Tarihi Yarımada’daki Roma ve Bizans Dönemi Sarnıçları

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 37 - 72, 18.12.2017

Selim Sani Güngör

https://doi.org/10.30692/sisad.362702

Cited By: 4

Öz

Sarnıçlar,
yağmur sularını biriktirmek için genellikle toprak altına yapılan, duvarları
özel harçlarla sıvalı, su depolarıdır. İnsanlığın tarih boyunca baş etmek
zorunda kaldığın problemlerin başında gelen susuzluk veya suya erişim zorluğu
dünyanın muhtelif yerlerinde ve farklı tekniklerde sarnıçların yapılmasını
zorunlu kılmıştır.

Birçok şehrin meselesi olan susuzluk problemi,
İstanbul’un da antik dönemlerden beri yüz yüze olduğu sorunlardan biridir. Tarihsel
süreç boyunca nüfusun çoğalmasına karşın su kaynaklarının yetersiz olması,
şehir dışından suyun taşınması ve depolanması ihtiyacını doğurmuş, özellikle
Roma ve Bizans dönemlerinde çok sayıda sarnıç, şehrin mimarlık envanterine
kazandırılmıştır. Bu noktadan hareketle, çalışmamızda İstanbul Tarihi Yarımada’da
bulunan sarnıçlar için, kütüphane ve arşiv çalışması yapılmıştır. Daha sonra Tarihi
Yarımada’daki sarnıçlar yerinde tespit edilmiş, günümüzdeki durumları belgeleme
ve fotoğraflama metodu ile kayıt altına alınmıştır. Tarihi Yarımada  sarnıçlarına ilişkin bu makalede; sarnıçların
tarihsel geçmişi tetkik edilerek, yarımadada bulunan, ancak yayınlarda çok
fazla ele alınmamış olan on iki sarnıç detaylı olarak incelenmiştir.  Böylece bu çalışma ile söz konusu literatüre
katkı sağlamak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Sarnıç, Tarihi Yarımada Sarnıçları, Bizans Sarnıçları

Kaynakça

• Ab-ı Hayat, “Ana Hatlarıyla İstanbul’da Roma ve Bizans Dönemlerinin Su Mimarisi”, http://abihayatsergisi.com/portfolio=anahatlariyla-istanbulda-roma-ve-bizans-donemlerinin-su-mimarisi, erişim tarihi: 27.09.2017.
• Altuğ, Kerim, “Planlama İlkeleri ve Yapım Teknikleri Açısından Tarihi Yarımada’daki Bizans Dönemi Sarnıçları”, Restorasyon Konservasyon Çalışmaları Dergisi, Sayı: 15, 2012, s.3-22.
• Ataçeri, Ergon, “İstanbul’da Yeni Bulunan Birkaç Bizans Su Sarnıcı”, Ayasofya Müzesi Yıllığı, Sayı: 6, İstanbul 1965, s. 69-74.
• Barnes, Timothy David, “Hadrian ve Lucius Verus”, Journal of Roman Studies, Sayı: 57, 1967, s.65-79.
• Bayülgen, Batu, “Antiokhos ve Lausos Sarayları”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı: 283, 2017, s.12-17.
• Benli, Gülhan-Ekizce, Eylem Görmüş, “Rölövede Yersel Lazer Tarayıcının Katkısı Üzerine Bir Örneklem; Tarihi Yarımada’daki Sarnıçlı Han ve Avlusundaki Sarnıç”, Megaron, Cilt: 12 Sayı: 3, 2017, s.420-428.“ Bu da İzmir’in Yerebatan’ı”, https://www.yeniasir.com.tr/sarmasik/2010/08/29/bu-da_izmirin_yerebatani, erişim tarihi: 24.10.2017.
• Fahlbusch, Henning, “Municipal Water Supply İn Antiquity”, http://www.romanaqueducts.info/ webteksten/ waterinantiquity.htm, erişim tarihi: 01.11.2017.
• Fıratlı, Nezih, “Cağaloğlu Sarnıcı”, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı, 1968.“Flavius Julius Valens”, http://www.roman-empire.net/collapse/valens-index.html, erişim tarihi: 1.12.2017.
• Forchheimer, Philipp - Strzygowski, Josef, Die Byzantinischen Wasserbehalter von Konstantinopel, Wien 1893.
• Güngör, Selim Sani, İstanbul Tarihi Yarımada’daki Roma ve Bizans Dönemi Su Sarnıçları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul 2015.
• Hürel, Haldun, İstanbul’u Geziyorum Gözlerim Açık, Dharma, İstanbul 2005.İnciciyan, Gugios, 18. Asırda İstanbul, İstanbul, 1956.
• “İstanbul Nüfusunun Tarihi Gelişimi”, http://www.haber7.com/kitap/haber/879650-istanbul-nufusunun-tarihi-gelisimi, erişim tarihi: 23.09.2017.
• Klimczak, Natalia, “Solved: The Mystery of the Spiraling Holes in the Nasca Region of Peru”, http://www.ancient-origins.net/news-history-archaeology/solved-mystery-spiraling-holes-nasca-region-peru-005704, erişim tarihi: 12.09.‎2017.
• Koçu, Reşad Ekrem, “Sarnıçlar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt: 6, İstanbul Tarih Vakfı, İstanbul, 1994.
• Ocak, Seçil Gül, Batı Anadolu Roma Dönemi Örnekleriyle Sukemerleri, Künkleri ve Sarnıçları Üzerine Bir Araştırma ve Uygulama Çalışması, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir 2009.
• “Pavurallakonda”, https://en.wikipedia.org/wiki/Pavurallakonda, erişim tarihi:19.10.‎2015.Peschlow, Urs, “Mermerkule-ein Spatbyzantinischer Palast in Konstantinopel”, Studien zur Byzantinischen Kunst, Amsterdam 1995, s.93-97.
• “Tarihi Yarımada Fatih'in Tarihçesi”, http://www.fatih.bel.tr/icerik/86/tarihi-yarimada-fatihin-tarihcesi, erişim tarihi: 14.10.2017.
• Tezcan, Hülya, Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi, İstanbul 1989.“The Portuguese cistern of El Jadida: A place of mysterious charm”, https://en.hertz.ma/morocco/the-portuguese-cistern-of-el-jadida-a-place-of-mysterious-charm_4530, erişim tarihi: 1.11.2017.
• “Theodosius the Great Flavius Theodosius”, http://www.roman-empire.net/collapse/theodosius-I.html, erişim tarihi: 1.12.2017. Tiğrel, Gülay-Ergil, Tülay, “Atpazarı Sarnıcı”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Sayı: 6-7, İstanbul 1979, s. 28-32. Tuncel, Metin, ‘’İstanbul’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 23 Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, s. 239-243. Yücel, Erdem, “İstanbul’da Bizans Sarnıçları”, Arkitekt Dergisi, Sayı: 325, 1967-1, s.16-20.