II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE BİR LİMAN KENTİ: DEDEAĞAÇ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 517 - 525, 24.11.2021

İbrahim Serbestoğlu Mim Sertaç Tümtaş

https://doi.org/10.30692/sisad.992140

Öz

19. yüzyılda Avrupa’da yaşanan gelişmeler Osmanlı İmparatorluğu'nda da ekonomik, toplumsal, kültürel, siyasal ve mekânsal bir takım değişim ve dönüşümlere yol açmıştır. Özellikle Sanayi Devrimi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan kapitalizm, Avrupa’yı, bir yandan hammadde ihtiyacını ucuz bir şekilde karşılamak için öte yandan da ürettiği malları tükettirmek için yeni pazar arayışlarına itmiştir. Yaşanan bütün bu sürecin etkilerinin görülebildiği en önemli mekanlardan biri ise liman kentleri olmuştur. Liman kentleri başta ticaret olmak üzere ekonomik faaliyetlerin etkisiyle bir takım sosyal, ekonomik ve mekânsal dönüşümler geçirmiş ve demografik yapı da bu dönüşümlerden nasibini almıştır. Osmanlı İmparatorluğunda liman kentleri 19. yüzyılda tarımsal merkezli olmaktan çıkıp ticari yapılanmaya doğru evrilmiştir.
Bu çalışmada 19. yüzyılda ticari örgütlenmelerin yaşandığı liman kentleri Dedeağaç örneğinde ele alınmıştır. Dedeağaç, Edirne vilayetine bağlı bir kaza iken Sultan II. Abdülhamid döneminde sancak olarak teşkilatlandırılmıştır. Meriç Nehri'nin taşıdığı malzemelerden dolayı Enez limanının içeride kalmasıyla Dedeağaç ön plana çıkmıştır. Artan ticari yoğunluk ve talepler, Dedeağaç'ın nüfusunu arttırdığı gibi kentin mekansal dönüşümüne de de katkıda bulunmuştur. Dolayısıyla 19. yüzyılda Osmanlı taşrasında, ticaret yollarının üzerindeki kentler yerine liman kentlerinin cazibe merkezi haline gelmesini görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Kent, Liman Kentleri, Osmanlı Devleti, Dedeağaç, Ticaret, Kent, Liman Kentleri, Osmanlı Devleti, Dedeağaç, Ticaret

Destekleyen Kurum

Amasya Üniversitesi

Proje Numarası

SEB-BAP 17-0139

A PORT CITY DURING THE ABDULHAMID II: ALEXANDROUPOLI

Öz

The developments in Europe led to some economic, social, cultural, political and spatial changes and transformations in the Ottoman Empire as well in the 19th century. Especially the Industrial Revolution and the capitalism that emerged as a result of this pushed Europe to search for new markets in order to meet its raw material needs cheaply on the one hand, and to consume the goods it produced on the other. One of the most important places where the effects of this whole process can be seen has been the port cities. Port cities have undergone some social, economic and spatial transformations under the influence of economic activities, especially trade, and the demographic structure has also taken its share from these transformations. In the Ottoman Empire, port cities evolved from being agricultural centered to commercial structuring in the 19th century.
In this study, port cities, where commercial organizations were experienced in the 19th century, were discussed in the example of Alexandroupoli. While Alexandroupoli was a district of Edirne province, It was organized as a sanjak during the reign of Abdülhamid II. Alexandroupoli came to the fore as the Enez harbor remained inside due to the materials carried by the Meriç River. Increasing commercial density and demands not only increased the population of Alexandroupoli, but also contributed to the spatial transformation of the city. Therefore, it is possible to see port cities becoming centers of attraction instead of cities on trade routes in the Ottoman provinces in the 19th century.

Anahtar Kelimeler

City, Harbor Cities, Ottoman State, Alexandroupoli, Trade

Proje Numarası

SEB-BAP 17-0139

Kaynakça

• ALİ CEVAD, (1313), Memalik-i Osmaniyye’nin Tarih ve Coğrafya Lügatı, Dersaadet.
• AKIN, B. ( 2015) “19.Yüzyıl Uluslararası Deniz Ticaretinin Batı Anadolu Yerleşimlerine Sosyo-ekonomik ve Mekânsal Yansımaları Ayvalık Örneği”, OÜSBAD, Temmuz, 2015, s. 7-23.
• HARVEY, D. ( 2003) Sosyal Adalet ve Şehir, Metis, İstanbul.
• HIBBERT, A.B. (1953) “The Origins of Medieval Town”, Patriciate, <http://past.oxfordjournals.org/content/3/1/15.full.pdf> (15.02.2011).
• HOLTON R..J., ( 1999) Kentler Kapitalizm ve Uygarlık ,Çev. R. Keleş, İmge, Ankara.
• KEYDER, Ç.(1985). “Osmanlı Devleti ve Dünya Ekonomisi” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:3, 642- 652.
• İNAN, H.(1983). “Osmanlı Tarihi ve Dünya Sistemi, Bir Değerlendirme”, Toplum Bilim, Sayı: 23, 2-32.
• KARPAT K., (2017) Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus, Timaş, İstanbul.
• KARAMAN M. A. ve TÜMTAŞ, M.S., (2016) “Tarihsel Olarak Kent ve Modernleşme Sürecinde Selanik”, Osmanlı Döneminde Balkan Şehirleri, 1, Ed. Zafer Gölen, Abidin Temizer, Gece Kitaplığı, s. 469-500.
• KEYDER, Ç., ÖZVEREN, E., QUATERT, D.,(1994) “Osmanlı İmparatorluğunda Liman Kentlerinde Bazı Kuramsal ve Tarihsel Perspektifler”, Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri, (Editörler: Ç. Keyder, Y. E. Özveren , D. Quatert) (Çev.G Çağalı Güven), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 121-133.
• MUMFORD, L., ( 2007) Tarih Boyunca Kent / Kökenleri Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği, Çev: G. Koca ve T. Tosun, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• ORTAYLI İ. ( 1985) “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 1, İletişim, İstanbul.
• PARLIAMENTARY PAPERS, Reports from Her Majesty’s Consuls on the Manufactures, Commerce of their Concular Districts, Part III, 1879, Report by Vice-Consul Willshire on the Trade and Commerce of Dedeagatch for the Year 1878, s. 1011.
• PAMUK, Ş.(1985). “19. Yüzyıl Osmanlı Dış Ticareti”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 3, , İletişim, İstanbul.
• PAMUK, Ş.(1994). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme, 1820-1913, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• PIRENNE, H., (2006) Ortaçağ Kentleri: Kökenleri ve Ticaretin Canlanması, Çeviren. Ş. Karadeniz, İletişim, İstanbul.
• SJOBERG, G., (2002) “Sanayi Öncesi Kent”, 20. Yüzyıl Kenti, Derleme ve Çeviri. B. Duru ve A. Alkan, İmge, Ankara.
• SAMİ Ş., (1308) Kamusul- Alam, c. III, İstanbul, s. 2123.
• TEKELİ, İ. (1985) “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kentsel Dönüşüm”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 4, İletişim, İstanbul.
• ÜŞÜR, İ. (2007) Kapitalizmin Gelişimi Üzerine İncelemeler ve Geçiş Tartışmaları: Bir Takdim, Belge, İstanbul.
• YÜCEKÖK, A.(1968). “Emperyalizmin Yörüngesinde Osmanlı İmparatorluğu:1838 Ticaret Sözleşmeleri”, AÜSBF Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 1, 381-406.