratü'l-Melik Abdülaziz, 2002/1423.
• Hallâf, Abdülvehhâb. es-Siyâsetü's-şer`iyye. Kahire: el-Matbaatü's-Selefiyye, 1350.
• Hasen, Semih Avvâd. el-Cinsiyyetü ve't-Tecennüs ve Ahkâmuhâ fi'l-Fıkhi'l-İslâmî. Beyrut: Dâru'n-Nevâdir, 2008.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşkî (v. 1251/1836). Raddu'l-Muhtâr ale'd-Dürri'l-Muhtâr Şerh-i Tenvîri'l-ebsâr. Tahkik: Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavviz. 14 cilt. Riyad: Dâru Âlemu'l-Kütüb, 2003.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü'l-Fazl Şehabeddin Ahmed (v. 852/1449). Fethu'l-bârî bi-şerhi Sahîhi'l-Buhârî. Tahkik: Nazar Muhammed el-Firyâbî. 17 cilt. Riyad: Dâru Taybe, 2005/1426.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed (v. 974/1567). Tuhfetü'l-muhtâc bi-şerhi'l-Minhâc (Şirvânî ve Abbâdî'nin haşiyeleriyle birlikte). 10 cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa Muhammed, 1916.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî (v. 456/1064). el-Muhallâ. Tahkik: Ahmed Muhammed Şakir. 11 cilt. Kahire: İdaretü’t-Tıbaati’l-Müniriyye, 1347-1352.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Cemaleddin Abdülmelik (v. 213/828). es-Siretü'n-nebeviyye. Tahkik: Ömer Abdüsselam Tedmürî. 4 cilt. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 1990/1410.
• İbn İshak, Muhammed el-Muttalibî (v. 151/768). es-Sîretü'n-nebeviyye. Tahkik: Ahmed Ferîd el-Mezîdî. 2 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-ilmiyye, 2004/1424.
• İbn Kayyim, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed el-Cevziyye (v. 751/1350). Ahkâmu ehli'z-zimme. Tahkik: Ebû Berâ Yusuf b. Ahmed el-Bekrî, Şâkir b. Tevfik el-Ârûrî. 2 cilt. Demmam: Ramâdî li'n-neşr, 1997/1418.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed (v. 620/1223). el-Muğnî şerhu Muhtasaru'l-Hırakî. Tahkik: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulv. 15 cilt. Riyad: Dâru Âlemu'l-Kütüb, 1997.
• İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî (v. 520/1126). el-Mukaddimâtü'l-mümehhidât. Tahkik: Muhammed Hacci. 3 cilt. Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1988.
• İbn Teymiyye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim (v. 728/1328). el-Fetâva'l-kübrâ. Tahkik: Muhammed Abdülkadir Atâ ve Mustafa Abdülkadir Atâ. 6 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1987/1408.
• İbnü'l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid (v. 861/1457). Şerhu Fethu'l-Kadîr. Tahkik: Abdürrezzak Gâlib el-Mehdî. 7 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1424/2003.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2001.
• Kardâvî, Yusuf. Fetâvâ, 21 Temmuz 2001. Erişim 23 Mayıs 2014 <http://www.qaradawi.net/>.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebubekir b. Mesud (v. 587/1191). Bedâiu's-Sanâi' fî Tertîbi'ş-Şerâi'. 7 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1986.
• Kelsay, John. “Dar al-Harb”. Encyclopedia of Islam and the Muslim World, edited by Richard C. Martin, and A. I. Tayob, 169. New York: Macmillan Reference USA, 2004.
• Kelsay, John. “Dar al-Islam”. Encyclopedia of Islam and the Muslim World, edited by Richard C. Martin, and A. I. Tayob, 169-170. New York: Macmillan Reference USA, 2004.
• Kettani, M. Ali. “Muslims in non‐Muslim societies: challenges and opportunities”. Journal Institute of Muslim Minority Affairs 11, sy. 2 (1990): 226-233.
• Khadduri, Majid. War and Peace in the Law of Islam. Baltimore: The Johns Hopkins Press, 1955.
• Kuhistânî, Şemseddin Muhammed b. Hüsameddin el-Horasânî (v. 962/1555). Câmiu'r-rumûz fî şerhi'n-Nukâye. 1 cilt içinde 2 cilt. İstanbul: Matbaatü'l-Ma`sûmiyye, 1290.
• Mâverdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib (v. 450/1058). el-Ahkâmu's-sultâniyye ve'l-vilâyâtü'd-dîniyye. Tahkik: Ahmed Mübârek el-Bağdâdî. Kuveyt: Mektebetü Dâri İbni Kuteybe, 1989/1409.
• Mâverdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib (v. 450/1058). el-Hâvi'l-kebîr. Tahkik: Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavviz. 18 cilt. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1994/1414.
• Mevlevî, Faysal. el-Üsüsü's-şer`iyye li'l-alâkât beyne'l-müslimîn ve gayri'l-müslimîn. Beyrut: Dâru'r-Reşâdi'l-İslâmiyye, 1987/1408.
• Michot, Yahya. Muslims under non-Muslim Rule Ibn Taymiyya. Çeviri: Jamil Qureshi. Oxford: Interface Publications, 2006.
• Özel, Ahmet. “Dârülharp”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8: 536-537. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Özel, Ahmet. İslam Hukukunda Ülke Kavramı Dârulislam Dârulharb. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Özel, Ahmet. “Klasik İslâm Devletler Hukukunda Ülke Kavramı ve Günümüzdeki Durum: İbn Teymiyye’nin Mardin Fetvası ile Benzeri Diğer Bazı Fetvalar”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43, sy. 2 (2012): 41-64.
• Ramazan, Tarık. Avrupalı Müslüman Olmak. Çeviri: Ayşe Meral. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Sa'dî, Ebu Abdurrahman b. Nâsır b. Abdullah b. Nasır (v. 1376/1956). el-Fetâvâ es-Sa`diyye. Riyad: el-Müessesetü's-Seîdiyye, tarih yok.
• Saeed, Abdullah. “Muslims under non-Muslim Rule”. İslamic Legitimacy in a Plural Asia içinde, editör: Anthony Reid and Michael Gilsenan, 14-28. New York: Routledge, 2007.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl (v. 483/1090). el-Mebsût. Beyrut: Dâru'l-Ma`rife, tarih yok.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl (v. 483/1090). Şerhu's-Siyeri'l-kebîr. Tahkik: Selâhaddin el-Müneccid. 5 cilt. Kahire: Câmiatü'd-Düveli'l-Arabiyye, 1971.
• Shadid, Wasif ve Sjoerd Van Koningsveld. “Loyalty to a non-Muslim Government: An Analsis of Islamic Normative Discussions and of the Views of some Contemporary Islamicists”. Political Participation and Identities of Muslims in non-Muslim States içinde, editör: W. A. R. Shadid and P. S. Van Koningsveld, 84-114. Kampen The Netherlands: Kok Pharos Publishing House, 1996.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas (v. 204/820). el-Üm. Tahkik: Rıfat Fevzi Abdulmuttalib. 11 cilt. Mensûra: Dâru'l-Vefâ, 2001/1422.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlânî (v. 1250/1834). Neylü'l-evtâr şerhu Munteka'l-ahbâr. 8 cilt. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1971.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlânî (v. 1250/1834). es-Seylü'l-cerrâri'l-mütedaffik ala hadâiki'l-ezhâr. Tahkik: Mahmûd İbrâhim Zâyed. 4 cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1985.
• Şirvânî, Abdülhamid (v. 1301/1883). Hâşiye (Havâşî Tuhfetü'l-muhtâc bi-şerhi'l-Minhâc adıyla Abbâdî'nin haşiyesiyle birlikte). 10 cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa Muhammed, 1916.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed b. İsmail el-Hanefi (v. 1231/1816). Hâşiyetü't-Tahtâvî ale'd-Dürri'l-muhtâr. 4 cilt. Bulak, tarih yok.
• Tubulyak, Süleyman Muhammed. el-Ahkâmu's-siyâsiyye li'l-ekalliyâti'l-Müslime fi'l-fıkhi'l-İslâmî. Beyrut: Dâru'n-Nefâis & Dâru'l-Beyârik, 1997.
• Velvâlicî, Ebü'l-Feth Zâhirüddin Abdürreşid b. Ebî Hanife b. Abdirrezzak (v. 540/1146). el-Fetâva'l-Velvâliciyye. Tahkik: Mikdad b. Musa Karyûy. 5 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1424/2003.
• Yaman, Ahmet. İslam Hukukunda Uluslararası İlişkiler. Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• Zeydân, Abdülkerim. Ahkâmu'z-zimmiyyîn ve'l-müste`minîn fi dâri'l-İslâm. Beyrut: Mektebetü'l-Kuds/Müessesetü'r-Risâle, 1982/1402.
• Zuhaylî, Vehbe. Âsâru'l-harb fi'l-fıkhi'l-İslâmî. Dımeşk: Dâru'l-Fikr, 1998/1419.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Alâkâtü'd-devliyye fi'l-İslâm. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1989/1409.