TARIMSAL GIDA İŞLEME MAKİNELERİ İŞLETMELERİNDE ULUSLARARASI REKABET STRATEJİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ÜZERİNE NİTEL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 491 - 523, 30.11.2024

Esra Taşçı Acar , İpek Kazançoğlu

https://doi.org/10.30692/sisad.1510702

Öz

Tarımsal gıda işleme makineleri sektörü, tarımsal ürünleri işleyerek katma değerli ürünlere dönüştüren ve bu süreçte çeşitli teknolojileri kullanan önemli bir sektördür. COVID-19 pandemisi ve Rusya-Ukrayna savaşı, gıda güvenliği ve tedarik zincirlerinde sorunlara yol açarak bu sektörü derinden etkilemiştir. Türkiye, buğday gibi temel gıda ürünlerinin üretiminde önemli bir potansiyele sahip olması nedeniyle, un ve mamulleri sektöründe stratejik bir konuma yükselmiştir. Bu gelişmeler, gıda işleme makineleri üretimi ve tesis kurulumunu daha da kritik hale getirmiştir. Türkiye'de tarımsal gıda işleme makineleri sektöründe Çorum ve Konya illeri öne çıkmaktadır. Çorum, özellikle buğday üretimi ve işlenmesi konusunda uzmanlaşmış bir merkezdir. Çalışmanın amacı, tarımsal gıda işleme makineleri sektöründeki işletmelerin uluslararası rekabet stratejileri incelemek, sektörün mevcut durumunu, ihracatta karşılaştıkları sorunları ortaya koymak ve gelecekteki potansiyelini analiz etmektir. Bu kapsamda, Çorum ilinde faaliyet gösteren 10 işletme ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular ışığında, sektörde faaliyet gösteren işletmelerin uluslararası rekabet ortamında başarılı olabilmeleri için uygun stratejik adımlar ve uygulanabilir öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rekabet Stratejileri, Tarımsal Gıda İşleme Makineleri, Çorum İli

Etik Beyan

Etik kurul onayını dosyalar kısmına ekledim

Destekleyen Kurum

Ege Üniversitesi

A Qualitative Study on The Assessment of International Competitiveness Strategies In Agricultural Food Processing Machinery Companies

Öz

The agricultural food processing machinery sector is an important industry that transforms agricultural products into value-added products using various technologies throughout the process. The COVID-19 pandemic and the Russia-Ukraine war have deeply impacted this sector by causing problems in food security and supply chains. Türkiye, with its significant potential in the production of staple food products such as grain, has risen to a strategic position in the flour and bakery products sector. These developments have made the production of food processing machinery and the establishment of facilities even more critical. In Türkiye, the cities of Çorum and Konya stand out in the agricultural food processing machinery sector. Çorum is particularly specialized as a center for grain production and processing. The aim of this study is to examine the international competition strategies of businesses in the agricultural food processing machinery sector, and to analyze the current state, to reveal the problems they face in exports and future potential of the sector. In this context, in-depth interviews were conducted with 10 businesses operating in Çorum. Content analysis was used to analyze the data. Based on the findings, appropriate strategic steps and feasible recommendations were developed to help businesses in the sector succeed in the international competitive environment.

Anahtar Kelimeler

Competitive Strategies, Agricultural Food Processing Machinery, Çorum

Kaynakça

• AAKER, D. A. (2017). Strategic market management (11th ed.). Wiley.
• AĞIR, S., & TOPAK, A. (2023). Yeşil Dönüşüm ve Türkiye’de Gıda ve Tarım. 22 Aralık 2023 tarihinde https://www.ulaskarakoc.com/_site/HUV_yesil_donusum_FINAL.pdf alındı.
• AHMED, M., & HUSSAIN, M. I. (2021). Rising atmospheric temperature impact on wheat and thermotolerance strategies. Plants, 10(1), 43. https://doi.org/10.3390/plants10010043
• AK, G. (2021). Makine Sektörü Analiz Raporu ve Kılavuzu, TR83 Bölgesi (Samsun, Amasya, Çorum, Tokat). UNDP Türkiye, Ankara. 22 Aralık 2023 https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/tr/makine-tr83-.pdf adresinden alındı.
• AKÇAGÜN, E. (2011). Türk hazır giyim sanayinde uluslararası pazarlarda üstünlük sağlamasına yönelik rekabet stratejisi modeli geliştirilmesi (Basılmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• AKPAMUK, G. (2022). BM gıda görünümü raporu yayımlandı: Türkiye neden en çok buğday ithal eden 3. ülke? 22 Aralık 2023 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-62052338 adresinden alındı.
• ALLEN, R. S., & HELMS, M. M. (2006). Niche marketing. In Encyclopedia of business and finance (2nd ed., Vol. 4, pp. 229-232). Detroit, MI: Gale
• ALPASLAN, B. (2015). Sigorta işletmelerinde rekabet stratejileri ve bir uygulama (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Türkiye.
• AMINI, M., & RAHMANI, A. (2023). How Strategic Agility Affects the Competitive Capabilities of Private Banks. International Journal of Basic and Applied Sciences, 10, 8397-8406.
• ASLAN, S., ASLAN, E. L., & KARA, R. (2023). Covid-19 pandemi sürecinin gıda tüketim davranışı ve hijyen alışkanlığı üzerindeki etkisi. Kocatepe Tıp Dergisi, 24(3), 266-271.
• AWADE, P.R. (2014). Implementation of Combination Strategy Based on Porter’s Model: Success Built on Lost Opportunity in Industrial Lubricants, Asian Journal of Management Research, 4(4), 699-710.
• BAKAN, S. (2022). Savaş, Dünya Ekonomisi ve Finansal Piyasalar için de Felaket mi?. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5 (2), 59-74.
• BAL, Y. (2012). Rekabet Stratejilerinin İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarına Etkisi ve Bir Araştırma. Yönetim Dergisi, 23 (72), 48-76.
• BANKER, R. D., MASHRUWALA, R., & TRIPATHY, A. (2014). Does a differentiation strategy lead to more sustainable financial performance than a cost leadership strategy?. Management Decision, 52(5), 872-896.
• BARNEY, J. (1991). Competitive advantage. Journal of Management, 17(1), 99-120.
• BOZ, N., & İRMİŞ, A. (2023). Rekabet Stratejilerinin Kriz Yönetim Becerilerine Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 452–469.
• BROWN, A. (2010). Innovation and Product Development in Modern Business. McGraw-Hill.
• BUZZELL, R. D., & WIERSEMA, F. (1981). Successful low-cost strategies. Harvard Business Review, 59(1), 133-142.
• BUZZELL, R. D., & GALE, B. T. (1987). The PIMS principles: Linking strategy to performance. New York, NY: Free Press.
• CARTER, S. M., & RUEFLI, T. W. (2006). Intra-industry reputation dynamics under a resource-based framework: Assessing the durability factor. Corporate Reputation Review, 9, 3-25.
• COEURDEROY, R., & DURAND, R. (2004). Leveraging the advantage of early entry: proprietary technologies versus cost leadership. Journal of Business Research, 57(6), 583-590.
• COGNITIVE MARKET RESEARCH (2024). Food Processing Machines Market Report 2024 (Global Edition). 05 Mayıs 2024 tarihinde https://www.cognitivemarketresearch.com/food-processing-machines-market-report adresinden alındı.
• ÇORUM TİCARET VE SANAYİ ODASI. (2013). Çorum Gıda İşleme Makine Üreticileri Sektör İhtiyaç ve Strateji Raporu. Çorum: Çorum Ticaret ve Sanayi Odası.
• DAVID, F.R. (2011). Strategic management concepts. New Jersey: Pearson.
• DESS, G. G., & DAVIS, P. S. (1984). Porter's generic strategies as predictors of strategic group membership and performance. Academy of Management Journal, 27(3), 467-488.
• EREN, E. (2002). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• EREN, M.Ş. (2014). Jenerik Rekabet Stratejilerinin Firmaların İhracat Performansına Etkisi. Journal of Yasar University, 2014, 9(34) 5998-6022.
• ERYILMAZ KIRALI, A., ZEHİR, S., & ÖZDER, R. (2023). Rekabet Stratejileri ve Pazar Performansı: Girişimcilik Yöneliminin COVID-19 Döneminde Aracılık Rolü. İbn Haldun Çalışmaları Dergisi, 9(1), 3-18.
• FAROOQ, N., AKBAR, H., UL HASSAN, Z., & GHEEWALA, S. H. (2023). A critical review of climate change impact at a global scale on cereal crop production. Agronomy, 13(1), 162.
• FAO, I., & UNICEF. (2023). WFP, WHO. The State of Food Security and Nutrition in the World 2023. Urbanization, agrifood systems transformation and healthy diets across the rural–urban continuum. Rome, FAO. 2023. Rome: Food and Agricultural Organisation.
• Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi (2022). Güneydoğu Anadolu Projesi Son Durum. Kalkınma Kütüphanesi. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• GEDİK, Y. (2023). Tarımsal pazarlama: Faydaları, zorlukları ve stratejileri üzerine kavramsal bir çerçeve. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(1), 134-147.
• GINEVIČIUS, R., KORSAKIENE, R. (2005) Exploration of strategy: Objectives, competencies and competitive advantage. Journal of Business Economics and Management, 6(1), 13-22.
• GLESNE, C. (2014). Nitel Araştırmaya Giriş. [(A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu Çev.)], Ankara: Anı Yayıncılık.
• GRAND VIEW RESEARCH. (2023). Food processing equipment market analysis report. 7 Ocak 2024 tarihinde https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/food-processing-equipment-market adresinden alındı.
• GRANT, R. M. (1991). The resource-based theory of competitive advantage: implications for strategy formulation. California management review, 33(3), 114-135.
• GUISADO-GONZÁLEZ, M., GUISADO-TATO, M., & VILA-ALONSO, M. (2014). The influence of firm characteristics on the choice between R&D cooperation and R&D outsourcing. Technovation, 34(3), 137-147.
• GÜL, H., & HAYIT, F. (2022). Gıda Mühendisliği Alaninda Yeni Yaklaşımlar. İksad Publishing House GÜNEŞ, E., KESKİN, B., & DEMİRBAŞ, N. (2015). Türkiye’de Tarıma Dayalı Sanayiinin Yapısı ve Gelişimi. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası VIII. Teknik Kongresi, 12-16.
• GÜRBÜZ, S., & ŞAHİN, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• GÜVEN, B., & KAYGIN, E. (2013). Çorum İli SWOT Analizi. Veritaş Akademi.
• HANSEN, E., NYBAKK, E., & PANWAR, R. (2015). Pure versus hybrid competitive strategies in the forest sector: Performance implications. Forest Policy and Economics, 54, 51-57.
• HAMBRICK, D. C. (1983). Some tests of the effectiveness of functional planning. Academy of Management Journal, 26(4), 707-727.
• HESTERLEY, W. S., & BARNEY, J. B. (2002). Strategic management and competitive advantage: Concepts. Upper Saddle River, NJ: Pearson.
• HILL, C. W. L. (1988). Differentiation versus low cost: A renewed debate. Academy of Management Executive, 2(1), 211-218.
• HILL, C. W. L., & JONES, G. R. (2023). Strategic management: An integrated approach (14th ed.). New York: McGraw-Hill Education.
• HILMAN, H., & KALIAPPEN, N. (2014). Do cost leadership strategy and process innovation influence the performance of Malaysia hotel industry? Asian Social Science, 10(10), 134.
• İSMAİL, A. I., ROSE, R. C., ULI, J., & ABDULLAH, H. (2012). The relationship between organizational resources, capabilities, systems and competitive advantage. Asian Academy of Management Journal, 17(1), 151-173. JOHNSON, R. (2018). Advanced strategies for business differentiation. Wiley.
• KALLIONTZI, E., SKALKOS, D., & BAKOUROS, I. (2024). Assessing the key factors measuring regional competitiveness. Sustainability, 16(6), 2574.
• KARADENİZ, K., & KULAKSIZ, S. (2018). İşletmelerin Rekabet Gücüne Katkisi Açisindan Kümelenme Modelinin Değerlendirilmesi: Çorum Tarimsal Gida İşleme Makineleri Kümesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 714-730.
• KARAKOÇ, D. Y., & MANGA, M. (2022). Küresel Gıda Güvenliği Endeksi Kapsamında COVID-19 Pandemisinin Türkiye’nin Gıda Güvenliğine Yönelik Etkisi. İdealkent, 14(Özel Sayı), 46-74.
• KARAKOÇ, H., & AYKAN, E. (2023). Üniversitelerin Sürdürülebilirliklerinin Sağlanmasında Rekabet Stratejileri ve İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamaları İlişkisi: Türkiye Örneği, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2023, 24(2), 365-389, e-ISSN: 1308-6979.
• KEMER, O. B. (2022). İhracat davranışları ve maliyet liderliği stratejisinin işletmenin rekabet kapasitesine etkisi: Bir uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 108-132.
• KHARUB, M., MOR, R. S., & SHARMA, R. (2019). The relationship between cost leadership competitive strategy and firm performance: A mediating role of quality management. Journal of Manufacturing Technology Management, 30(6), 920-936.
• KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. (2012). Çorum tarımsal gıda işleme makineleri sektörü strateji geliştirme raporu. Ekonomi Bakanlığı.
• KOTLER, P., & ARMSTRONG, G. (2021). Principles of marketing (18th ed.). Pearson Education. KILIÇ, F. (2021). Jenerik Stratejilerin Kurum Kültürü Üzerindeki Rolü: Farklılaşma Stratejisi, Kurum Kültürünü Besler mi, Zedeler mi?, Stratejik Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 103–122.
• KPMG Türkiye. (2022). Tarım ve gıda sektöründe küresel trendler ve Türkiye'nin konumu. KPMG Türkiye Yayınları.
• LAXAMANA, A. (2023). Knowledge management orientation and competitive strategies of small and medium enterprises. Entrepreneurship & Management eJournal. Available at https://doi.org/10.2139/ssrn.4466116 LEE, C. (2003). Adapting to market changes: Strategies for business success. Oxford University Press.
• LI, Z., ZHU, M., HUANG, H., YI, Y., & FU, J. (2022). Influencing factors and path analysis of sustainable agricultural mechanization: Econometric evidence from Hubei, China. Sustainability, 14(8), 4518
• LUMPKIN, G.T., & DESS, G.G. (2001), Linking two dimensions of entrepreneurial orientation to firm performance: The moderating role of environment and industry life cycle. Journal of Business Venturing, 16, 429-451.
• MAHADEVAN, K., ELIAS, A., & SAMARANAYAKE, P. (2023). Supply chain performance measurement through collaborative effectiveness: an Asia–Pacific perspective. International Journal of Productivity and Performance Management, 72(6), 1667-1687.
• MĂLINA, C. & ALINA-DANIELA, M. (2008). The Competitive Advantage and The Business Strategies Used By Romanian Companies, Annals of the University of Oradea, Economic Science Series, 17(4), 184–188.
• MARKET RESEARCH FUTURE (2024). Food Processing Machinery Market Research Report. 12 Mayıs 2024 tarihinde https://www.marketresearchfuture.com/reports/food-processing-machinery-market adresinden alındı.
• MILLER, D., & FRIESEN, P. H. (1986). Generic strategies and organizational performance: An empirical synthesis. Academy of Management Journal, 29(3), 853-867.
• MIRZAYEVA, G., & TURKAY, O. (2016). Rekabet stratejilerinin değerlendirilmesi: Bakü'deki otel işletmeleri üzerine bir araştırma. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 74-83.
• MURRAY, R. F. (1988). Strategic flexibility: Managing uncertainty in product competition. New York: Harper & Row.
• NAJIB, M., & KIMINAMI, A. (2011). Competitive strategies in the food processing industry: A study of small and medium enterprises in Indonesia. International Journal of Business and Management, 6(9), 18–25
• NAYYARA, R. (1993). The relationship between generic strategies and performance in the Indian pharmaceutical industry. Strategic Management Journal, 14(3), 219-234.
• ÖZTÜRK, M., & TAN, F. Z. (2018). Porter’ın rekabet stratejileri: Safranbolu turizm işletmelerinde bir uygulama. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 131-147
• PARKER, M. H., & HELMS, M. M. (1992). Strategy and structural determinants of performance in the U.S. airline industry. Academy of Management Journal, 35(5), 975-989.
• PHILLIPS, A. A., CHANG, S., & BUZZELL, R. D. (1983). Product quality, cost position and business performance: A causal analysis. Journal of Marketing, 47(2), 26-43.
• POLAT, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182.
• PORTER, M. E. (1980). Competitive strategy Techniques for analyzing industries and competitors. New York, NY: Free Press.
• PORTER, M. E. (1980). The competitive advantage of low-cost leadership. Harvard Business Review, 58(1), 139-148.
• PORTER, M. E. (1985). Competitive Advantage: Creating and sustaining superior performance. New York: Free Press.
• PORTER, M.E. (1996). 'What is strategy?'. Harvard Business Review, 74(6), 61-78.
• PORTER, M.E. (2004). Competitive Advantage: Creating and sustaining superior performance. (2nd ed.). New York, The FreePress.
• PORTER, M. E. (2008). The five competitive forces that shape strategy. Harvard business review, 86(1), 78. PULAJ, E., KUME, V., & CIPI, A. (2015). Strategic management: Concepts and cases. New York: Routledge.
• SARIÇOBAN, K., KÖSEKAYAOĞLU, L., & ERKAN, B. (2017). Türkiye’nin İmalat Sanayi Ürün Gruplarındaki İhracat Rekabet Gücünün Belirlenmesi: 1996-2015 Dönemi Analizi. Journal of Life Economics, 4(3), 49-72.
• SMITH, J. (2015). Strategic Differentiation in Competitive Markets. Harvard Business Review.
• SMITH, J., & JOHNSON, A. (2023). The Impact of Global Crises on Business Strategy. Journal of International Business Studies, 54(2), 123-145.
• SINGH, S. P., TEGEGNE, F., & EKANEM, E. P. (2012). The Food Processing Industry in India: Challenges and Opportunities. Journal of Food Distribution Research, 43(1), 81-89.
• ŞAHİN, S. (2001). Türkiyede Tuğla Kiremit Sanayiinin Genel Görünümü ve Çorum İli Örneği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2).
• ŞAHİN, N., & SAYASLAN, A. (2023). Ekstrüzyon Teknolojisi ve Buğday Öğütme Yan Ürünlerinin Ekstrüde Gıda Üretiminde Kullanımı. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37(1), 241-261
• ŞAŞMAZ, M. Z. (2023). İsrail, Hollanda ve Çin Tarım Modelleri Işığında Güneydoğu Anadolu Projesi Bölgesinde Tarımsal Gelişme (Basılmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• TANWAR R. (2013) Porter’s generic competitive strategies. IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), 15(1), 11-17.
• TEECE, D.J., PISANO, G., & SHUEN, A. (1997). 'Dynamic Capabilities and Strategic Management'. Strategic Management Journal, 18(7), 509-533.
• TEECE, D.J. (2014). 'A dynamic capabilities-based entrepreneurial theory of the multinational enterprise'. Journal of International Business Studies, 45(1), 8-37.
• TUR-PORCAR, A., ROIG-TIERNO, N., & MESTRE, A. L. (2018). Factors affecting entrepreneurship and business sustainability. Sustainability, 10(2), 452.
• ÜLGEN, H. ve MİRZE, S. K. (2013). İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul: Beta Yayınları.
• WHITE, R. E. (1986). Generic business strategies, organizational context and performance: An empirical investigation. Strategic Management Journal, 7(3), 217-232.
• WRIGHT, P. (1987). A Refinement of Porter’s Strategies. Strategic Management Journal, 8(1), 93–101.
• WRIGHT, P., KROLL, M. J., & PARNELL, J. A. (1990). Strategic flexibility: A management perspective. Research in Personnel and Human Resources Management, 8, 1-56.
• VAHDATI, H., NEJAD, S.H.M, SHAHSIAH, N (2017) Generic competitive strategies toward achieving sustainable and dynamic competitive advantage. revistaESPACIOS.com, 39(13), 25.
• VARDİN, H., & YILMAZ, F. M. (2012). Gıda endüstrisinde gıda işleme makineleri ve ekipmanlarının seçimi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 16(3), 33-37.
• YILDIRIM, A. & ŞİMŞEK, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YILMAZ, M. (2019). Çorum İlinde Endüstrinin Tarihsel Gelişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1), 57-71.
• YIN, R. K. (2014). Case study research: Design and methods (5th ed.). Sage Publications.