Şâfiî Hukuk Düşüncesinde Annenin Süt Emzirme Yükümlülüğü ve Sütannelik Uygulaması

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 19, 169 - 200, 30.04.2018

Mehmet Aziz Yaşar

Öz

İslâm dini, bir toplumu oluşturan ailelerin huzur ve güven içinde bir arada
yaşayabilmelerini sağlayan değişik bağlar kurmuştur. Bunlardan biri de süt emzirmeden
kaynaklanan süt akrabalığıdır. Bu akrabalık bağını, nazil olan âyetler ve varit
olan hadisler düzenlemiş; İslâm hukukçuları da bu âyetler ve hadisler ışığında ilgili
meseleleri ve hükümleri ele alarak konuya gereken önemi vermişlerdir. Aynı
zamanda konu, fıkhın teşekkülünden günümüze dek güncelliğini koruyabilmiştir. Ancak görüldüğü kadarıyla toplumumuzda, süt akrabalığından kaynaklanan
birçok hukûkî hak ve sorumluluklar bilinmemektedir. Bu çalışmada, bölgemizde
hâkim konumda bulunan Şâfiî mezhebinin görüşü esas alınarak annenin çocuğunu
emzirme yükümlülüğü ve sütannelik uygulaması ele alınmaya gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Radaʽ, sütanne, süt akrabalığı, mahremiyet

Kaynakça

• Akyüz, Hüseyin. “Yemekte Sağ Elin Kullanılmasıyla İlgili Bir Rivayetin Sened ve Metin Tenkidi”, Ekev Akademi Dergisi 18, sy. 9 (2014): 1-30.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Muhammed. el-İnâye Şerhu’l-Hidâye. 8 cilt. y.y., Dâru’l-Fikr, t.s.
• Bâr, Muhammed Ali “Bünûkü’l-Helîb”. Cidde: Mecma‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî, Münnezametü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, ts.
• Beğavî, Hüseyin b. Mesʽûd. et-Tehzîb fî Fıkhi’l-İmam eş-Şâfiî. Tahkik: Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavviz. 8 cilt. y.y., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Bekrî, Osman b. Muhammed Şetâ ed-Dimyâtî. İʽântü’t-Tâlibîn alâ Helli Elfâzi Fethi’l-Muʽîn. y.y., Dâru’l-Fikr, 1418/1997.
• Beʽlî, Muhammed b. Ebi’l-Feth. el-Matlaʽ , Tahkik: Mahmud el-Arnauût, Yâsîn Mahmud el-Hatîb, y.y., Mektebetü’s-Sevâdî Li’tavziʽ, 1423/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekir Muhammed b Hüseyin. es-Sünenü’s-Sağîr. Tahkik: Abdulmuʽtî Emîn Kalʽacâî. 4 cilt. Pakistan: Câimatü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1410/1989.
• Beyhakî, Ebû Bekir Muhammed b Hüseyin. es-Sünenü’s-Kebîr. Tahkik: Muhammed Abdulakadir Atâ. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. Tahkik: Muhammed Züheyr. 9 cilt. y.y., Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus el-Hanbelî. Keşşâfü’l-Kınâʽ an Metni’l-İknâʽ. 6 cilt. y.y., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Cemel, Süleyman b. Ömer. Fütûhâtü’l-Vehhâb bi Tavdîhi Şerhi Menheci’t-Tullâb (Hâşiyetü’l-Cemel). 5 cilt. y.y., Dâru’l-Fikr, ts.
• Cündî, Halîl b. İshak el-Mâlikî. et-Tavdîh fî Şerhi Muhtasari’l-Ferʽî li İbni’l-Hâcib. Tahkik: Muhammed b. Abdilkerîm Necîb. 8 cilt. y.y., Merkezu Nüceybûye li’l-Mahtûtâti, 1429/2008.
• Cüveynî, Abdulmelik b. Abdillah. Nihâyetu’l-Matlab fî Dirâyeti’l-Mezheb. Tahkik: Abdulazîm Muhammed ed-Dîb. 20 cilt. y.y., Dâru’l-Minhâc, 1428/2007.
• Çinar, Hüseyin. “Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercüme ve Şerhi Üzerine İnceleme”. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• Demîrî, Behrâm b. Abdillah. eş-Şâmil fî Fıkhi’l-İmâm Mâlik. 2 cilt. y.y., Merkezu Nüceybûye li’l-Mahtûtâti, 1429/2008.
• Demîrî, Ebu’l-Bekâ Muhammed e. Musa. en-Necmü’l-Vehhâc fî Şerhi’l-Minhâc. Tahkik: Komisyon. 10 cilt. Dâru’l-Minhâc, 1425/2004.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetü’d-Desûkî ala’ş-Şerhi’l-Kebîr. 4 cilt. y.y,. Dâru’l-Fikr, ts.
• Duman, Hilal. “İslam Hukukunda Annenin Çocuğunu Emzirmesinin Hükmü”. Diyanet İlmi Dergi 40, sy. 1 (2006): 95-110.
• Ebû Davud, Süleyman b. el-Aşʽas. Sünenu Ebî Dâvud. 4 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Yaʽlâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî. Müsnedu Ebî Yaʽlâ. Tahkik: Hüseyin Selim Esed. 13 cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404/1984.
• Ensârî, Zekeriya b. Muhammed. Esne’l-Metâlib fî Şerhi Ravdi’t-Tâlib. 5 cilt. y.y., Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Ensârî, Zekeriya b. Muhammed. el-Ğureru’l-Behiyye fî Şerhi’l-Behceti’l-Verdiyye. 5 cilt. y.y., el-Matbaʽatü’l-Yemeniyye, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat 2005.
• Esyûtî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Cevâhiru’l-ʽUkûd ve Muʽinü’l-Kudât vel-Muvakkiʽîne ve’ş-Şuhûd. Tahkik: Mesʽad Abdülhamid Muhammed es-Seʽdünî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
• Ezherî, Ahmed b. Ğânim el-Mâlikî. el-Fevâkihü’d-Devânî ala Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî. 2 cilt. y.y., Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• Haskefî, Alâüdddîn Muhammed b. Ali. ed-Dürru’l-Muhtâr Şerhu Tenvîru’l-Ebsâr ve Câmiʽi’l-Bihâr. Tahkik: Abdulmünʽim Halîl İbrahim. y.y., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Hattâb, Muhammed İbrahim, Abdulfettâh. “Âsâru’r-Ridâʽi’l-Fıkhiyye ve’t-Tıbbiyye”, Ulûmü’ş-Şerʽiye ve’l-Kânûn, (2008): 396-412.
• Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Hacer. Tühfetü’l-Muhtâc fî Şerhi’l-Minhâc. 10 cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1357/1983.
• Hınn, Mustafa, Mustafa el-Buğâ ve Ali eş-Şerbecî. el-Fıkhu’l-Menhecî alâ Mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. 8 cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1413/1992.
• Hot, İnci ve İbrahim Başağaoğlu. “Tarihte Sütannelik Geleneği”, Turkiye Klinikleri J Med Ethics 12, sy. 2, (2014): 68-74.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer. Reddu’l-Muhtâr ala Dürri’l-Muhtâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Haccâc, Müslim. Sahîhu Müslim. Tahkik: Muhammed Fuâd Abdulbakî, 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• İbn İlîş, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Menhu’l-Celîl Şerhu Muhtasari Halîl. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1409/1989.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. Ravdatü’n-Nâzır ve Cennetü’l-Münâzır. 2 cilt. y.y., Müessesetü’r-Reyyân, 1423/2002.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Kâfî fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed. 4 cilt. y.y., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. 10 cilt. y.y., Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim. Lisânü’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdr, 1414/1994.
• İbn Mâze, Burhânüddîn Mahmud b. Ahmed el-Hanefî. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nuʽmânî. Tahkik: Abdulkerim Sâmi el-Cündî. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Müflih, Burhânüddîn İbrahim b. Muhammed. el-Mubdiʽ Şerhu’l-Mükniʽ. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Münzir. Muhammed b. İbrahim en-Nisâbûrî. el-İşrâf Alâ Mesâili’l-Hilâf. Tahkik: Sağîr Ahmed el-Ensârî Ebû Hammâd. 10 cilt. y.y., Mektebetu Mekke es-Sikâfiyye, 1425/2004.
• İbnu’l-Beyʽ, Muhammed b. Abdillah el-Hâkim. el-Müstedrek Ala’s-Sahihayn. Tahkik: Mustafa Abdulkâdir Atâ. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• İbnü’l-Mulekkin, Sirâcüddîn Ebû Hafs Ömer. et-Tezkire fi’l-Fıkhi’ş-Şâfiî li İbni’l-Mulekkin Tahkik: Muhammed Hasan ve Muhammed Hasan İsmail. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1427/2006.
• İbnü’n-Neccâr, Muhammed b. Ahmed. Müntehe’l-İrâdât. Tahkik: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. y.y., Müessesetü’r-Risâle, 1419/1999.
• İltaş, Davut. “Ebû Hanîfe’nin Haramlık Doğuran Süt Emme Müddeti Konusundaki Görüşünün Temellendirilmesi”. Bilimname, 15, 2 (2013): 7-48.
• İmrânî, Yahya b. Ebi’l-Hayr. el-Beyân fî Mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Tahkik: Kâsım Muhammed en-Nûrî. 13 cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1421/2001.
• Kâdî, Abdulvehhâb b. Ali el-Beğdâdî. Uyûnü’l-Mesâil. Tahkik: Ali Muhammed İbrahim Bûrîbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1430/2009.
• Kâdî, Abdulvehhâb b. Ali el-Beğdâdî. el-İşrâf alâ Nüketi Mesâili’l-Hilâf. Tahkik: Habîb b. Tâhir. 2 cilt. y.y., Dâru İbn Hazm, 1420/1999.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mesud. Bedâi‘u’s-Senâi‘ fi Tertibi’ş-Şerâi‘. 7 cilt. y.y., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
• Kazvînî, Ahmed b. Fârıs. Mu‘cemü Mekâyîsi’l-Luga. Tahkik: Abdusselâm Muhammed Harun. 6 cilt. y.y., Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• Kenʽân, Ahmed Muhammed. el-Mevsûʽatü’t-Tıbbiyye el-Fıkhiyye. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1420/2000.
• Komisyon. el-Mevsû‘atü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiyye. 24 cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûnü’l-İslâmiyye, 1404/198.
• Komisyon. Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi. Ankara: 2015.
• Kumbasar, H. Murat. “Süt Akrabalığı”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2001): 317-332.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmiʽ li Ahkâmi’l-Kur’an (Tefsîru’l-Kurtubî). Tahkik: Ahmed el-Berdûnî-İbrahim Etfîş. 20 cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Lahmî, Ali b. Muhammed. et-Tabsire. Tahkik: Ahmed Abdulkerîm Necîb, 14 cilt. Katar: İzâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1932/2011.
• Makdisî, Abdurrahman b. İbrahim. el-Udde Şerhu’l-Umde. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1424/2003.
• Makdisî, Abdurrahman b. Muhammed İbn Kudâme. eş-Şerhu’l-Kebîr (İnsâf ve İknâʽ İle Birlikte). Tahkik: Abdullah Abdulmuhsin et-Turkî ve Abdulfettâh Muhammed el-Huluv. 30 cilt. Kahire: Hecer li’t-Tabaʽe ve’n-Neşr, 1415/1995.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-Kebîr fi Fikhi’l-İmam eş-Şâfiî. 19 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999. Mavsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li Taʽlîl Muhtâr. 5 cilt. Kahire Matbaʽatü’l-Helebî, 1356/1937.
• Meʽâfirî, Abdulmelik b. Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye li İbn Hişâm. Tahkik: Mustafa es-Sikâ, İbrahim el-Ebyârî ve Abdulhefîz eş-Şelebî. 2 cilt. Mısır: Metbaʽatu Mustafa’l-Bâbi’l-Helebî, 1375/1955.
• Melîbârî, Zeynüddîn Ahmed b. Abdilaziz. Fethu’l-Mu‘în. Çeviren: Ömer Saruhan ve M. Mansur Demir. İstanbul: Dua Yayınları, 2010.
• Melîbârî, Zeynüddîn Ahmed b. Abdilaziz. Fethu’l-Mu‘în bi Şerhi Kurrati’l-‘Ayn bi Muhimmâti’d-Dîn. y.y., Dâru İbn Hazm, ts.
• Mergînânî, Ali b. Ebî Bekir. el-Hidâye fi Şerhi Bidâyeti’l-Mubtedi. Tahkik: Tallâl Yusuf. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arab’î, Beyrut ts.
• Mütîʽî, Muhammed Necîb. Tekmiletü’l-Mecmû‘ Şerhu’l-Mühezzeb. 20 cilt. Dâru’l-Fikr, y.y., ts.
• Müzenî, İsmail b. Yahya. Muhtasaru’l-Müzenî. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife, 1410/1990.
• Necdî, Abdurrahman b. Muhammed. Hâşiyetü’r-Ravdi’l-Murabbaʽ. 7 cilt. y.y., 1397/1978.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed Ebu’l-Berekât. Kenzü’d-Dekâik. Tahkik: Sâʽid Bektaş. 5 cilt. y.y., Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1432/2011.
• Nevevî, Yahya b. Şeref. Ravdatü’t-Tâlibîn ve Umdetü’l-Müftîn Tahkik: Zuhayr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1412/1991.
• Pekdemir, Şevket. “Anne Sütünün Evlenme Engeli Oluşturma Şartları”. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11, sy. 17 (2016): 543-568.
• Râfiî, Abdulkerîm b. Muhammed. el-Azîz Şerhu’l-Vecîz (eş-Şerhu’l-Kebîr). Tahkik: Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavviz. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Remlî, Muhammed b. Ahmed Şihâbüddîn. Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404/1984.
• Rûyânî, Abdulvâhid b. İsmail. Bahru’l-Mezheb (fî Fürûʽi’l-Mezhebi’ş-Şâfiî). Tahkik: Târik Fethî es-Seyyid. 14 cilt. y.y., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1430/2009.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Ravâiʽu’l-Beyân Tefsîru Âyâti’l-Ahkâm. 2 cilt. Dımaşk: Mektebetü’l-Gazalî 1400/1980.
• Saʽdî, Celâlüddîn Abdullah b. Necm. İkdü’l-Cevâhiri’s-Semîne fî Fıkhi Ehli’l-Medîne. Tahkik: Hemîd b. Muhammed. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî 1423/2003.
• Sakalî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdillah et-Temîmî. el-Câmiʽ li Mesâili’l-Müdevvene. Tahkik: Komisyon. 24 cilt. y.y., Dâru’l-Fikr li’t-Tabâʽati ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʽ, 1434/2013.
• Sâlihî, Muhammed b. Müflih. el-Fürûʽ ve Teshîhu’l-Fürûʽ. Tahkik: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. 11 cilt. y.y., Müessesetü’r-Risâle, 1424/2003.
• Sanʽânî, Ebû Bekir Abdurrazzâk b. Hemâm. el-Musannef. Tahkik: Habîburrahmân el-Aʽzamî. 11 cilt. Hind: el-Meclisü’l-İlmî 1403/1983.
• Seʽlabî, Abdulvehhâb b. Ali Ebû Muhammed el-Mâlikî. el-Meʽûne alâ Mezhebi Âlimi’l-Medîne (el-İmâm Mâlik b. Enes). Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriye, ts.
• Semerkandî, Muhammed b. Ebî Ahmed. Tühfetü’l-Fukahâ. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 30 cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife, 1414/1993.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʽrife, 1410/1990.
• Şerîf, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Musa. el-İrşâd ila Sebîli’r-Reşâd. Tahkik: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. y.y., Müessesetü’r-Risâle, 1419/1998.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Asl. Tahkik: Muhammed Boynukalın. 12 cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
• Şîrâzî, İbrahi b. İshak. el-Mühezzeb fi’l-Fıkhî’ş-Şâfiî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-Muhtâç ilâ Maʽrifeti Maâni Elfâzi’l-Minhâc. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Topal, Sümeyra. Çınar, Nursan. Altınkaynak, Sevin. “Emzirmenin Anne Sağlığına Yararları”, Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, J hum rhythm – March. 3, sy. 1 (2017): 26-31.
• Umeyre, Ahmed el-Berlisî ve Ahmed Selâme Kalyûbî. Hâşiyetâ Kalyûbî ve Umeyre. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• Yaman, Ahmet. “İslâm Hukukuna Özgü Bir Kurum Süt Akrabalığı”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2002): 55-67.
• Yavuz, Adil. “Evlenmeyi Haram Kılan ‘Beş Kez Süt Emme’ üzerine Bir Değerlendirme”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2007: 22-71.
• Zeccâc, İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl Ebû İshâk. Me‘âni’l-Kur’an ve İ‘râbühu, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1998.
• Zeydân, Abdulkerîm. el-Mufassal fî Ahkâmi’l-Mer’e ve’l-Beyti’l-Müslim fi’ş-Şerîʽati’l-İslâmiyye. 11 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1413/1993.
• Zeylaʽî, Osman b. Ali. Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik ve Şerhu’ş-Şilbî. 6 cilt. Bûlâk: Matbaʽu’l-Kubrâ el-Emîriyye, 1313/1895.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhü’l-İslâmî ve Edilletühu. 10 cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, ts.