KİBYRA ANTİK KENTİ BAZİLİKA PLANLI KİLİSE İNSANLARININ ANTROPOLOJİK ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 635 - 649, 30.11.2023

Alper Yener Yavuz , Büşra Aladağ , Ahmet İhsan Aytek

https://doi.org/10.30692/sisad.1317058

Öz

Yerleşimi Neolitik döneme kadar giden Burdur ilinde gerçekleşmiş ve halen gerçekleşmekte olan kazılar neticesinde kentin geçmişine dair önemli veriler sunmaktadır. Antik dönemde Pisidia bölgesinin bir parçası olan Burdur ilinin ve Pisidia bölgesinin önemli antik kentlerinden birisi de Kibyra Antik Kenti’dir. Kentin birçok noktasında devam eden kazılarda, Doğu Roma dönemine tarihlendirilmiş bir Bazilika Planlı Kilise açığa çıkarılmış ve mezar yapıları tespit edilmiştir. Bu çalışmada çıkartılan insan iskeletlerinin antropolojik analizi gerçekleştirilmiştir. 2019 ve 2020 yıllarında gerçekleştirilen kazılarda toplam 56 birey tespit edilmiştir. Bireylerin cinsiyet ve yaşları belirlenip temel demografik bilgileri ortaya konulduktan sonra boy uzunlukları ve patolojik durumları da incelenerek sağlık durumları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Demografik veriler kentin farklı alanlarında çıkarılan ve önceki çalışmalarla ortaya konulan sonuçlar ile karşılaştırıldığında, kiliseye gömülen bireylerin ölüm yaşı aralığı veya cinsiyet dağılımı bakımından özel bir durumlarının olmadığını göstermektedir. Bireylerin ağız sağlıkları ile vücut kemiklerinde gözlenen patolojik durumlar da diğer çalışmalar ile uyumlu olmakla beraber bir bireyde gözlenen araknoid granülasyon kent için yeni bir bilgi konumundadır. Ayrıca başka bir bireyde tespit edilen kafatası kültürel deformasyon izi de bölge insanının kültürel yaşamına dair yeni bilgileri ortaya koymaktadır. Kentte devam eden kazılar ile kent insanın geçirdiği fiziksel değişim çok daha iyi ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kibyra, araknoid granülasyon, kültürel deformasyon.

Anthropological Analysis of the Basilica Planned Church Humans from Kibyra Ancient City

Öz

Excavations in Burdur province, whose settlement dates back to the Neolithic period, provides important data on the ancient history of the city. Kibyra Ancient City is one of the important ancient cities of Burdur and the Pisidia region. During the ongoing excavations in many parts of the city, a Basilica Planned Church dated to the Eastern Roman period was unearthed and grave structures were identified. Anthropological analysis of the human skeletons recovered in this study was carried out. A total of 56 individuals were identified during the excavations carried out in 2019 and 2020. After determining the sex and age of the individuals and revealing their basic demographic information, their health status was tried to be revealed by examining their height and pathological conditions. When the demographic data are compared with the results of previous studies in different areas of the city, it is seen that the individuals buried in the church do not have a special situation in terms of age at death or sex distribution. The oral health of the individuals and the pathological conditions observed in the body bones are in line with other studies, but the arachnoid granulation observed in one individual is new information for the city. In addition, the cranial cultural deformation trace found in another individual reveals new information about the cultural life of the people of the region. With the ongoing excavations in the city, the physical changes of the people of the city will be revealed much better.

Anahtar Kelimeler

Kibyra, arachnoid granulation, cultural deformation.

Kaynakça

• ALADAĞ, B. (2020). Kibyra Antik Kenti’nden 2013-2018 Yılları Arasında Çıkarılan İnsan İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• ALBERT, A.M., RICANEK Jr., K. & PATTERSON, E. (2007). A Review Of The Literature On The Aging Adult Skull And Face: Implications For Forensic Science Research And Applications. Forensic Science International, 172, s. 1–9.
• AUFDERHEIDE, A. C. & RODRIGUEZ-MARTIN, C. (1998). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. Cambridge: Cambridge University.
• AYTEK, A. İ. (2020a). Estimating Stature of Anatolian Populations From Neolithic Period to Ottoman Period. H. Selim Kıroğlu (Ed.). İçinde, Academic Studies in Social, Human and Administrative Sciences, II Volume 1, (s. 1-18). Ankara: Gece Kitaplığı.
• AYTEK, A. İ. (2020b). Paleodemography of Anatolian Populations from Neolithic Period to Ottoman Period. A. Balcıoğulları ve M.C. Şahin (Ed.) içinde, Current Studies in Social Sciences II, (s. 93-115). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• AYTEK, A. İ., YAVUZ, A.Y., ÖZBEY, O. & ŞAHİN, E. (2020). Tefenni Kurtarma Kazısından Çıkan İskeletlerin Antropolojik Analizi ve Bir Kafatası Deformasyon Örneği. Antropoloji, 39, s. 49-56.
• BAYTAK, İ. (2014). Kabalis (Kibyratis) Bölgesi Tarihi Coğrafyası ve Çağlar Boyu Yerleşim Modelleri – Urbanizasyon (Basılmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• BRUZEK, J. (2002). A Method for Visual Determination of Sex, Using the Human Hip Bone. American Journal of Physical Anthropology, 117, s. 157–168.
• BUCKBERRY, J. L. & CHAMBERLAIN, A. T. (2002). Age Estimation From the Auricular Surface of the Ilium: A Revised Method. American Journal of Physical Anthropology, 119, s. 231-239.
• BUISKTRA, J. E. & UBELAKER, D. H. (1994). Standarts for Data Collection from Human Skeletal Remains. Fayetteville: Arkansas Archeological Survey Research Series.
• ÇELİKBİLEK, A., OKUR, A., TANIK, N., SERİN, H. İ., ADAM, M. & ATALAY, T. (2014). Incidental Arachnoid Granulation: A Rare Cause of Vertigo. Bozok Tıp Dergisi, 4(1), s. 66-69.
• DIEPPE, P. & BRANDT, K. D. (2003). What İs İmportant İn Treating Osteoarthritis? Whom Should We Treat And How Should We Treat Them?. Rheumatic Disease Clinics of North America, 29, s. 687–716.
• DÖKÜ, F. E. & BAYTAK, İ., (2017). Kabalis Bölgesi Demirçağ Yerleşim Tipleri ve Gözetleme/Haberleşme Kaleleri. Mediterranean Journal of Humanities, 7(2), s. 223-242.
• JONES, B.G. & HORTON-SZAR, D. (2001). Patoloji, [(A.A. Dinçtürk, Çev.)]. Ankara: Güneş Kitabevi.
• KASAPÇOPUR, Ö. & ARISOY, N. (2011). Ergenlik Çağında Bağ Dokusu Hastalıkları. Türk Pediatri Arşivi, 46(11), s. 18-27.
• KUMAR, V., COTRAN, R.S. & ROBBINS, S.L. (2003). Temel Patoloji, [(U. Çevikbaş, Çev.)] 7. Edisyon. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• LANE, E. N. & WALLACE, D. J. (2002). All About Osteoarthritis: The Definitive Resource for Arthritis Patients and Their Families. USA: Oxford University Press.
• MEIKLEJOHN, C., AGELARAKIS, A., AKKERMANS, P. A., SMITH, P. E. L., & SOLECKI, R. (1992). Artificial Cranial Deformation in the Proto-Neolithic and Neolithic Near East and Its Possible Origin: Evidence from Four Sites. Paléorient, 18 (2), s. 83-97.
• ORTNER, D. J. & PUTSCHAR, G. J. (1985). Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Washington DC: Simithsonian Institution Press.
• ÖZÜDOĞRU, Ş. & TARKAN, D. (2022). Kibyra 2021 Yılı Kazı, Koruma ve Restorasyon Çalışmaları. İçinde, 42. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu Kitabı (s. 23-27). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• RESNICK, D. & NIWAYAMA, G. (1995). Dejenerative disease of the spine. D. Resnick ve G. Niwayama (Ed.). İçinde, Diagnosis of Bone and Joint Disorders, (s. 1372-1462). Philadelphia: W.B. Saunders Company.
• ROBERTS, C. & MANCHESTER, K. (1995). The Archaelogy of Disease. New York: Cornell University Press.
• ROBERTS, C. A., PFISTER, L. & MAYS, S. (2009). Letter to the Editor: Was Tuberculosis Present in Homo erectus in Turkey? American Journal of Physical Anthropology, 139, s. 442–444.
• SALEM, S. I. (2016). Medicine in Ancient Mesopotamia. Selin, H. (Ed.). İçinde, Encyclopedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures, (s. 1518-1521). Dordrecht: Springer.
• SEVİM EROL, A., YAVUZ, A. Y. & TARKAN, D. (2015). Teke Yöresinde Yaşamış Bir Antik Dönem Toplumunun Antropolojik Analizi. İçinde, 1. Teke Yöresi Sempozyumu (615-626). Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• THE WORKSHOP OF EUROPEAN ANTHROPOLOGIST. (1980). Recommendations for Age and Sex Diagnosis of Skeletons. Journal of Human Evolution, 9, s. 517-549.
• TRINKAUS, E. (1982). Artificial cranial deformation in the Shanidar 1 and 5 Neandertals. Current Anthropology, 23(2), s. 198-199.
• TROTTER, M. & GLESSER, G. (1952). Estimation of stature from long bones of American Whites and Negroes. American Journal Physical Anthropology, 10, s. 463–514.
• UBELAKER, D. H. (1989). Human Skeletal Remains: Excavation, Analysis, Interpretation. Washington DC: Taraxacum Press,
• WALKER, R.A. & LOVEJOY, C.O. (1985). Radiographic Changes in the Clavicle and Proximal Femur and Their Use in the Determination of Skeletal Age at Death. American Journal of Physical Anthropology, 68, s. 67-78.
• WASHBURN, S. L. (1948). Sex Differences İn Pubic Bone. American Journal of Biological Anthropology, 6 (2), s. 199-208.
• WONG, S. H. J., CHIU, K. Y., & YAN, C. H. (2016). Osteophytes. Journal of Orthopaedic Surgery, 24(3), s. 403-10.
• YILMAZ USTA, N. D. (2015). Antik insanın sosyokültürel yaşamını yansıtan bazı diş ve iskelet sistemi anomalileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1 (2), s. 547-559.