The Semantic Nature of Vocals in Terms of Linguistic Philosophy: The Example of Arabic Language

Yıl 2024, Sayı: 34, 401 - 431, 15.06.2024

Ramazan Kılıç

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1442611

Öz

This research is about the semantic equivalent of sounds in the Arabic language, which is a fundamental component in the formation of utterances. In classical language studies, syntaxists tried to ground semantics at the level of words and sentences. In the periods when the written form of the language was respected, letters were regarded as the basic carrier elements of words and meanings. However, sounds rather than letters, which are products of written form, are the basic components that make up the existence of language. Therefore, the oldest form of a language is its oral form. Sounds can be classified into vocal and consonant categories. This study aims to reveal the nature and importance of vocals in Arabic in terms of meaning. It is a generally accepted idea that vocals have a semantic influence. However, it is a fundamental issue that needs to be investigated in what respect and at what level the vocals affect the meaning. However, it is a fundamental issue that needs to be investigated in what respect and at what level the vocals affect the meaning. The determination that the relationship between sound and meaning exists at a significant level will provide to reach important presumptions about the origin of language and its words. This study concerns Sāmı̄ languages in particular and all languages in general, in terms of the results to be achieved. The main hypothesis of the research is to reach meaningful conclusions about the semantic nature of vocals, based on the ideas pointed out by classical period linguists. In this context, the theories of names such as Ḫalīl b. Aḥmad, Sībawayhi, Ḳutrub, İbn Cinnī regarding voice and especially vocals are discussed holistically. The research is based on two themes. These are morphology and syntax. Arabic morphology has sīġas derived by the istiqaq method. Classical linguists have identified ready-made patterns to which words could potentially belong. Changes in these patterns occur through vocals and consonants. In some cases, it is only the vocals that determine the meaning. This issue, which concerns phoneme theory, essentially reflects the characteristics of Arabic language methodology. Because the sound changes between forms essentially involve a mechanical structure. For example, the difference between the fāʿil and fāʿale patterns stems from only a single vocal. However, both forms cause different roles and actions, especially in terms of syntax. Another aspect of the issue is the amil theory. The ʿāmil, one of the most basic methodologies of the Arabic language, determines the meaning on the syntax level. This event, which is specific to iʿrāb ḥarakāt, is related to vocals. Vocals take on various roles with three basic ḥarakāt: ḍamme, fetḥa, and kesra. Ḍamme is thought to be the strongest of all vocals. The elements that are affected by the outcome of the action are fetḥa, and the elements that take on the explanatory role are kasra, the weakest vocal. Apart from all these, sound-related events such as the bilateralism theory, the principle of convenience, and sound symbolism contain information that vocals can have special meanings. In fact, this part of the issue concerns the ontological aspect of language. Hypotheses regarding the emergence of language should prioritize the role of sounds. Similar research can be conducted specifically for different cultures and civilizations. The second important part of the issue is related to the pedagogical aspect of the language. Another goal of this study is to re-evaluate basic topics such as iʿrāb in Arabic grammar from a sound-centered perspective and present them to the target audience.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Sound, Meaning, Wording, Vowel, al-Ḥaraka

Dil Felsefesi Açısından Vokallerin Semantik Mahiyeti: Arap Dili Örneği

Öz

Bu araştırma, lafızların oluşumunda temel bileşen olan seslerin Arap dilindeki semantik rolü hakkındadır. Klasik dil araştırmalarında nahivciler semantiği kelime ve cümle düzeyinde temellendirmeye çalışmışlardır. Dilin yazılı formunun itibara alındığı dönemlerde harfler lafız ve anlamların temel taşıyıcıları olmuştur. Ancak yazılı formun ürünleri olan harflerin öncesinde sesler, dilin varlığını oluşturan en temel bileşenlerdir. Bu sebeple bir dillin en aslî formunun sözlü hali olduğunu belirtmek gerekir. Yapıları itibariyle sesler vokal ve konsonantlar olmak üzere iki kısma ayrılır. Bu çalışmada Arapça vokallerin anlam açısından önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Vokallerin mana ile ilişkisi, genel anlamda kabul gören bir anlayıştır. Ancak vokallerin hangi açıdan ve ne düzeyde anlama tesir ettiği, araştırılması gereken önemli bir meseledir. Ses-mana arasındaki ilişkinin anlamlı düzeyde var olduğunun tespiti dilin vazedilişine dair önemli karinelere ulaşmayı sağlayacaktır. Elde edilecek sonuçları itibariyle bu çalışma, özelde Sāmı̇̄ dillerini genelde ise tüm dilleri ilgilendirmektedir. Araştırmanın temel hipotezi, klasik dönem dilcilerin işaret ettiği fikirlerden hareketle vokallerin semantik mahiyetine dair anlamlı sonuçlara ulaşmaktır. Bu kapsamda Ḫalīl b. Aḥmed, Sībeveyhi, Ḳuṭrub, İbn Cinnī gibi isimlerin sese ve özellikle vokallere dair teorileri bütüncül olarak ele alınmıştır. Araştırma morfoloji ve sentaks olmak üzere temelde iki tema üzerine kurgulanmıştır. Arapça, morfolojik bakımdan iştiḳāḳ yöntemiyle türetilmiş birtakım ṣīġalarla örülü bir dildir. Klasik dönem dilcileri, lafızların kurgulandığı standart bazı kalıplar tespit etmiştir. Bu kalıplardaki değişimler vokal ve konsonantlar üzerinden gerçekleşmektedir. Bazı durumlarda anlamı tayin eden unsur yalnızca vokallerdir. Fonem kuramını ilgilendiren bu husus, esasında Arap dil metodolojisinin karakteristiğini yansıtır. Zira ṣīġalar arasında yaşanan ses değişimleri, özünde mekanik bir yapılanmayı barındırır. Örneğin fāʿil ile fāʿale kalıpları arasındaki farklılık yalnızca tek bir vokalden kaynaklıdır. Ancak her iki ṣīġa özellikle sentaks bakımından farklı roller ve eylemlere sebebiyet vermektedir. Arap morfolojisinde metodolojik açıdan buna benzer birçok örnek mevcuttur. Meselenin bir diğer yönünde ʿāmil teorisi temelli sentaks yer almaktadır. Arap dilinin en temel teorilerinden olan ʿāmil, sentaks düzleminde anlamın taşıyıcısı konumundadır. İʿrāb harekeleri özelinde gerçekleşen bu olay aslında vokalleri ilgilendirir. Vokaller ḍamme, fetḥa ve kesra olmak üzere üç temel sembol (hareke) ile çeşitli roller üstlenirler. Tüm vokaller içerisinde en kuvvetlisinin ḍamme olduğu düşünülmektedir. Nitekim cümle içindeki en önemli ögeler (yüklem ve özne konumundaki ögeler) iʿrāb harekesi olarak ḍamme almaktadır. Eylemin neticesinden etkilenen unsurlar fetḥa, açıklayıcı rolünü üstlenen unsurlar ise en güçsüz vokal olan kesra halinde yer alır. Tüm bunlar dışında s̱ünāiyye teorisi başta olmak üzere kolaylık prensibi ve ses sembolizmi gibi sese dair olaylar vokallerin tikel düzeydeki varlıklarının birtakım anlamlar içerdiğine işaret etmektedir. Esasında meselenin buraya kadarlık kısmı dilin ontolojik yönünü ilgilendirmektedir. Dilin ortaya çıkışı hakkında öne sürülen hipotezlerin merkezinde seslere yer açılması gerekir. Farklı kültür ve medeniyetler özelinde benzer dil araştırmaları yürütülebilir. Meselenin ikinci önemli kısmı ise dilin pedagojik yönüyle ilgilidir. Arap gramerinde en temel konulardan olan iʿrābın ses merkezli bir perspektifle yeniden irdelenerek hedef kitleye sunulması, bu çalışmanın ulaşmak istediği sonuçlardan bir diğeridir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Ses, Mana, Lafız, Vokal, Ḥareke

Kaynakça

• ʿAbbās, Ḥasan. “Fıṭriyyetü’l-ʿArabiyye”. el-Maʿrife 407 (1997), 29-48.
• ʿAbbās, Ḥasan, Ḫaṣâiṣüʾl-Ḥurūfiʾl-ʿArabiyye ve Meʿānīhē. b.y.: Menşūrātu İttiḥādi’l-Küttābi’l-ʿArab, 1998.
• ʿAbbās, Ḥasan. “Ḥavle Meʿānī Ḥurūfi’l-Meʿānī ve ʾUṣūli İstiʿmālihā”. el-Munaẓẓametü’l-ʿArabiyye li’t-Terbiye ve’s-S̱ekāfe ve’l-ʿUlūm 33 (1989), 67-103.
• ʿArsūzī, Zekī el-. el-ʿAbḳariyyetü’l-ʿArabiyye fī Lisānihā. Dimaşḳ: Maṭbaʿatü’l-Ḥayāt, 1962.
• Asutay, Muhammet Mücahit. Arap Anlam Bilimi ve Arap Anlambiliminin el-Hasâis'teki Temelleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Aydın, Bilal. Arap Dilinde Seslerin Mânâya Delâleti (Kur'ân-ı Kerim'deki Cennet ve Cehennem Lafızları Örneği). Ordu: Ordu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Aydın, Bünyamin. Arap Dilinde Lafız-Mana İlişkisi İşlevsel Anlam-Cümle Anlamı İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2023.
• Başkan, Özcan. Lengüistik Metodu. İstanbul: Multilingual, 2003.
• Bişr, Kemāl. ʿİlmu’l-Eṣvāt. Kahire: Dāru’l-Garīb, 2000.
• Cevziyye, İbn Ḳayyım el-. Nuzhetu'l-Aʿyuni'n-Nevāẓır fī ʿİlmiʾl-Vucūh ve'n-Naẓāir. thk. Muḥammed Abdulkerim Kāẕım er-Rāḍī. Beyrut: Müessesetü'r-Risāle, 1984.
• Cevziyye, İbn Ḳayyım el-. Tefsīru’l-Ḳurʾāni’l-Kerīm. thk. Mektebetü’d-Dirāsāt ve’l-Buḥūs̱i’l-ʿArabiyye. Beyrut: Dāru ve Mektebetü’l-Hilāl, h. 1410.
• Cürcânî, Abdülkāhir el-. Delāʾilü'l-İʿcāz fī ʿİlmi'l-Meʿānī. thk. Muḥammed Şākir ebū Fehr. Kahire: Matbaʿatü'l-Medenī, 3. Basım,1992.
• Cürcānī, Seyyid Şerīf. et-Taʿrīfāt. Beyrut: Dāru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1983.
• Doğan, Ahmet Turan. “Dil Felsefesi-I: Türkçede Emir Kipine Dilbilimsel Bir Yaklaşım”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 20/2 (2020), 383-408.
• Drew, Elizabeth. Poetry: A Modern Guide to its Understanding and Enjoyment, Dell Publishing. New York: y.y., 1959.
• Eker, Süer. “Ünlülerin Temel Özellikleri Üzerine Birkaç Not”. Turkish Studies 5/4 (2010), 313-318.
• Enbārī, Kemālüddīn el-. Esrāru’l-ʿArabiyye. b.y.: Dāru’l-Erḳam b. Ebi’l-Erḳam, 1999.
• Enīs, İbrāhim. Min Esrāri’l-Luġa. Kahire: Mektebetu’l-Anglo el-Mıṣriyye, 3. Basım, 1966.
• Enṣārī, İbn Hişām el-. Muġni’l-Lebīb. thk. Māzin Mübārek ve Muḥammed ʿAli Ḥamdullāh. Dimeşḳ: Dāru’l-Fikr, 1985.
• Ercilasun, Ahmet Bican. “Dilin Doğuşu ve Evrimi: Basamak Teorisi.” Dil Araştırmaları 15/29 (2021), 1-17.
• Ferāhīdī, Ḫalīl b. Aḥmed el-. Kitābu’l-ʿAyn. nşr. Mehdī el-Maḫzūmī, İbrāhim es-Sāmerrā’ī. 8 Cilt. b.y.: Dāru ve Mektebetu’l-Hilāl, ts.
• Fidan, İbrahim. “Ögeleri Arasındaki Semantik İlişki Bakımından Arapçada İsim Tamlamaları”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53 (2020), 213-236.
• Fīrūzābādī. Ya‘kūb b. Muhammed. Kitābu’l-Ġurer, nşr. İbrahim b. Muhammed el-ʿĀyid, Cidde: Cāmiʿatü'l-Melik Abdülaziz, Yüksek Lisans Tezi, 1978.
• Ġazālī, Aḥmed el-Aḫḍar. “Felsefetü’l-Ḥarekāti fi’l-Luġati’l-ʿArabiyye”. el-Lisānü’l-ʿArabī 10/1 (1973), 66-71.
• Grammont, Maurice. Le Vers Français:Ses Moyens D'expression, Son Harmonie. Paris: Librairie Delagrave, 1937.
• Ḫaddād, Üsāme İbrāhim el-. “Devrü’l-Ḥarekâti’l-İʿrābiyye fi’l-Keşfi ʿAni’l-Meʿānī ve’d-Delālāt”. el-Ḥadās̱e 191-192/2 (2018), 439-457.
• Ḥanbelī, İbnu’l-ʿİmād el-. Manẓūmetun fī Şerḥi Müṣelleṣāti Ḳuṭrub. thk. Velīd ʿAbdullāh. Beyrut: Dāru'l-Beşāiri'l-İslāmiyye, 2007.
• Ḥaṭṭābī, Ebū Süleyman el-. Meʿālimu's-Sünen. Haleb: el-Maṭbaʿatü'l-ʿİlmiyye, 1932.
• İbn Cinnī, Ebu’l-Fetḥ. el-Ḫaṣāiṣ. b.y.: el-Heyʾetu’l-Mıṣriyyetu’l-ʿÂmme, 4. Basım, ts.
• İbn Durusteveyh. Taṣḥīḥu’l-Faṣīḥ ve Şerḥuḥū. thk. Muḥammed Bedevī el-Mahtūn. Kahire: el-Meclisü’l-ʿAlā li’ş-Şuʾūni’l-İslāmiyye, 1998.
• İbn Fāris, Ebu’l-Huseyn. Muʿcemü Meḳāyīsi’l-Luġa. 4 Cilt. thk. ʿAbdusselām Muḥammed Hārūn. b.y.: Dārul’-fikr, 1979.
• İbn Fāris. Ebu’l-Ḥüseyn, eṣ-Ṣāhibī fī Fıḳhi’l-Luġati’l-ʿArabiyye. thk. Muḥammed ʿAli Beydūn. b.y: y.y. 1997.
• İbn Maḍā, er-Reddü ʿala’n-Nuḥāt. thk. Muḥammed İbrāhim el-Bennāʾ. b.y.: Dāru’l-İʿtiṣām, 1979.
• İbn Manżūr. Lisānü'l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dāru Ṣādır, 3. Basım, 1414/1993.
• İbnu’l-Cezerī, Şemsuddīn. en-Neşr fi’l-Ḳıraʾāti’l-ʿAşr. 2 Cilt. nşr. ʿAli Muḥammed eḍ-Ḍabbaʿ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• İbnu’l-Cezerī, Şemsuddīn. et-Temhīd fī ʿİlmi’t-Tecvīd. nşr. ʿAli Ḥüseyin el-Bevvāb. Riyad: Mektebetu’l-Meʿārif, 1985.
• İbnu’l-ʿİmād, ʿAbdulḥay Aḥmed el-Ḥanbelī. Manẓūme fī Şerḥi Müṣelleṣāti Ḳuṭrub. thk. Velīd ʿAbdullāh el-Müneyyis. Beyrut: Dāru’l-Beşāiri’l-İslāmiyye, 2007.
• İbnü’s-Sikkīt, İṣlāḥu’l-Mantıḳ. nşr. Muḥammed Muʿrib. b.y.: Dāru İhyāi’t-Türāsi’l-ʿArabī, 2002.
• Jakobson, Roman ve Moris Halle. Fundamentals of Language. Berlin-New York: Mouton de Gruyter, 2. Basım, 2002.
• Kaya, Mustafa. Arap Dili Fonetiği Ses-Anlam İlgisi. Erzurum: Eser Ofset, 2011.
• Kefevī, Ebu’l-Bekāʾ el-. el-Külliyyāt. thk. Adnan Derviş-Muḥammed el-Mıṣrī. Beyrut: Müessesetü’r-Risāle, 2. Basım, 1998.
• Kılıç, Ramazan. Klasik Arap Dilbilimimde Ses-Mana İlişkisi ve Modern Yaklaşımlar. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Kocaoğlu, Timur. “Türk ve Dünya Dillerinde Ses-Anlam Eşitliğine Dayalı Karşıt Denklikler”. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri – II. 1985-2004. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2004.
• Laver, John. “Linguistic Phonetics”. The Handbook of Linguistics. ed. Mark Aronoff − Janie Ress-Miller. 150-179. Oxford: Blackwell Publication, 2003.
• Maḥmūd, Muḥammed. “Raʾyun fī Tesmiyeti’l-Ḥarekāti’l-ʿArabiyye ve Esbābü Hāẓihi’l-Ḥareketi”. el-Lisānü’l-ʿArabī 18/1 (1980), 161-172.
• Marʿaşlī, Nidā. el-Vādıḥ fī Taṣvīri’l-Ḥurūf. Beyrut: Dāru’n-Neheḏati’l-ʿArabiyye, 2015.
• Maʿrūf, Şemsüddīn Aḥmed el-. Şerḥāni ‘Alâ Merāḥi’l-Ervāḥ fī ʿİlmi’ṣ-Ṣarf. Kahire: Şeriketü Mektebeti ve Maṭbaʿati Muṣṭafā el-Bābilī, 3. Basım, 1959.
• Memdūḥ, ʿAbdurrahmān. el-Ḳıymetü’l-Vaẓīfiyye li’s-Ṣevāit Dirāseten Luġaviyye. b.y.: Dāru’l-Meʿārifi’l-Cāmiʿiyye, 1989.
• Miftāh, Muḥammed. fî Simyāi’ş-Şiʿri’l-Ḳadīm. Dirāse Naẓariyye ve Taṭbīḳıyye. b.y.: Dāru’s̱-S̱eḳāfeti li’n-Neşri ve’t-Tevżīʿ, 1989.
• Muṣtafa, İbrāhim. İḥyāü’n-Naḥv. Kahire: Müessesetü Hindāvī, 2014.
• Neccār, Muḥammed Hāşim. “Esvātu’l-Ḥarekāti’l-ʿArabiyye: Dirāse Delāliyye Cemāliyye”. el-Mecelletü’l-ʾÜrdüniyye fi’l-Luġati’l-ʿArabiyye ve Ādābuhā 6 (2010), 121-162.
• Schogt, Henry G. “Baudouin de Courtenay and Phonological Analysis.” La Linguistique 2:2 (1966): 15-29.
• Sībeveyhi, Ebū Bişr. el-Kitāb. thk. ʿAbdusselām Muḥammed Hārun. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Ḥancī, 3. Basım, 1988.
• Sönmez, Sevim. “Sözlü/Yazılı Dil.” Dilbilim Araştırmaları (1990), 119-122.
• Suyūṭī, Celāluddīn es-. el-Eşbāh ve’n-Naẕâir fi’n-Naḥv. 3 Cilt. Dimeşḳ: Mecmaʿu’l-Lugati’l-ʿArabiyye, 1987.
• Svantesson, Jan-Olof. “Sound Symbolism: the role of Word sound in Meaning”. Wires Cognitive Scinece 8/5 (2017), 1-12.
• Ṭayyib, ʿAbdullāh et-. el-Mürşid İlā Fehmi Eşʿāri’l-ʿArab ve Ṣınāʿatihā. Kahire: Dāru’l-Fikr, 1/2. Basım, 1955/1970.
• Yüksel, Ahmet, Soner Gündüzöz. “Arap Filolojisindeki İştikâk-ı Ekber-Sünâiyye Kuramları ve Müsellesât Olgusuna Courtenay’ın Fonem Kuramı Çerçevesinde Yeni Bir Yaklaşım Denemesi”, Ekev Akademi Dergisi 9:22 (2005): 211-224.
• Zāhid, ʿAbdulḥamīd, Nebru’l-Kelimeti ve Kavāʿiduhū fi’l-Luġati’l-ʿArabiyye Dirāse Ṣavṭıyye. b.y.: Dāru ve Leylā li’t-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr, 1999.
• Zeccāc, Ebū İsḥāḳ. Meʿāni’l-Ḳurʾān ve İʿrābühū. thk. ʿAbdülcelīl ʿAbduh Şeblī. Beyrut: ʿĀlemü’l-Kütübi, 1988.
• Zeccācī, Ebü’l-Ḳāsım ez-. el-Īżāḥ fī ʿİleli’n-Naḥv. thk. Māzin el-Mübārek. Beyrut: Dārü’n-Nefāis, 5. Basım, 1986.
• Zeccācī, Ebu’l-Ḳāsım ez-. en-Naḥvu ve’ṣ-Ṣarf. thk. Māzin el-Mübārek. Dimeşḳ: Dāru’l-Fikr, 2. Basım, 1985.
• Zeydān, Corcī, Tārīḫu Ādābi’l-Luġati’l-ʿArabiyye. 2 Cilt. Beyrut: Menşūrātu Dāri Mektebeti’l-Ḥayāti, 2. Basım, 1978.