KENDİ DÖNEMİNİN BASIN GÖRSELLERİYLE MUSTAFA KEMAL (ATATÜRK) VE CUMHURİYET

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 43 - 64, 31.03.2024

Eminalp Malkoç

https://doi.org/10.30692/sisad.1421700

Öz

Cumhuriyet Bayramlarında yayın organları, cumhuriyetin anlam ve önemi doğrultusunda karikatür ya da grafik çizimler üretmişlerdir. Bunlar aracılığıyla yazılı metinlere ihtiyaç duymaksızın okuma-yazma bilen, bilmeyen toplumun her kesimine somut mesajlarını ilettikleri değerlendirilebilir. Yayın organları, çoğunlukla Mustafa Kemal Atatürk merkezli çizimleriyle konjonktürel etkilerle birlikte dolaylı ya da doğrudan durum tespiti yaptıkları gibi beklenti ya da kaygılarını da yansıtmışlardı. Özellikle gazetelerin grafik çizimlerine mümkün olduğunca toplu şekilde yaklaşıldığında büyük resim görülebilmektedir. Zira son derece düzenli kabul edilebilecek ya da sistematik bir bütünlüğün yanında birbirlerinin eksiklerini giderici ya da tamamlayıcı bir tabloyla karşılaşılmaktadır. Bu sayede, 1923-1938 yıllarının grafik çizimleri (ve kısmen karikatürkleri) ya da benzer görseller kanalıyla kamuoyu araçlarının Atatürk ve Cumhuriyet’e yönelik yaklaşımlarına, algı ya da tanımlamalarına çok kesin çizgilerle ulaşılabilmektedir. Cumhuriyet Bayramı ve kutlamaları sırasında Türk basınında Mustafa Kemal Atatürk’ün nasıl işlendiği, algılandığı ve kitlelere nasıl aktarıldığı değerlendirilebilmektedir. 1923-1938 dönemi basınının Cumhuriyet kutlamalarındaki özellikle çizim ve grafik çizim gibi uygulamalarından Atatürk’ün güven, istikrar, güç, birlik, üretim, çalışma kültürü, kalkınma, çağdaşlaşma, barış ve gelecek vizyonu anlamına geldiği; bu yaklaşımlarla tanımlandığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet, Türkiye, Cumhuriyet Bayramı, 100. Yıl

MUSTAFA KEMAL (ATATÜRK) AND THE REPUBLIC WITH PRESS IMAGES OF HIS PERIOD

Öz

During Republic Days, media organs produced cartoons or graphic drawings that aligned with the significance and importance of the republic. It can be assessed that, through these visuals, they convey concrete messages to everyone, whether literate or illiterate, eliminating the need for written texts. Media organs, mostly through their drawings centered on Mustafa Kemal Atatürk, not only assess the prevailing situation but also reflect their expectations or concerns. Particularly when approaching the graphic drawings of newspapers collectively, a comprehensive picture emerges. Besides a highly ordered or systematic integrity, one encounters an image that compensates for or complements each other's deficiencies. In this manner, an examination of graphic drawings (and partly cartoons) or similar visuals from the years 1923-1938 reveals precise insights into the approaches, perceptions, or definitions of public opinion toward Ataturk and the Republic. It can be evaluated how Mustafa Kemal Atatürk was covered, perceived, and conveyed to the masses in the Turkish press during Republic Day and celebrations. It means Ataturk's vision of trust, stability, power, unity, production, work culture, development, modernization, peace and future, from the practices of the press of the period, especially drawing and graphic drawing, in the Republic celebrations; It is understood that it is defined by these approaches.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Republic, Türkiye, Republic Day, 100th Anniversary, Cartoons and Graphic Drawings

Kaynakça

• ACUN, F. (2004). Görsellik ve Yakın Dönem Tarihi Araştırmalarında Kullanımı. Kebikeç, S.18, s.95-118 ACUN, F. (2007). Milli Mücadele ve Atatürk Dönemi Kaynaklarının Toplu Değerlendirilmesi. Edebiyat Fakültesi Dergisi, S.24/2, s.1-21
• Akbaba, 1 Teşrin-i Evvel 1339, s.1
• BAYKAL, Ö. (2022). Görsel Tarih Çalışmalarında Fotoğraf Okuma Yöntemi. Journal of Anglo-Turkish Relations/Türk-İngiliz İlişkileri Dergisi, S.3/1, s.97-127
• Büyük Gazete, 1 Kasım 1928, kapak sayfası
• Cumhuriyet 15. Yıl İlavesi, 29 Ekim 1938, s.1
• Cumhuriyet, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1924, s.1
• Cumhuriyet, 31 Teşrin-i Evvel/Ekim 1924, s.1
• Cumhuriyet, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1925, s.1
• Cumhuriyet, 31 Teşrin-i Evvel/Ekim 1925, s.1
• Cumhuriyet, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1926, s.1
• Cumhuriyet, 30 Teşrin-i Evvel/Ekim 1927, s.1
• Cumhuriyet, 7 Teşrinievvel/Ekim 1931, s.1
• Cumhuriyet, 29 Teşrinievvel/Ekim 1931, s.1
• Cumhuriyet, 29 Ekim 1933, s.1
• Cumhuriyet, 29 Ekim 1935, s.1
• Cumhuriyet, 29 Ekim 1936, s.1
• Cumhuriyet, 29 Ekim 1937, s.1
• Gazi Mustafa Kemal (1927). Nutuk. Ankara: Türk Tayyare Cemiyeti
• Haber, 29 Ekim 1934, s.1
• Haber, 29 Ekim 1936, s.1
• Karagöz, 30 Teşrin-i Evvel/Ekim 1926, s.1
• Karagöz, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1927, s.1
• MALKOÇ, E (2023). 100. Yılında Lozan Barış Antlaşması: Pandora’nın Kutusu Açıldı mı?. Toplumsal Tarih, S.355, s.10-11.
• MALKOÇ, E. (2014c). 1930’ların İlk Yarısında Türk Basınının Penceresinden Balkan Konferansları ve Arnavutluk. 3. Uluslararası Dil ve Edebiyat Kongresi (UDEK 30 Ekim-1 Kasım 1914), s.189-212, Tiran.
• MALKOÇ, E. (2023a). Atatürk ve İnönü Dönemi Türk Basınında 30 Ağustos Zafer Bayramı Kutlamalarının Görselleri Üzerine Bir Değerlendirme. 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi, Ed. Görsoy Şahin içinde, cilt 4, s.2112-2182. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• MALKOÇ, E. (2023b). Sürecin En Erken Evresinde Cumhuriyet’in İlanını Karikatür[k]lerle Okumak. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 25/100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı, s.332-362.
• Milliyet, 21 Nisan 1931, s.1
• Milliyet, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1926
• Milliyet, 30 Teşrin-i Evvel/Ekim 1927, s.1
• Papağan, 27 Teşrin-i Evvel/Ekim 1926, s.1
• REYHANOĞLU, Gönül-ÖZCAN, Arife. (2021). İnançtan Anlatıya: Hatay Halk Kültüründe Defne. Uluslararası Halk Araştırmaları Dergisi-UHAD, S.4/6, s.62-87.
• Son Posta, 29 Ekim 1936, s.1
• Son Posta, 29 Ekim 1937, s.1
• Son Posta, 29 Ekim 1938, s.1
• Son Saat, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1928, s.1
• ŞAHİN, Feyza Kurnaz. (2023). Lozan Antlaşması Sonrasında Türk-İngiliz İlişkilerinde Çatışmanın Devamına Bir Örnek: Haydarpaşa İngiliz Mezarlığının Tahribi Meselesi. Selçuk Türkiyat, S.57, s.133-160.
• Tan, 29 Ekim 1936, s.1
• Tan, 29 Ekim 1937, s.1
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:2, C.18, İ:106, Tarih: 16.4.1341
• Tevhid-i Efkar, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1924, s.1
• Ulus, 30 Ekim 1937, s.1
• Ulus-Cumhuriyet’in 15. Yıl Özel Eki, 30 Ekim 1938, s.1
• ÜÇÜNCÜ, Uğur (2023). Cumhuriyetin İlanının Akbaba Gazetesine Yansımaları. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.7, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı, s.1-23.
• Vakit, 29 Teşrinevvel/Ekim 1931, s.1
• Vakit, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1926, s.1
• Yeni Asır, 29 Ekim 1934, s.1
• Yeni Asır, 29 Ekim 1935, s.1
• Yeni Asır, 29 Ekim 1937, s.1
• Yeni Ses, 29 Teşrin-i Evvel/Ekim 1926, s.1