Yeni Bir Varlık Türü Olarak Biyoteknolojik Varlıklar ve Adalet Sorunu

Yıl 2021, Sayı: 26, 233 - 256, 15.06.2021

Nazan Yeşilkaya

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.902464

Öz

Günümüz dünyasında bedenleri teknoloji ile bütünleşmiş, insanın muadili olarak lanse edilen siborg veya yarı robot-yarı insan gibi biyoteknolojik varlıkların 21. yüzyılın parçası olacağı düşünülmekte olup yapay zekâ ve sibernetik uygulamaların yakın zamanda hem doğrudan hem de dolaylı olarak hukuk alanına sirayet edeceğini söylemek mümkündür. Özellikle de bu varlıkların “ötekileştirilme” sorunuyla yüz yüze gelmesi ve “öteki” kılınmalarına dair itirazları genellikle hak, özgürlük ve eşitlik talepleri şeklinde gündeme gelebilmektedir. Söz konusu durumun neticesinde genetik yapısı biyoteknolojik uygulamalarla farklılaşanlara yönelik bir ayrım gözetmek, ayrıcalık göstermek veya onları dışlamak şeklinde tarif edebileceğimiz bir “ötekileştirme” ve kimlik sorunu söz konusu olabilecektir. Ortaya çıkacak olan yeni posthümanist durumla beraber avantajlı ve dezavantajlı konumda olacak öznelerin eşitsizlik ve adaletsizlik söylemleri yakın zamanda yaygınlık kazanacak ve bu husus hassas bir sorun olarak belirecektir. Bu çalışma; biyolojik seleksiyona beşerî müdahalenin dahil olmasıyla gerçekleşen, bedenleri teknoloji ile bütünleşmiş ve insanın alternatifi olan varlık türü olarak lanse edilen siborg veya yarı robot-yarı insan gibi biyoteknolojik varlıkların hem doğrudan hem de dolaylı olarak hukuk alanına sirayet etmesine işaret etmektedir. Çağdaş felsefe kuramcılarının odağında yer alan, Batı dünyasının teknolojiye sunduğu sınırsız öncelik ile insani gelişim adına yürütülen yeni teknoloji uygulamalarının evrenselleşerek insan doğasını değiştirmesinin etik ve politik anlamda yeni adaletsizliklere yol açabileceği ve bu durumun her şeyin toptan bir yıkımından başka bir şey vaat etmeyeceği düşüncesi söz konusu çalışmanın ana problemidir. Özne ile adalet ilişkisinin ortaya çıkışında modernliğin insanı bilgi nesnesine dönüştürmesi ve insanlığı üzerinde çalışılan bir nesneye indirgemesi adalet sorunsalının felsefi dönüşümüyle de yakından bağlantılı olduğu için çalışmamız, günümüz teknolojilerinin insan doğasının geleceğine ne şekilde yansıdığını dikkate alarak post-human’ın adaleti ve hukuku ne şekilde dönüştüreceğini etik ve politik bir perspektiften tartışmak suretiyle konuyla ilgili beliren adalet sorunlarını gündeme taşımayı amaçlamaktadır. Çağımıza dair en kaygı verici sorunlardan biri kuşkusuz ontolojik sınırların bulanıklaşmasıyla insan tanımlarının/tasvirlerinin tehlike altında olması ve bu hususun adalete olduğu kadar hukuka yansımalarının da ciddi boyutlara varabilmesidir. İnsanın biyoteknolojik müdahalelerle almış olduğu yeni hâl sadece etik alanını değil politik ve hukuki zemini de kapsayacak biçimde tartışılması gereken bir durumdur. Çalışmamız, sözü edilen sorunlara hukuk ve adalet düzleminde katkı sunma imkânını araştırarak post-antropolojik felsefeler bünyesinde beliren eleştirileri değerlendirmeyi ve çağımızın önemli sorunu olan adalet anlayışına felsefi bir katkı sunmayı hedeflemektedir. Ayrıca, posthümanist çağda yapay zekâ, robotik ve insan genomu gibi düzenlemelerle insanlığın yeniden tanımlanması ve bu durumun hukuk ve adalete etkilerini düşünmeye zaman harcanması gerektiğini savunmakta ve yeniden icat etmek durumunda kaldığımız yaşam pratiklerinden biri olan hukuk biliminin yapay zekâ ve yapay yaşamla ilgili tutumunu geliştirmesi gerektiği kanaatini gerekçeleriyle ve transhümanist çalışmalara atıfla ortaya koyma çabasındadır. Sonuç olarak bu çalışma, gelecek nesillerin insanca yaşaması ve adaletin anlam bütünlüğünün zedelenmemesi için bilim ve teknoloji etkinliğinin hukuk dünyasındaki gereksinimlere ve etik değerlere uygunluk ve kabul edilebilirlik açısından gözden geçirilmesi ve tesis edilmesi gerektiğini savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe Tarihi, Post-Antropolojik Felsefeler, Post-Human Hukuk Dönemi, Biyoteknolojik Varlıklar, Siborg, Bilişsel Melezleşme, Genişletilmiş Zihin, Adalet

Biotechnological Assets as a New Type of Entity and the Problem of Justice

Öz

In today's world, it is thought that biotechnological entities such as cyborgs, whose bodies are integrated with technology and introduced as the equivalent of humans, will be a part of the 21st century. It is possible to say that artificial intelligence and cybernetic applications will spread to the field of law both directly and indirectly in the near future. These entities face the problem of “otherization” and their objections to being made “other” can be counted as demands for rights, freedom, and equality. As a result of this situation, there may be a problem of "otherization" and identity, which we can describe as discrimination, showing privilege or excluding those whose genetic structure is differentiated by biotechnological applications. Along with this new post-humanist situation that will emerge, the discussions of inequality and injustice of subjects who will be in an advantageous and disadvantaged position will soon become widespread, and this issue will appear as a sensitive problem. This study points out the effect of biotechnological assets such as cyborgs on the field of law both directly and indirectly. The idea that the Western world, which is at the center of contemporary philosophical theorists, offers unlimited priority to technology and that the universalization of new technology applications carried out for human development and changing human nature may lead to new injustices in ethical and political terms, and that this situation will promise nothing but wholesale destruction of everything is the main problem of the study. In the emergence of the relationship between the subject and justice, the transformation of humans into the objects of knowledge and the reduction of humanity to an object of study by modernity is closely related to the philosophical transformation of the problem of justice. For this reason, our study aims to bring the emerging justice problems to the agenda by discussing from an ethical and political perspective how the post-human will transform justice and law, taking into account how today's technologies reflect on the future of human nature. Undoubtedly, one of the most worrying problems of our time is that human definitions/descriptions are in danger due to the blurring of ontological boundaries, and the reflection of this issue on the law as well as on the justice can reach serious dimensions. In this study, the connection between the question of justice and the subject will be dealt with on an ethical and political basis. Our study aims to evaluate the criticisms emerging within the post-anthropological philosophies by investigating the possibility of contributing to the solutions of the law and justice problems, and to make a philosophical contribution to the understanding of justice, which is an important problem of our age. In addition, the study argues that in the post-humanist age, it is necessary to redefine humanity with elements such as artificial intelligence, robotics, and the human genome, and to spend time thinking about the effects of this situation on law and justice. It also tries to put forward the belief that the science of law, which is one of the life practices that we have to reinvent, should improve its attitude towards artificial intelligence and artificial life, with justifications and with reference to transhumanist studies. As a result, this study argues that the activities of science and technology should be reviewed and established in terms of compliance and acceptability with the requirements and ethical values in the world of law to ensure that future generations live humanely, and that integrity of justice is not damaged.

Anahtar Kelimeler

History of Philosophy, Post-Anthropological Philosophies, Post-Human Jurisprudence, Biotechnological Entities, Cyborg, Cognitive Hybridization, Expanded Mind, Justice

Kaynakça

• Abukar, Shayma. Transhumanism: Biotechnology and its Role in the Singularity. Erişim 25 Nisan 2021. https://www.ukessays.com/essays/sciences/transhumanism-biotechnology-role-3163.php
• Arendt, Hannah. Totalitarizmin Kaynakları 3. çev. İsmail Serin. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Baker, Lynne Rudder. Persons and the Extended-Mind Thesis, Zygon: Journal of Religion and Science, forthcoming. Erişim 10 Haziran 2020. http://people.umass.edu/~lrb/files/bak09perM.pdf
• Batukan, Can. Robo-tizm Robot, Android, Sayborg ve Yapay Zekâda Ruh Üzerine. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları, 2017.
• Bhatia, Saurabh. “History, scope and development of biotechnology”. Introduction to Pharmaceutical Biotechnology, Volume 1, Basic techniques and concepts. Erişim 1 Mayıs 2021. https://iopscience.iop.org/chapter/978-0-7503-1299-8/bk978-0-7503-1299-8ch1.pdf
• Braidotti, Rosi. “Feminist Post-Postmodernizmin Eleştirel Bir Kartografyası”. Cogito, Feminizm 58 (2009).
• Braman, Sandra. “Defining Information Policy”. Journal of Information Policy 1, (2011), 1-5.
• Braman, Sandra. “Posthuman Law: Information Policy and the Machinic World”. First Monday. Erişim 7 Nisan 2017. https://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/article/view/1011/932
• Chalmers, David. Extended Cognition and Extended Consciousness. Erişim 10 Haziran 2020. http://consc.net/papers/excexc.pdf
• Childers J. ve G. Hentzi (ed.). The Columbia Dictionary of Modern Literary and Cultural Criticism. New York: Columbia University Press, 1995.
• Clark, Andy. “Doğuştan Yarı İnsan Yarı Makine Canlılar mıyız?”. Yeni Hümanistler İnsandan Evrene Son Bilimsel Tartışmalar. ed. John Brockman. 46-54. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları, 2014.
• Clark, Andy. vd. “The Extended Mind”. Analysis 58/ 1 (1998), 7-19.
• Cyborg Foundation. Erişim 28 Nisan 2021. https://www.cyborgfoundation.com
• Çankaya, Hürol. Devlet ve Tabiat Biyoteknoloji Çağında İnsan Hakları. İstanbul: Sav Yayınları, 2012.
• Çapar, Bengü. “Bilgi Politikası”. IFLA 1995’e doğru Türk Kütüphaneciliği Sempozyumu ve I. Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Konferansı Bildirileri, (1997), 16-20.
• Çeçen, Anıl. Adalet Kavramı. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 1993.
• Çelik, Ezgi Ece. “Antroposen ve Posthuman İnsan Çağı’nda İnsan Sonrası Olmak”. Cogito: İnsan Sonrası 95-96, 2019.
• Dağ, Ahmet. Transhümanizm: İnsan ve Dünyanın Dönüşümü. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
• Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press, 1976.
• Eden, Amnon H. vd. (ed.). Singularity Hypotheses: A Scientific and Philosophical Assessment. Dordrecht: Springer, 2012.
• Etim, Michael. “Human Existence, Biotechnology and the Challenges of Transhumanism”. The International Journal of Engineering and Science 10/2 (2021). 77-84.
• Foster, John Bellamy. Emperyalizmin Yeniden Keşfi. çev. Çiğdem Çidamlı. İstanbul: Devin Yayıncılık, 2005.
• Future Fandom. “Transhumanism Criticisms”. Erişim 28 Nisan 2021. https://future.fandom.com/wiki/Transhumanism_Criticisms
• Gürel, Emet vd. Psikomitolojik Terimler: Psikoloji Literatüründe Mitolojinin Kullanılması. Erişim 01 Mayıs 2021, https://web.archive.org/web/20170502125147/https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/408/ 448301.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Haraway, Donna. A Cyborg Manifesto Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century. Minnesota: University of Minnesota Press, 2016.
• Haraway, Donna. Başka Yer. çev. Güçsal Pusar. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
• Kiverstein, Julian vd. Oxfordbibliographies. “The Extended Mind Thesis”. Erişim 07 Haziran 2020.https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195396577/obo-9780195396577- 0099.xml
• Kurzweil, Ray. İnsanlık 2.0. çev. Mine Şengel. İstanbul: Alfa Yayınları, 2018.
• Lecourt, Dominique. İnsan Post İnsan. çev. Hande Turan Abadan. Ankara: Epos Yayınları, 2005.
• Leonhard, Gerd. Teknolojiye Karşı İnsanlık İnsan ile Makinenin Yaklaşan Çatışması. çev. Cihan Akkartal-İlker Akkartal. İstanbul: Siyah Kitap, 2018.
• Lewis, Richard S. “Hello Anthropocene, Goodbye Humanity: Reframing Transhumanism Through Postphenomenology”. Glimpse 19 (2018), 79-87.
• More, Max. “Transhumanism: Towards a Futurist Philosophy”. Extropy. Erişim 25 Nisan 2021. http://fennetic.net/irc/extropy/ext6.pdf
• Posthumanism. Oxford Dictionary. Erişim 25 Nisan 2021. https://www.lexico.com/definition/posthumanism
• Rifkin, Jeremy. Biyoteknoloji Yüzyılı. çev. Celal Kapkın. İstanbul: Evrim Yayınevi, 1998.
• Seyalıoğlu. İ. vd. “Klonlamaya Genetik, Etik ve Hukuksal Açıdan Yaklaşım”. Adli Tıp Dergisi 21/2 (2007), 31-45.
• Stiegler, Bernard. “Antroposenden Çıkmak”. Cogito: Yerküre Krizi, Dönüşen İnsan 93 (2019).
• Supiot, Alain. Homo Juridicus-Hukukun Antropolojik İşlevi Üzerine Bir Deneme. çev. Bilge Açımuz. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2014.
• Synder, Timothy. Tiranlık Üzerine Yirminci Yüzyıldan Yirmi Ders. çev. Zeynep Enez. İstanbul: Olvido Kitap, 2019.
• Tegmark, Max. Yaşam 3.0 Yapay Zekâ Çağında İnsan Olmak. çev. Ekin Can Göksoy. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2019.
• Transhumanism. Oxford Dictionary. Erişim 25 Nisan 2021. https://www.lexico.com/definition/transhumanism
• Val, Jaime del - Stefan Lorenz Sorgner. A Metahumanist Manifesto. Erişim 25 Nisan 2021. https://metabody.eu/wp-content/uploads/2016/02/A-METAHUMANIST-MANIFESTO.pdf
• Vold, Karina. “The What And Where Of Mental States: On What is Distinctive about the Extended Mind Thesis”. Minds Online. Erişim 10 Haziran 2020. https://mindsonline.philosophyofbrains.com/2016/2016-2/the-what-and- where-of-mental-states-on-what-is-distinctive-about-the-extended-mind-thesis/
• Walker, Andy vd. Süper İnsan Teknoloji İnsanlığı Yeniden Tanımlıyor. çev. Su Evren, İstanbul: Siyah Kitap, 2019.