1938-1950 DÖNEMİ TÜRKİYE SİYASİ GELİŞMELERİNİN İÇ POLİTİKA VE DIŞ POLİTİKA ETKİLEŞİMİ BAĞLAMINDA ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 9 - 28, 30.03.2021

İsmail Hakkı Elçi

https://doi.org/10.30692/sisad.867950

Öz

Dış politika, uluslararası sistemdeki olay ve gelişmeler ile ülke içi yerel faktörlerin etkileşiminin bir ürünüdür. Uluslararası sistemdeki gelişmeler devletlerin iç politik yapıları üzerinde etkili olurken; benzer şekilde iç politikaya ait faktörler ülkenin dış politikası üzerinde etkili olur. Bu makalenin amacı; hem uluslararası alanda meydana gelen gelişmelerin ülkelerin iç politika yapım süreci ve çıktılarına yansıdığı; hem de iç politik gelişmelerin uluslararası ortama yansıyıp onu şekillendirdiği savından hareketle, 1938-1950 arası Türk siyasi hayatının demokratikleşme serüveni üzerinden değerlendirilmesini içermektedir. Bu amaçla ilkin dış politika ve iç politika alanları arasındaki etkileşimin analizine yönelik kuramlar kısaca ele alınmış, makalenin dayandığı temel kuram olan Neoklasik Realizm üzerinde durulmuştur. İkinci aşamada Türkiye’nin ekonomik ve siyasi ortamı ile İkinci Dünya Savaşı dönemindeki durumu ortaya konulmuştur. Makalenin amacını içeren son bölümünde ise dış politik gelişmelerin özellikle Türkiye’nin demokratikleşme süreci üzerindeki etkisi iç politik gelişmelerle beraber ele alınmıştır. Tarihsel ve betimleyici yöntemin kullanıldığı bu makalede ortaya çıkan temel sonuç; uluslararası ortamın değişip dönüştüğü 1940’lı yılların dış politik gelişmelerinin Türkiye’nin 1940’lı yıllarda başladığı demokrasi serüveninde büyük bir etkiye sahip olduğudur.

Anahtar Kelimeler

İç Politika, Dış Politika, Etkileşim, Neoklasik Realizm

Analysis Of Turkish Political Developments In The Period 1938-1950 In The Context Of Domestic Policy And Foreign Policy Interaction

Öz

The purpose of this article is; the developments in both the international arena are reflected in the domestic policy-making process and outputs of the countries; as well as the argument that domestic political developments have reflected and shaped the international environment, it includes the evaluation of Turkish political life between 1938-1950 through the adventure of democratization. For this purpose, firstly, the interaction of foreign policy and domestic policy on which the study is based was dealt with in a theoretical framework; Theories and concepts in this area are given briefly. In the second stage, Turkey's economic and political environment of the Second World War was revealed the situation during the period. In the last part of the article containing the particular purpose of external political developments discussed the impact on the democratization process in Turkey and it is considered together with internal political developments. The main result of this article, in which the historical and descriptive method is used; He started his adventure in democracy, Turkey's foreign political developments of the 1940s-1940s, which changed the international environment in return is that having a major impact.

Anahtar Kelimeler

Domestic Politics, Foreign Policy, interaction, Neoclassical Realism

Kaynakça

• Ahmad, F. (2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, Sedat Cem Karadeli (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ahmad, F. (2015). Demokrasi Sürecinde Türkiye, Ahmet Fethi (çev.), İstanbul: Hil Yayınları.
• Akandere, O. (2016). Milli Şef Dönemi, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Akşin, S. (2010). Kısa 20. Yüzyıl Tarihi, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aktaş, Ş. (2013). Halide Edip Adıvar, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 20(1), s. 1-12.
• Armaoğlu, F. (1958). İkinci Dünya Harbi’nde Türkiye, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13(02), s. 139-179.
• Aslan, G. (2015). “Varlık Vergisi Kanunu’nun Çıkarılması, Uygulanması ve Sonuçları”, Tarih Dergisi, (61), s. 119-152.
• Atagenç, İ ve Toprak, N. (2019). Türk-Amerikan İlişkilerinde 12 Temmuz 1947 Antlaşması ve Türk Siyasal Hayatına Etkileri. Gazi Akademik Bakış, 12 (24), s. 91-117.
• Balcı, A. (2019). Realism, Kardaş, Ş. ve Balcı A. (ed.), Uluslararası İlişkilere Giriş içinde, İstanbul: Küre Yayınları.
• Balcı, M., (2018). Demokrat Parti’yi İktidara Taşıyan Seçim Sistemi, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (2), s. 691-700.
• Birdişli, F. (2019). Teori ve Pratikte Uluslararası Güvenlik, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2015), İstanbul: İmge Kitabevi.
• Dinçşahin, Ş. (2012). Ahmet Emin Yalman ve Türkiye’de Liberal Düşünce, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı, 12(20), s. 111-135.
• Erişen, C. (2019). Dış Politika Analizi, Kardaş, Ş. ve Balıc, A. (ed.), Uluslararası İlişkilere Giriş içinde, İstanbul: Küre Yayınları, s. 367-378.
• Ersoy, E. (2017). “Realism”, Uluslararası İlişkiler Teorileri, R. Gözen (der.), İstanbul: İletişim Yayınları, s. 159-189.
• Erul, R. D. ve Buz, F. (2019). İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türkiye’de Uygulanan Vergi Politikaları, Ekonomi Maliye ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(4), s. 391-406.
• Esmer, A. Ş. (1933). Moskova Andlaşması’nın Türkçe Metni, Siyasi Tarih 1919-1939, Ankara, s. 269-272 (Aktaran: Fahir Armaoğlu, İkinci Dünya Harbinde Türkiye, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13(02), s. 139-179.
• Future War”, S. E. Lobell, N. M. Ripsman, J. W. Taliaferro (ed.), Neoclassical Realism, The State, And Foreign Policy içinde, Cambridge: Cambridge University Press.
• Göz, A. C. (2011). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Siyasal İktidar Tarafından Kapatılan Basın Organları Bağlamında Bir Listeleme Denemesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(5), s. 1-12.
• Gözcü, A. (2018). “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Ekonomik Durumun Sosyal Hayata Etkilerine Dair Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (62), s. 85-108.
• Günergun, F. (2006). Adnan Adıvar’ın Bilim Tarihi Çalışmaları: Osmanlı Türkler’inde İlimden Önce Ve Sonra, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 7(2), 13-54.
• Heper, M. (1999). İsmet İnönü Yeni Bir Yorum Denemesi, Sermet Yalçın (çev.), Ankara: Tarih Vakfı Yayınları.
• Hermann, M. (2001). Who Leads Matters: The Effects of Powerful İndividuals, İnternational Studies Review, 3(2), 83-131.
• İnce, E. (2006). Köylüyü Topraklandırma Kanunu’nun Türk Siyasal Yapısının Oluşumu Üzerindeki Etkileri, ÇTTAD, 5(13), s. 59-78.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2006). “Türkiye’de Çok Partili Demokrasiye Dönüşün Toplumsal Dinamikleri”, Toplum ve Bilim Dergisi, (106), s. 174-191.
• Kayış, Y. (2008). 1946 Belediye Seçimleri ve Basın, ÇTTAD, 16(17), s. 397-419.
• Kennedy, P. (2015). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, Birtane Karanakçı (çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Keohane, R. O. ve Nye, J. S. (2016), Küreselleşme: Yeni Olan Ne? Olmayan Ne?, (Haz). David Held ve Anthony Mcgrew, Küresel Dönüşümler: Büyük Küreselleşme Tartışması ss.97-106, Ankara: Phoenix Yayınları.
• Kirk, G. (1954). The Middle East in the War, Survey of International Affairs, 1939-1946, London: Oxford University Press, s. 446-448. (Aktaran: Fahir Armaoğlu, İkinci Dünya Harbinde Türkiye, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13(02), s. 139-179.
• Kissinger, H. (2018). Diplomasi, İbrahim H. Kurt (çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçak, C. (1982). “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Yakınçağ Türkiye Tarihi 1: 1908-1980, Sina Akşin (Der.), İstanbul: Milliyet Kitaplığı.
• Lobell, S. E. (2009). “The Assesment, The State, And Foreign Policy: A Neoclassical Realist Model”, Neoclassical Realism the State and Foreign Policy, S. E. Lobell, N. M. Ripsman ve J. W. Taliaferro (ed.) Cambridge: Cambridge University Press, s. 42-74.
• Nye, J. S. ve Welch, D. A. (2018). Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak, Renan Akman (çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öncü, A. S. ve Ekinci, O. (2014). Oğuzhan Ekinci, “İkinci Dünya Savaşı Öncesi Beklenmeyen Gelişme: 23 Ağustos 1939 Tarihli Alman Rus Paktı”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), s. 241-264.
• Özçelik, M. (2010). “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), s. 253-269.
• Özçelik, P. K. (2014). “Demokrat Parti’nin Demokrasi Söylemi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(3), s. 163-187.
• Özdemir, A. U. (2012). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Serteller ve Tan Gazetesi (1939-1945), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Bahar 2012, s. 1871-88.
• Özsoylu, A. (2011). Türkiye Ekonomisi (Tarihsel Gelişimi), Adana: Karahan Kitabevi.
• Ripsman, N. M. (2009). “Neoclassical Realism And Domestic İnterest Groups”, Neoclassical Realism, The State, and Foreign Policy, S. E. Lobell., N. M. Ripsman, J.W. Taliaferro. Jeffrey W. (ed.), Cambridge: Cambridge University Press, s. 170-193.
• Rose, G. (1998). Neoclassical realism and theories of foreign policy. World Politics, 51(1), 144-172.
• Rosenau, J. N. (1971). The Scientific Study of Foreign Policy, New York: Free Press.
• Rosenau, J. N. (1973). Theorizing Across Systems: Linkage Politics Revisited, Jonathan Wilkenfeld (ed.), Conflict Behavior and Linkage Politics içinde, New York: David McKay Company.
• Sander, O. (2019). Siyasi Tarih 1918-1994, İstanbul: İmge Kitabevi.
• Soysal, İ. (1982). 1939 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı, Belleten, 182, Nisan, s. 367- 415.
• Sönmezoğlu, F. (2014). Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, İstanbul: Der Yayınları.
• Şahin, H. (2002). Türkiye Ekonomisi (Tarihsel Gelişimi-Bugünkü Durumu), Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Takım, A. ve Arslan, R. (2012). “İktisat Politikalarında Zorunlu Borçlanmadan Zorunlu Tasarrufa: Varlık Vergisi Tartışmaları”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13 (2) s. 217-237.
• Taliaferro, J. W., S. E. Lobell ve N. M. Ripsman (2009). “Introduction: Neoclassical Realism, the State and Foreign Policy”, Neoclassical Realism the State and Foreign Policy, S. E. Lobell, N. M. Ripsman ve J. W. Taliaferro (ed.) Cambridge: Cambridge University Press, s. 1-41.
• Tanör, B. (2018). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TBMM, (2011). Tarihe Düşülen Notlar – 1 Yasama Yılı Açılışlarında Cumhurbaşkanlarının Konuşmaları – 1, Ankara: TBMM Basımevi.
• Tellal, E. (2012). “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Baskın Oran (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Turan, Ş. (2003). İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Ülman A. H. ve Sander, O. (1972) Türk Dış Politikasına Yön Veren Hareketler 2, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 18(3), s. 1-24.
• Ülman, A. H. (1967). NATO ve Türkiye, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 22(04), s. 143-167.
• Viotti, P. R. ve Kauppi, M. V. (2017). Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti, Ayşe Özbay Erozan (çev.), Ankara: Nobel Yayınları.
• Weisband, E. (2000). İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası 2, M. Ali Kayabal (çev.), İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ.
• Weisband, E. (2000a). İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası 3, M. Ali Kayabal (çev.), İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ.
• Yetkin, Ç. (1983). Türkiye’de Tek Parti Yönetimi (1930-1945), İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Yılmaz, E. (2010). 1946 Seçimlerinde Öne Çıkan Bazı Hususlar, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), s. 177-188.
• Zakaria, F. (1999). From Wealth To Power: The Unusual Origins Of Americas World Role, Princeton: Princeton University Press.
• Zürcher, E. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Yasemin Saner (çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.