DÜNYA BANKASI VE İKTİSADİ BÜYÜME FORMÜLÜ: YABANCI SERMAYENİN HAREKETE GEÇİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 501 - 523, 24.11.2019

Özlem Küçük

https://doi.org/10.30692/sisad.598879

Cited By: 2

Öz

Dünya Bankası (Banka, DB), yeryüzünde bilinen en
zengin ve büyük kalkınma kurumudur. Banka’nın kredi verme usulü, ülke
değerlendirme kuruluşu olarak köklü bir imaja sahiptir. Bu nedenle, Dünya
Bankası, güçlü bir uluslararası kredi değerlendirme kurumu gibi hareket eder,
böylece, muhtemel yatırımcılara, bağışçılara ve borç verenlere hangi ülkelere
yatırım yapmaları veya para yatırmaları konusunda salık verir. Nitekim, gerek fakir
ülkeler için gerekse orta gelirli ülkeler için Banka’nın fonu,  kapılarını yabancı uluslararası sermaye kaynaklarına
açan bir onay mercisi  gibidir. Bu
nedenle Banka, kapitalist sistemin merkezinde yer alan kuruluşlardan biridir ve
yabancı sermayeyi, gelişmekte olan ülkeler için iktisadi kalkınmanın ve
yoksulluğu azaltmanın en önemli yolu olarak sunar.  Ana Sözleşmesi’nin 1. Maddesinde Dünya
Bankası’nın amaçları yazılıdır. Bunlar arasında, uluslararası ticareti teşvik
etmek üzere uluslararası ticaretin önündeki engelleri kaldırmak, ülkelerin gelişmesine
ve kalkınmasına yardımcı olmak,  yoksulluğu azaltmak vardır. Nitekim,
gelişmekte ve gelişmiş veya az gelişmiş ülkelerin Dünya Bankası’na üyelik
amaçları birbirinden farklıdır.  Gelişmiş
ülkeler, birincil olarak, gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarına yardımcı
olmak, ülkelerarası iş bölümüne dayalı dünya ticaretini yaygınlaştırmak ve dünya
refahını artırarak yoksulluğu azaltmak, ikinci olarak, Dünya Bankası’nca gelişmekte
olan ülkelerde finanse edilen projelerin ihalelerine kendi kuruluşları ve şirketlerinin
katılabilmesini sağlamak şeklindedir. Zira Banka’ya üye olmayan herhangi bir
ülkenin kurum veya şirketleri, Banka tarafından finanse edilen bir projenin
ihalelerine katılamaz ve herhangi bir sebeple projenin içerisinde yer alamaz.
Bu nedenle Dünya Bankası Grubu, yeryüzünde en güçlü kalkınma finansmanı
işverenidir ve aynı zamanda yabancı yatırımları ve sermayeyi kamulaştırma dahil
tüm politik risklere karşı güvence altına alacak şekilde genişlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı Sermaye, Dünya Bankası, Düzenleyici Devlet, Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı

Destekleyen Kurum

Kocaeli Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu

Kaynakça

• Acar, Merve (2016). “Doğrudan sermayenin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği.” Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(13), 92-105.Annisette, Marcia (2004). “The True Nature of The World Bank.” Critical Perspectives On Accounting, 15(3), 303-323.Arı, Ayhan (2006). “Küreselleşme ve Kuralsızlaştırma.” Çalışma ve Toplum, 1(3), 23-30.Ataman, Muhittin, Cengizhan Yıldırım, (2005). “Madalyonun İki Yüzü: Alttan ve Üstten Küreselleşme.” Bilgi, 2 (11): 1-22.Atlam, Baher Mohamed ve Ahmed Ashour Soltan, ve Noha Mohey Mohamed (2017). “ The Impact of National Private Investment on Manufacturing in Egypt” International Journal of Economics and Financial Issues, 7(1), ss.192-200Balkan, Ali Murat (2016). İkinci DYP-SHP Koalisyon Hükümeti. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.Bayramoğlu, Sonay (2004). Yönetişim ve Demokrasi İlişkisinde Siyasal İktidar Sorunu: Türkiye’de Bağımsız Düzenleyici Kurumlar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Kamu Yönetimi, Ankara.Bedirhanoğlu, Gamze Nazan (2006). Uluslararası Ekonomik Örgütlerin Amerikan Hegemonyasındaki Rolleri. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Benderli, Zeynep Zafir, Zeki İlker Görenel (2006). “Neo-liberal Ekonomi Politikalarının Latin ABD Üzerindeki Etkileri.” Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 183-201.Bulutay, Tuncer (2012). “Türkiye Ekonomisinde Uluslararası Ticaret ve Döviz Piyasalarında 1980 sonrası Gelişmelerin Temel Nitelikleri.” Haz./Ed Prof. Dr. Haluk Erlat. Türkiye ekonomi kurumu tartışma metni (54). Ankara: Tek yayını, 21-85.Clemens, Michael ve Michael Kremer (2016). “The New Role Of The World Bank.” Working Paper 421 January 2016. Washington, DC, The United States of America.Çiftçi, Kemal (2009). “Soğuk Savaş Sonrasında ABD: Rızaya Dayalı Hegemonyadan İmparatorluk Düzenine.” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 5(10), 203-219.Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun.(Resmi Gazete: Tarih 2.6.1988 Sayı: 19830).Erişim: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc071/kanuntbmmc071/kanuntbmmc07103453.pdfDağdemir, Özcan ve A.Mesud Küçükkalay (1999). “Türkiye’de 1960-1980 Müdahale Dönemi Ekonomileri : İktisat Politikaları ve Makro Ekonomik Göstergeler Açısından Bir Karşılaştırma.”Dumlupınar Ünv.Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 121-138.Doğan, Kadir C. (2016). “Küreselleşme ve Neo-Liberal Kuşaklar Çerçevesinde Devleti Konumlandırma Sorunsalı: ‘Minimal Devletten Düzenleyici Devlete’.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1795-1803.Duman, Mehmet (2002). “Hegemonya ve Güçler Dengesi Bağlamında Uluslararası Siyaset ve İktisat İlişkileri.” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 1-16.Ecevit, Cenk (2008). Küreselleşen Dünyada Çok Uluslu Şirketler ve Politik Risk. Yüksek lisans tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Echandi, Roberto ve Jana Krajcovicova ve Christine Zhenwei Qiang (2015). “The Impact of Investment Policy in a Changing Global Economy”. World Bank Group, Policy Research Working Paper 7437.Erdut, Zeki (2004). “Liberal Ekonomi Politikaları ve Sosyal Politika.” Çalışma ve Toplum, (2), 11-37.Engel, Susan N. (2007). The World Bank And The Post-Washington Consensus In Vietnam And Indonesia. Doctor Of Philosophy, University Of Wollongong, Avustralya.Ertuna, Özer (2006), “Yeni Dünya Düzeni: Küreselleşme.”Muhasebe ve Finans Dergisi, 30, 35-45.Güney, Pelin (2006). “Marshall Planı: Avrupa Birliği’nin İnşasında Amerikan Harcı.” Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 5(3), 103-104.Haberler. (2013). Dünya Bankası Doing Business Raporu. www.haberler.com/dunya-bankasi-doing-business-raporu-4307182-haberi/02.12.2018.HaberTürk. (2017). Dünya Bankası’ndan Türkiye’ye ‘reform mesajı’. www.haberturk.com/dunya-bankasi-ndan-turkiye-ye-reform-mesaji-1767945-ekonomi/02.02.2019HalisÇelik, Ergül (2008). Dünya Bankası’nın Yapısı, Faaliyetleri ve Türkiye’de Finansmanı Dünya Bankasınca Sağlanan Kredilerin ve Etkilerinin Değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.Haykır, Yavuz, Özkan Demir (2017). “6326 Sayılı Petrol Kanunu Ve Demokrat Parti Dönemi Petrol Politikası”. SUTAD, 1 (41), ss.251-269.Hiç, Özlen (2017). “Ekonomik Sistemler ve Rejimler.” Journal Of Emerging Economies And Policy, 2 (1), 124-136.Hoogvelt, Ankie (1997). Globalisation and the Post Colonial World. The New Political Economy of Development, MacMillian Press, 115. Hopper, Trevor ve Philippe Lassou, Teerooven Soobaroyen (2017). “Globalisation, Accounting and Developing Countries.” Critical Perspectives on Accounting, 43, 125-148.Hürriyet. (2011). Keban Barajı 37 Yaşında. www.hurriyet.com.tr/ekonomi/keban-baraji-37-yasinda-18640190/02. 12.2018.Işıkçı, Yasemin Mamur (2017). “Türkiye’de İdari Reform Çalışmalarının Tarihsel Perspektif Açısından Değerlendirilmesi.” Anemon Dergisi, 5(1), 167-192.İpek Evren ve Mine Biniş (2010). “Küresel Krizin Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Üzerindeki Etkisi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(14), 15-26. Jarvis, Darryl (2012). “The Regulatory State in Developing Countries: Can İt Exist And Do We Want it? The case of the Indonesian power sector.” Journal Of Contemporary Asia, 42(3), 464-492.Karaçay, Hatice, (2016). “Bretton-Woods Kuruluşları, New York uzlaşısı, Yoksullukla Mücadele Politikaları.” Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(1), 93-114.Karakaş, Nuri (2010). “Osmanlı İmparatorluğu'nun Tasfiye Sürecinde ABD Politikası.” Tarih İncelemeleri Dergisi, 25(1), 269-296.Kartal, Filiz (2006). “Suyun Metalaşması, Suya Erişim Hakkı ve Sosyal Adalet.” TMMOB Su Politikaları Kongresi 2, 478-485.Kavalsky, Basil (2005). Türkiye’de Dünya Bankası, 1993-2004 Ülke Yardım Değerlendirmesi (50). www.oecd.org/derec/worldbankgroup/36494162.pdf/02.04.2019.Kaya, Safiye (2002). “Dünya Bankası ve Türkiye.” Sayıştay Dergisi, 1(46-47), 3-42.Kaymak, Muammer (2016). “Hegemonya Tartışmaları Işığında İngiliz ve Amerikan Hegemonyaları: Yönlendirici Hegemonyadan Kural Koyucu Hegemonyaya.” Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(1), 63-92.Kırlı, Deniz Defne (2004). Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu (MIGA) ve Yabancı Yatırımların Politik Risklere Karşı Korunması. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Kissinger, Henry (2000). Diplomasi (Çev. İ. H. Kurt). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Küçük, Özlem (2018). “Dünya Bankası’nın İdeolojik Kökenlerinin Soğuk Savaş Dönemi Başlangıcında Türkiye’ye Yansımaları: 6326 Sayılı Petrol Kanunu.” International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 2(2), 94-122.Mundy, Karen, Antoni Verger (2015). “The World Bank and The Global Governance of Education in Changing World Order.” International Journal of Educational Development, 1 (40), 9-18. Nakiboğlu Cüneyd (2004). Neoliberal Küreselleşme Sürecinde Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadele. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Narin, Gökhan (2007). Türkiye’ye Gelen Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Özellikleri ve Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Olası Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.OdaTv. (05.06.2017) . ABD şirketlerinin Venezüella kararı. odatv.com/ABD-sirketlerinden –venezuela-kararı-0506171200.html /02.12.2018.Özdemir, Atasay (2014). “Petrolün Birinci Dünya Savaşındaki Yeri ve Savaş Sonrası Düzenlemelere Etkileri.” Haz./Ed Zekeriya Türkmen. 1914’den 2014’e 100.üncü yılında Birinci Dünya Savaşını Anlamak Uluslararası Sempozyumu. İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı Yayını, 61-83.Özel, Sibel (2003). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme” MHB, 23, ss.599-617.Özer, Ayşe Merve (2012). Türkiye’de Sermaye Hareketlerinin Gelişimi ve Yatırım-Tasarruf Üzerine Etkileri. Yüksek lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.Özer, Kadir (1993). “Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye.” Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 1(1), 123-133.Öztürk, Nazım (2006). “Ekonomide Devletin Değişen Rolü.” Amme İdaresi Dergisi, 39(1), 17-38.Polat, Bekir (2018). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Yatırım Ortamı İyileştirme Çalışmalarının Etkinliği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Ü. SBF, İstanbul. ResearchGate. (2017). Sağlıkta Dönüşüm Sürecinde Dünya Bankası’nın Ulusal Sağlık Mevzuatımıza Etkisi. www.researchgate.net/profile/nazan_savas/publication/234102447_dunya_bankasi_ve_turkiye'de_saglikta_donusum-kongre_sunum_metni/links/0912f50f1ed8a75293000000/dunya-bankası-ve-turkiyede-saglikta-donusum-kongre-sunum-metni/02.12.2017.Selik, Mehmet (1955). “Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Kredilerinin Yatırım Sahaları.” http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/364/3821.pdf, 101-120Sencer, Muzaffer (1991). “Türkiye’nin Kalkınma Stratejileri ve Planlama Süreci.” Amme İdaresi Dergisi, 24(4), 25-55.Sezen, Seriye (1999). Devletçilikten özelleştirmeye Türkiye'de Planlama. Ankara: İlksan Matbaası.Soyak, Alkan, Nadir Eroğlu (2008). The Role Of IMF-World Bank Structural Adjustment Policies In The Transformation Of Turkey’s Development Perception. İstanbul: Der yayınları, 1-14.Soylu, Perihan Ünlü (2015). Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı Sonrası İktisadi Politikanın Dönüşümü. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.Sükan, Bige (2014). “İmparatorluktan Cumhuriyet’e Türkiye’de Yabancı Sermaye Anlayışı.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 1(54), 195-222.Şener, Bülent (2014). “Küreselleşme Sürecinde Ulus-Devlet ve Egemenlik Olguları”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7(18), 51-77.Şener, Sefer, Cüneyt Kılıç (2008). “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de yabancı Sermaye.” Bilgi, 16(1), 22-50.T.C. Ekonomi Bakanlığı. (ty). Tahkim ile ilgili uluslararası düzenlemeler. www.ekonomi.gov.tr/.../webcenter/.../htmlViewer.jspx?/03.04.2019.T.C. Ekonomi Bakanlığı. (ty). Venezuela-Exxon Mobil Kamulaştırma Anlaşmazlığı. www.immib.org.tr/files/downloads/PageFiles/%7B5250c83e-526c-4043-b46a-f528a36f57cd%7D/Files/venezuella.pdf/02.12.2018.Tireli, Münir (2009). Küreselleşme ve Yoksulluk: Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası Göstergeleri Işığında Bir Analiz. Uzmanlık tezi. Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Ankara.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2018). Küreselleşmenin Türkiye Ekonomisine Etkileri. www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/098cd40c-d8e3-4197-8e31-3a4d0a9fbda7/kuresel.pdf?MOD=ajperes&cacheid=rootworkSPACE-098cd40c-d8e3-4197-8e31-3a4d0a9fbda7-m3fBaj9 Erişim Tarihi :02.12.2018.Ürgün Zuhal ve M. Nafiz Duru (2014). “Küresel Pazar Tekliflerinin Tasarımlaştırılması” İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi (İAÜD) 4(16), 43 – 62. Vestergaard, Jakop ve Robert H.Wade (2013). “Protecting Power : How Western States Retain The Dominant Voice in the World Bank’s Governance.” World Development, 46, 153–164.World Bank. (2016). “Member Countries.” http://www. Worldbank.org/en/about/leadership/members./8/4/2016.Yavuz, Gülin (2007). “Washington Uzlaşması Sonrası Dünya Bankasından Bir Açılım Önerisi; Kapsamlı Kalkınma İçin Çerçeve.” Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 181-196.Yılmaz, Aslı (2012). Türkiye’de Planlama Politikası ve Yönetimi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Yılmaz, Gaye (2008). “Su Sorununa Eleştirel Bir Yaklaşım : Üretimin Bir Faktörü Olarak Su.” Toplum ve Hekim, 23 (1), 3-9.Yüce, Mehmet, Mehmet Ferhat Özbek (2006). “Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Sosyo-Ekonomik Boyutlarıyla Yoksulluk Olgusu Üzerine Bir Değerlendirme”. Akademik Bakış, 1 (10): 1-23.Zabcı, Filiz (2009), Yanılmasalar ve Gerçekler. İstanbul: Yordam kitap.