MODERN SONRASI ZAMANLARDA KOLEKTİVİTEDEN KOPUŞ: GÜNDELİK HAYATTA BİREYSELLEŞMENİN TEZAHÜRLERİ VE DEĞERLERİN YENİDEN İNŞASI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 423 - 459, 30.11.2024

Serdar Ünal , Gülden Şahin Hatipoğlu

https://doi.org/10.30692/sisad.1542280

Öz

Dünya tarihinde en önemli toplumsal değişimlerden biri, toplum merkezli anlayıştan yani kolektiviteden birey merkezli anlayışa geçiş, yani bireyselleşmenin artışı olmuştur. Modernleşme sürecinde toplumlarda yaşanan bazı değişimler, geleneksel toplumsal bağların çözülmesine neden olmuş ve bu durum giderek daha fazla bireyselleşme, toplumsal parçalanma ve yabancılaşmaya yol açmıştır. Geleneksel toplumsal pratiklerde yaşanan çözülmelerin, sosyal, kültürel ve ekonomik birçok alanda geniş kapsamlı etkiler yaratacağı öngörülmektedir. Bu değişimlerin, özellikle genç kuşak bireylerin gündelik hayatın farklı alanlarına ilişkin tutumlarında gözlemlenebileceği düşünülebilir. Dolayısıyla, araştırmanın temel amacı, modern yaşamın bireylere sunduğu kurallar ve sınırlar çerçevesinde kolektif bağlardan sıyrılmanın ve deneyimlenen bireyselleşmenin gündelik hayattaki tezahürlerini ve etkilerini anlamaya çalışmaktadır. Bu yönde, kolektiviteden uzaklaşmanın, kopuşun ve bireyselleşmenin bireylerin gündelik hayatlarındaki göstergelerini nicel ve nitel ampirik veriler aracılığıyla çok boyutlu olarak tespit etmek çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Bu çerçevede, bireyselliğin damgasını vurduğu, yüzeysel ve geçici olan her şeyin önem kazandığı günümüz çağında bağlılıkların görece tamamen ya da kısmen ortadan kalkması ile her birey kendi hayatının yazarı olma fırsatını yakalamıştır. Bireyselliğe dayalı modern akışkan toplumun insanı, kolektif bağlarla kuşatılmış olan geleneksel insanın tersine, özgürlüğe daha düşkündür. Bu anlamda, bireyler kendi tercihleri ile bir yaşam inşa etme deneyimini tehlikeye atacak her türlü karışımdan ve değerden de yalnızlığı kendine yetebilme mertebesine çıkararak uzak dururlar. Yalnızlık bu noktada kendiliğin ve kendine ait bir yaşamın en önemli kalkanı ve koruyucusudur. Çünkü birey tüm bağlardan ve dolayısıyla engellemelerden muaf olduğu bu kendisini inşa edebilir, tanıyabilir ve geliştirebilir. Bu noktada kültür gibi kolektif bir dış otorite ya da sorumluluk ve yükümlülük gerektiren her şey bireyin hayatından dışlanır ya da her kültürel değer sübjektif koşullara göre yeniden yorumlanır, ortaklık kurulacak her birey sınırlar çeperinde tutulur.

Anahtar Kelimeler

Modern Sonrası Yaşam, Bireyselleşme, Kolektivite, Yalnızlık, Değerlerin Bireyci İnşası.

Etik Beyan

Bu çalışma Doç. Dr. Serdar Ünal danışmanlığında 05.03.2024 tarihinde tamamlanan “Akışkan Çağda Yitirilen Kolektif Bağlar ve Köksüzlük Olgusu: Genç Kuşaklara Özgü Aidiyetin Yeni İçerimleri” başlıklı doktora tezi esas alınarak hazırlanmıştır. Metin İçinde bu ibareye yer verilmektedir.

Break from Collectivity in Postmodern Times: Manifestations of Individualization in Everyday Life and the Reconstruction of Values

Öz

One of the most significant social changes in world history has been the shift from a society-centered perspective, or collectivism, to an individual-centered perspective, or increasing individualism. During the modernization process, changes in societies have led to the dissolution of traditional social bonds, resulting in greater individualism, social fragmentation, and alienation. It is anticipated that the breakdown of traditional social practices will have wide-ranging impacts on social, cultural, and economic spheres. These changes are thought to be observable in the attitudes of individuals, especially the younger generations, towards different areas of daily life. Therefore, the primary aim of the research is to understand the manifestations and effects of breaking away from collective ties and the experience of individualization within the rules and limits provided by modern life. In this regard, the study focuses on detecting the indicators of distancing from collectivity, rupture, and individualization in individuals' daily lives through multi-dimensional quantitative and qualitative empirical data. In the current age, where superficial and transient aspects are gaining importance, the opportunity for each individual to become the author of their own life has emerged with the relative or complete disappearance of attachments. The modern, fluid society, characterized by individualism, is more inclined toward freedom compared to the traditional person surrounded by collective bonds. In this sense, individuals avoid any interference or values that might jeopardize their experience of constructing a life based on their own preferences, raising loneliness to the level of self-sufficiency. At this point, loneliness becomes the most crucial shield and protector of selfhood and a personal life. Because in this solitude, where individuals are exempt from all bonds and therefore impediments, they can build, recognize, and develop themselves. At this juncture, collective external authorities such as culture or anything that requires responsibility and obligation are excluded from the individual's life, or every cultural value is reinterpreted according to subjective conditions, with each potential partner being kept within the limits of boundaries.

Anahtar Kelimeler

Postmodern Life, Individualization, Collectivity, Loneliness, Individualistic Construction of Values.

Kaynakça

• ALLEN, K.A., KERN, M. L., ROZEK, C. S., MCLNERNEY, D. M., & SLAVICH, G. M. (2021). Belonging: A Review of Conceptual Issues, An Integrative Framework and Directions for Future Research. Australian Journal of Psychology, 73(1), 87-102. DOI: 10.1080/00049530.2021.1883409.
• AYHAN, D. (2022). Mekansal Aidiyet-Mekan Sosyolojisine Yeni Bir Bakış. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• BAUMAN, Z. (2001). Parçalanmış Hayat-Postmodern Ahlak Denemeleri. [(İ. Türkmen, Çev.)] İstanbul: Ayrıntı.
• BAUMAN, Z. (2008). Liquid Times Living in an Age of Uncertainty. UK: Polity Press.
• BAUMAN, Z. (2011). Yaşam Sanatı. [(A. Sarı, Çev.] İstanbul: Versus.
• BAUMAN, Z. (2012). Akışkan Modern Dünyadan 44 Mektup. [(P. Siral Çev.)] İstanbul: Habitus.
• BAUMAN, Z. (2013). Sosyolojik Düşünmek. [(A. Yılmaz, Çev.)] 9. Basım. İstanbul: Ayrıntı.
• BAUMAN, Z., (2016). Cemaatler- Güvenli Olmayan Bir Dünyada Güvenlik Arayışı. [(N. Soysal, Çev.)] İstanbul: Say.
• BAUMAN, Z. (2017). Akışkan Aşk. [(I. Ergüden, Çev.)] İstanbul: Alfa Basım.
• BAUMAN, Z. (2018). Iskarta Hayatlar- Modernite ve Safraları. [(O. Yener, Çev.)] İstanbul: Can Sanat.
• BAUMAN, Z. (2020). Akışkan Hayat. [(A. Emre Pilgir, Çev.)] 2. Baskı. İstanbul: Ayrıntı.
• BAUMAN, Z. ve DONSKIS, L. (2020). Ahlaki Körlük-Akışkan Modernlikte Duyarlılığın Yitimi. [(A. Emre Pilgir, Çev.)] İstanbul: Ayrıntı.
• BAUMAN, Z. ve LEONCINI, T. (2020). Akışkan Doğanlar. [(E. Balçık, Çev.)] İstanbul: Sander.
• BAUMAN, Z. ve OBIREK, S. (2018). Dünyaya ve Kendimize Dair. [(B. Halaç, Çev.)] İstanbul: Ayrıntı.
• BECK, U. (1986). Risikogesellschaft Auf dem Weg in eine andere Moderne. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• BECK, U. (2011). Risk Toplumu-Başka Bir Modernliğe Doğru. [(K. Özdoğan ve B. Doğan, Çev.)] İstanbul: İthaki.
• BECK, U. ve BECK-GERNSHEIM, E. (2002). Individualization. Londra: Sage.
• BENNETT, A. (2018). Kültür ve Gündelik Hayat. [(N. Türkdoğan, B. Şenel ve U. Yener Kara, Çev.)] Ankara: Phoenix.
• BERNER, E. (2005). Mekan, Kültür, İktidar-Kentleşen Kentlerde Yeni Kimlikler. A. Öncü ve P. Weyland (Der.) İstanbul: İletişim.
• BERTING, J. (2013). Mağara Duvarından Yansımalar -İçinde Yaşadığımız Dünyaya Dair Sosyal Anlayışımızı Nasıl Düzeltiriz?. [(H. İnaç, Çev.)] 1. Basım, İstanbul: Bilge.
• BİLGİN, N. (2007). Kimlik İnşası, Ankara: Aşina Kitaplar.
• BİLGİN, N. (2009). “Kültür Değişmeleri ve Kimlik Sorunu”. Aramızdan Ayrılışının 40. Yılında Prof. Dr. Mümtaz Turhan Sempozyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları. 161-188.
• BOWMAN, C. (1955). Loneliness and Social Change. The American Journal of Psychiatry, 112(3), 194-198. BRETON, D. L. (2019). Bedene Veda. [(A. Ufuk Kılıç, Çev.)] 2. Baskı. İstanbul: Sel.
• CHUL HAN, B. (2022). Palyatif Toplum-Günümüzde Acı. [(H. Barışcan, Çev.)] 1. Basım. İstanbul: Metis.
• COCKSHAW, W. D. ve SHOCHET, I. (2010). The Link Between Belongingness and Depressive Symptoms: An Exploration in The Workplace Interpersonal Context. Australian Psychologist, 45(4), 283–289. doi:10.1080/00050061003752418
• CORCUFF, P. (2016). Habitustan Hareketle Kolektife Meydan Okuyan Tekil. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı ve Ü. Tatlıcan (Ed.) içinde, Ocak ve Zanaat Pierre Bourdieu Derlemesi (s. 392-419). İstanbul: İletişim.
• DURKHEIM, E. (1984). Die Regeln der Soziologischen Methode. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• DURKHEIM, E. (2013). İntihar. [(Zühre İlkgelen, Çev.)] İstanbul: Pozitif.
• ELLIOT, A. ve LEMERT, C. (2011). Yeni Bireycilik: Küreselleşmenin Duygusal Bedelleri. [(Başak Kıcır, Çev.)] İstanbul: Sel.
• EROL, Z. (2018). Yalnızlık Psikolojisi: Duygusal İhmal ve Kronik Yalnızlık. İstanbul: Timaş.
• ERSOY, E. (2015). Değer Farklılaşmalarının Sosyolojik Boyutu. İzmir: Kum Saati.
• FORD, M.B. ve COLLINS, N.C. (2010). Self-esteem Moderates Neuroendocrine and Psychological Responses to Interpersonal Rejection. Journal of Personality and Social Psychology, 98(3), 405-419.
• FUNK, R. (2009). Ben ve Biz: Postmodern İnsanın Psikanalizi. [(Ç. Tanyeri, Çev.)] 2. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• GIDDENS, A. (1994). Modernliğin Sonuçları. [(E. Kuşdil, Çev.)] İstanbul: Ayrıntı.
• GIDDENS, A. (2010). Modernite ve Bireysel Kimlik-Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. [(Ü. Tatlıcan, Çev.)] İstanbul: Say.
• KÖSE, H., (2017). İlgi Yoksunluğunun Kitleselleşmesi: Geç Modern Dönemin Yeni İletişim ve İlişki Biçimleri Üzerine Bir Deneme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 27, 7-31.
• MARKUS, H. R., ve KITAYAMA, S. (1991). Culture and The Self: Implications for Cognition, Emotion and Motivation. Psychological Review, 98, 224– 253.
• MARX, K. ve ENGELS F. (2009). Komünist Parti Manifestosu. [(T. Teksoy, Çev.)] 4. Baskı. İstanbul: Oğlak.
• MAY, V. (2011). Self, Belonging and Social Change. Sociology, 45(3), 363-378. 10.1177/0038038511399624
• NIEDZVIECKI, H. (2011). Ben Özelim – Bireylik Nasıl Yeni Konformizm Haline Geldi. [(S. Erduman, Çev.)] 1. Basım. İstanbul: Ayrıntı.
• OLDENBURG, R. (1999). The Great Good Place (Cafes, Coffee Shops, Bookstores, Bars, Hair Salons and Other Hangouts at The Heart of a Community). New York: Marlowe Company.
• PARK, R. E. ve BURGESS, E. W. (2018). Şehir-Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine. [(P. Karababa Kayalıgil, Çev.)] 3. Baskı. Ankara: Heretik.
• POOLE, R. (1993). Ahlak ve Modernlik. [(M. Küçük, Çev.)] 1. Basım. İstanbul: Ayrıntı.
• SCHMID, W. (2019). Kendiyle Dost Olmak Hayatı Nasıl Kolaylaştırır?. [(T. Bora, Çev.)] 1. Basım. İstanbul: İletişim.
• SENNETT, R. (1999). Gözün Vicdanı-Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam. [(S. Sertabiboğlu-C. Kurultay, Çev.)] İstanbul: Ayrıntı.
• SENNETT, R. (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü. [(S. Durak & A. Yılmaz, Çev.)] 4. Basım, İstanbul: Ayrıntı.
• SIMMEL, G. (2005). Metropol ve Zihinsel Yaşam. [(A. Aydoğan, Çev.)] Şehir ve Cemiyet, 2. Baskı, İstanbul: İz.
• SIMMEL, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. [(T. Birkan, Çev.)] İstanbul: Metis.
• SMITH, A. D. (1988). Toplumsal Değişme Anlayışı-İşlevselci Toplumsal Değişme Kuramının Bir Eleştirisi. [(Ü.
• Oskay, Çev.)] İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• ŞENTÜRK, Ü. (2008). Aile Kurumuna Yönelik Güncel Riskler. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(14), 7-32.
• TAN, O. (2022). Bir Hayat Memat Meselesi Olarak Yalnızlık ve Aidiyet. 1. Basım. İstanbul: Timaş.
• TAYLOR, C. (2017). Modernliğin Sıkıntıları. [(U. Canbilen, Çev.)] 3. Basım. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• TOPRAK, B., BOZAN, İ., MORGÜL, T. ve ŞENER, N. (2009). Türkiye’de Farklı Olmak: Din ve Muhafazakârlık Ekseninde Ötekileştirilenler. İstanbul: Metis.
• VERGAHEN, M., LODDER, G. M. A. ve BAUMEISTER, R. F. (2017). Unmet Belongingness Needs but Not High Belongingness Needs Alone Predict Adverse Well-Being: A Response Surface Modeling Approach. Journal of Personality, 86(3), 498-507. doi:10.1111/jopy.12331