The Migration History of the Hundred-Year Republic

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı, 63 - 75, 29.10.2023

Mim Sertaç Tümtaş , Ayberk Can Köse

https://doi.org/10.30692/sisad.1371261

Öz

Abstract: The first significant migration movement that has had an impact on Turkey's economic, social, cultural, and political landscape occurred in the 19th century, coinciding with the loss of Ottoman territories, and involved migration from the Caucasus and the Balkans towards the remaining Turkish lands. Subsequently, another significant migration occurred during Turkey's founding period, known as the population exchange, which involved Muslim Turks remaining in Greece and the Greek population in Turkey. The 1950s marked a turning point in Turkey's history as the country established its boundaries and underwent a series of economic, political, cultural, and social revolutions. At the end of this process, one of the major issues in urban areas was an excess of labor force. Germany, which suffered significant labor shortages after World War II, led to an agreement between Turkey and Germany, resulting in Turkey sending its labor force abroad on a large scale for the first time in its history. In 1989, the Muslim Turkish population in Bulgaria, who had faced assimilation policies, experienced a forced migration process for the second time, mirroring the events of 1950-1951, as they moved toward Turkey. During the 1980s and 1990s, ongoing conflicts in the Eastern and Southeastern Anatolia Regions of Turkey led to forced migration among the local population. In 2011, the Syrian civil war began, causing a significant influx of Syrians into Turkey with serious historical consequences. As a result of this migration, millions of people fled from unstable and insecure territories towards Turkey in a massive wave. Finally, due to political and economic instability in Afghanistan, hundreds of thousands of Afghan citizens, most of them irregular migrants, have migrated to Turkey over the past decade. A century-long overview of history demonstrates that Turkey is a country deeply intertwined with the phenomenon of migration, with its roots reaching every corner of its territory. Turkey has been blended with migration. Therefore, considering Turkey's current economic, cultural, political, and social issues independently of its migration history would be a flawed approach. In light of all this information, this study aims to highlight the massive migration movements that have occurred in Turkey's history over the past century within its limitations.

Anahtar Kelimeler

Migration, migration history, Turkey, internal migration, external migration.

YÜZ YILLIK CUMHURİYETİN GÖÇ TARİHİ

Öz

Özet: Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal yapısını etkileyen ilk göç hareketi, 19. yüzyılda Osmanlı’nın toprak kaybetmeye başlamasıyla birlikte, kalan toprak parçasına doğru Kafkas coğrafyası ve Balkanlardan gelen göçtür. Ardından yaşanan göç ise Türkiye’nin kuruluş aşamasında, yine Balkan ülkelerinden olan Yunanistan’da kalan Müslüman Türklerle ülkemizde bulunan Rum nüfusu kapsamı içerisine alan mübadele göçüdür. 1950’li yıllar ise hudutlarını çizen ve ekonomik, siyasal, kültürel ve sosyal alanda bir dizi devrimler gerçekleştiren ülkemizin dönüm noktalarından birini teşkil etmektedir. Çünkü bu tarihte başlayan ve uzun yıllar devam eden göç hareketi bizzat ülke sınırları içerisinde gerçekleşmiştir. Kırsal çözülme kaynaklı kırdan kente göçün meydana gelmesiyle birçok kişi, kentlerdeki mevcut ekonomik alana eklemlenmeye başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan büyük bir kayıpla ayrılan Almanya’nın bu dönemde iş gücü eksikliği yaşaması ise Türkiye ile Almanya arasında bir anlaşmanın ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu doğrultuda sürecin ilerlemesiyle farklı Avrupa ülkeleriyle de anlaşmalar imzalayan Türkiye, tarihinde ilk kez kitlesel olarak dışarıya göç vermiştir. Yıl 1989’u gösterdiğinde Bulgaristan’da maruz kaldıkları asimilasyon politikaları sonucunda yerinden olan Müslüman Türk nüfus, 1950-1951 yılında yaşanan zorunlu göç sürecini ikinci defa yaşayarak, Türkiye’ye doğru yola koyulmuştur. 1980’li ve 1990’lı yıllarda ülkemizin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde meydana gelen ve artarak devam eden çatışma ortamı ise bölgede yaşayan insanların zorunlu göç ediminin vuku bulmasını sağlamıştır. 2011 yılında ise Suriye’de başlayan iç savaşın neden olduğu ve Türkiye tarihi açısından son derece ciddi etkileri olan Suriyelilerin Türkiye’ye zorunlu göçü başlamıştır. Bu göç hareketi sonucu milyonlarca insan, istikrarsız ve güvencesiz topraklardan akın akın, kitlesel bir şekilde ülkemize doğru yola koyulmuştur. Son olarak ise Afganistan’da yaşanan siyasi ve ekonomik istikrarsızlıklardan dolayı son 10 yıl içinde büyük bir kısmı düzensiz göçmen olmak üzere yüzbinlerce Afganistan vatandaşı Türkiye’ye göç etmiştir. Yüzyıllık tarihin genel özeti bizlere göstermektedir ki Türkiye, topraklarının her bir karışına yayılan köklerinde, göç olgusunu deneyimleyen ve bununla birlikte meydana gelen etkileri bünyesinde barındıran bir ülkedir. Türkiye göç ile harmanlanmıştır. Dolayısıyla ülkemizin bugün dahi ekonomik, kültürel, siyasal ve sosyal alanlarındaki sıkıntıları, deneyimlemiş olduğu göç tarihinden bağımsız düşünmek hatalı bir eğilim olacaktır. Tüm bu bilgiler ışığında çalışma, sınırlılıkları içerisinde Türkiye’nin yüz yıllık tarihinde meydana gelen kitlesel göç hareketlerinin vurgulanması hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Göç, göç tarihi, Türkiye, iç göç, dış göç

Kaynakça

• ABADAN-UNAT, N. (2006). Bitmeyen Göç Konuk İşçilikten Ulus Ötesi Yurttaşlığa. 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• ADIGÜZEL, Y. (2022). Göç Sosyolojisi. 5. Baskı. Ankara: Nobel Yayın.
• AKŞİT, B. (1999). Cumhuriyet Döneminde Türkiye Köylerindeki Dönüşümler. İçinde 75. Yılda Köylerden Şehirlere, Oya Baydar (der.). ss. 173-186. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• ARI, K. (1932). İskan Tarihçesi. İstanbul: Hamit Matbaası.
• ARI, K. (1999). Türkiye’de Mübadele Dönemi Toprak Mülkiyeti ve Tarımda Değişim. İçinde 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Oya Baydar (der.). ss. 97-114. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• BOZDAĞLIOĞLU, Y. (2014). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. (180). ss. 9-32
• CANKARA Y. ve ÇEREZ O. (2020). Tarihsel Süreç İçerisinde Afganistan’ın Göç Sorunu ve Türkiye’ye Yansımaları. Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: 124 Sayı: 245, ss 447-460.
• EMGİLİ, F. (2017). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Hakkındaki Araştırmalara Bir Bakış. Tarih ve Günce, 1 (1). ss. 29-54.
• ÇOLAK F. (2013). Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye Göç Hareketi (1950-1951). Tarih Okulu İlkbahar-Yaz 2013 Sayı XIV, ss. 113-145.
• GERAY C. (2019) Türkiye’den ve Türkiye’ye Göçler ve Göçmenlerin İskanı, 1923-1961. Ankara: Kalan Yayınları.
• GERAY, C. (1961). Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi. Amme Dergisi. ss. 8-36.
• GÖÇ-DER, (Göç Edenler Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği), (2002). Zorunlu Göç Araştırma Raporu: 1999-2001, http://www.gocder.com/goc_raporu.doc E.Tarihi:15.10.2006. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü https://www.goc.gov.tr/uluslararasi-koruma-istatistikler E.Tarihi: 29.09.2023.
• IŞIK, O. ve PINARCIOĞLU, M. M. (2011). Nöbetleşe Yoksulluk Gecekondulaşma ve Kent Yoksulları: Sultanbeyli Örneği. 8. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları
• İÇDUYGU, A. ve SİRKECİ, İ. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri. İçinde, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Oya Baydar (der.). ss.249-268. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• KANAR H. E. ve DOĞAN C.(2020). Göç ve Göçmen Kavramlarından Hareketle, Bulgaristan’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Yapılan Kitlesel Göçler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 06 (03).
• KARPAT, K. H. (2013). Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, 2. Baskı, (çev. Bahar Tırnakçı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• KARPAT, Kemal H (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• KAYMAL, C. (2017). Kırdan Kente Göçün Kültürel Sonuçları: Gecekondulaşma ve Arabesk. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (15), ss. 1499-1519.
• KİRİŞÇİ, K. (1999). Türkiye’ye Yönelik Göç Hareketlerinin Değerlendirilmesi, Bilanço 1923-1938. İstanbul: Tarih Vakfı yayınları.
• KİRİŞÇİ, K. ve KARACA, S. (2015). Hoşgörü ve Çelişkiler: 1989, 1991 ve 2011’de Türkiye’ye Yönelen Kitlesel Mülteci Akınları. İçinde, Türkiye'nin Göç Tarihi 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler. M. Murat Erdoğan ve Ayhan Kaya (der.), ss. 295-314. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• ÖZDEMİR, H. (2012). Türkiye’de İç Göçler Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Akademik Bakış Dergisi. (30). ss. 1-18
• SAĞLAM, S. (2006). Türkiye’de İç Göç Olgusu ve Kentleşme. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları. (5). ss. 33-44.
• SEPETÇİOĞLU, T. E. (2014). İki Tarihsel ‘’Eski’’ Kavram, Bir Sosyo-Kültürel ‘’Yeni’’ Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir? . The Journal of Turkish Social Research. (180), ss. 49-84.
• TEKELİ, İ. (2007). Türkiye’nin Göç Tarihindeki Değişik Kategorileri, içinde Kökler ve Yollar, Ayhan Kaya ve Bahar Şahin (der.), ss. 447-473. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TEPEALTI, F. (2019). Lozan Nüfus Mübadelesi Göçleri ve Türk Mübadillerin İskânı. Journal of Geography. (39), ss. 89-98.
• TEPEKAYA M. (2006). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım ve Kafkasya’dan Göç Hareketleri ve Saruhan (Manisa) Sancağı’na Göçler. Türk Dünyası İncelemeleri, Cilt: VI, Sayı 2, ss: 463-480.
• TÜRKİYE EKONOMİK VE SOSYAL ETÜDLER VAKFI, (2004). Zorunlu İç Göç Sonrası Köye Dönüş Ön Rapor, Hazırlayan: Fusün Üstel. İstanbul: TESEV Yayınları.
• TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VAKFI (2000). 1998 Türkiye İnsan Hakları Raporu, Ankara: TİHV Yayınları.
• TÜMTAŞ M.S. (2020). Nöbetleşe Dışlanma Göç ve Sosyal Dışlanma Döngüsü. İstanbul: İletişim.
• TÜMTAŞ M.S. (2022). Türkiye’ye Düzensiz Afgan Göçü: Zorunlu Göç Mü “İstila” Mı? . Gaziantep University Journal of Social Sciences 2022, 21(1), ss. 338-353.
• TÜMTAŞ M.S. (2007). Türkiye’de İçgöçün Kentsel Gerilime Etkisi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, S.B.E. Muğla.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ (1998). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Boşaltılan Yerleşim Birimleri Nedeniyle Göç Eden Yurttaşların Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu. Türkiye İstatistik Kurumu https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=49685 E.Tarihi:12.09.2023
• YILDIRIM, S. (2012). Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri. Cumhuriyet Tarihi Araştırma Dergisi, 8 (16), ss. 75-92
• YİĞİT, K. (2011). İİBK’dan İşkur’a Yurtdışına İşçi Göçü. İstihdamda 3İ Dergisi, 3 (46).