THE NATIONAL VIEW MOVEMENT AND DA’WAH DISCOURSE IN TURKISH POLITICAL LIFE: ETHNICITY-NEUTRAL NATIONAL ISLAMIC IDENTITY

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 23 - 42, 25.03.2025

Taylan Can Doğanay

https://doi.org/10.30692/sisad.1602801

Öz

This study analyzes the historical development of the da’wah discourse and the National View Movement in Turkish political life, evaluating its ideological, political, and social impacts. Focusing on the cause discourse of the National View Movement (Milli Görüş Hareketi) under Necmettin Erbakan's leadership, it examines how this discourse established a pragmatic balance between Islamism and nationalism, shaping itself as a distinctive political narrative within the Turkish right. Findings reveal that da’wah discourse has restructured itself through historical continuities and ruptures, forming a strong link between the national cause (nationalism) and the Islamic cause (ummahism). Moreover, state preservation has emerged as a central element in both ideological and political contexts, enabling the integration of national identity and religious values. The study explores the transformation of the cause discourse within the contexts of modernization, secularism, and nation-state ideology, elucidating its effects on the contemporary Turkish politics. Additionally, it details how the cause discourse has adapted to and transformed in response to challenges posed by modernization, secularization, and the nation-state. Ultimately, study highlights the critical role of the cause discourse in shaping modern Turkish politics and provides an in-depth understanding of the intersection of religion and nationalism within the National View Movement.

Anahtar Kelimeler

Ideology, Islamism, Da'wah, National View Movement

MİLLİ GÖRÜŞ HAREKETİ VE TÜRK SAĞINDA DAVA SÖYLEMİ: ETNİSİTEDEN ARINDIRILMIŞ MİLLİ VE İSLAMİ KİMLİK

Öz

Bu çalışma, Türk siyasal hayatında dava söylemi ve Milli Görüş Hareketi’nin tarihsel gelişimini analiz ederek, bu söylemin ideolojik, siyasi ve toplumsal etkilerini değerlendirmektedir. Araştırmada, Necmettin Erbakan liderliğindeki Milli Görüş Hareketi’nin dava söylemi konu edinilerek; dava söyleminin İslamcılık ve milliyetçilik arasında kurduğu pragmatik dengenin, Türk sağına özgü bir siyasi söylem olarak nasıl şekillendiği incelenmiştir. Bulgular, dava söyleminin tarihsel süreklilik ve kopuşlarla yeniden şekillenerek, ulusal dava (milliyetçilik) ve İslami dava (ümmetçilik) arasında güçlü bir ilişki oluşturduğunu ortaya koymaktadır. İlaveten, devletin korunması, hem ideolojik hem de siyasi bağlamda dava söyleminin merkezinde yer almış ve söylem, ulusal kimlik ile dini değerlerin bütünleşmesini sağlamıştır. Araştırma, dava söyleminin modernleşme, laiklik ve ulus-devlet ideolojisi bağlamındaki dönüşümünü ele alarak, günümüz Türk siyasal iklimindeki etkilerini açıklamaktadır. Ayrıca, modernleşme, sekülerleşme ve ulus-devlet ideolojisinin getirdiği zorluklara yanıt olarak dava söyleminin nasıl uyum sağladığını ve dönüştüğünü de detaylı bir şekilde ilişkilendirmektedir. Sonuç olarak, araştırma dava söyleminin modern Türk siyasi ikliminin şekillenmesindeki önemli rolünü ortaya koymakta ve Milli Görüş Hareketi bağlamında din ile milliyetçiliğin nasıl kesiştiğine dair derinlemesine bir anlayış sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, İslamcılık, Dava, Milli Görüş

Kaynakça

• AHMAD, F. (1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• AKIN, M. H. & COŞKUN, B. (2017). Türkiye Siyasi Kültüründe Sağ-Sol Ayrımı ve Milli Görüş Hareketi. ESAM Turkish Studies Dergisi Milli Görüş Özel Sayısı. 12(1). ss. 1-10.
• AKŞİT, B. & COŞKUN, M. K. (2005). Türkiye’nin Modernleşmesi Bağlamında İmam-Hatip Okulları. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık (s. 394-410). İstanbul: İletişim Yayınları.
• AKTAY, Y. (2005). Halife Sonrası Şartlarda İslamcılığın Öz-Diyar Algısı. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.) içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık (s. 68-128). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ALTHUSSER, L. (2000). Özeleştiri Ögeleri. İstanbul: Belge Yayınları.
• AYHAN, H. & UZUN, M. İ. (1995). Ezanın Türkçeleştirilmesi. İçinde, TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 12 (s. 38-42). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• BLACK, A. (2010). Siyasal İslam Düşüncesi Tarihi Peygamberden Bugüne. Ankara: Dost Kitabevi.
• BLACKEDGE, A. (2005). Discourse and Power in a Multilingual World. London: University of Birmingham.
• BULAÇ, A. (2009). Göçün ve Kentin Siyaseti MNP’den SP’ye Milli Görüş Partileri. İstanbul: Çıra.
• CHILTON, P. (2005). Missing Links in Mainstream CDA: Modules, Blends and the Critcal. Ruth Wodak & Paul Chilton (Ed.), A New Agenda in Critical Discourse Analysis: Theory, Methodology and Interdisciplinarity, in, (s. 19-52). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• ÇAĞLAYAN, S. (2011). Müslüman Kardeşler’den Yeni Osmanlılar’a İslamcılık. İstanbul: İmge Kitabevi.
• ÇAHA, Ö. & BAYKAL, M. (2017). Milli Görüş Hareketi’nin Kuruluşu: Türk Siyasetinde Milli Nizam Partisi Deneyimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 788-806.
• ÇAKIR, R., BOZAN, İ. & TALU, B. (2004). İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler. İstanbul: TESEV Yayınları.
• ÇAKIR, R. (2013). Milli Görüş Hareketi: Dün, Bugün, Yarın. İsmail Kara & Asım Öz (Ed.), içinde, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi (s. 753-774). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• ÇELİK, N. B. (2009). Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm (s. 75-91). İstanbul: İletişim Yayınları.
• DIJK, TEUN V. (2008). Multidisciplinary CDA: a Plea for Diversity. Ruth Wodak & Michael Meyer (Ed.), Methods of Critical Discourse Analysis, in, (s. 95-120). London: SAGE Publications.
• DÖKMECİYAN, R. H. (2003). Arap Dünyasında Köktencilik (Devrimci İslam). İstanbul: İlke Yayıncılık.
• DURNA, T. & KUBİLAY, Ç. (2010). Tezcan Durna (Ed.) içinde, Söylem Kuramları ve Eleştirel Söylem Çözümlemeler. Med’yadan Söylemler (s. 47-82). İstanbul: Libra Yayıncılık.
• EDİP, E. (1950). Partilerin Din Siyaseti. Sebilürreşad Dergisi. 4(76). ss. 3-8.
• ESKİ, M. (1991). Cumhuriyet Döneminde Bir Devlet Adamı: Mustafa Necati. Ankara: ATAM Yayınları.
• FAZİLET PARTİSİ 1999 SEÇİM BEYANNAMESİ. (1999). Yayınevi Belirtilmemiştir.
• GÖRGÜN, T. (2011). Tecdid. İçinde, TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 40 (s. 234-239). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• GRAMSCI, A. (1986). Hapishane Defterleri Tarih, Politika, Felsefe ve Kültür Sorunları Üzerine Seçme Metinler. İstanbul: Onur Yayınları.
• GUIDERE, M. (2012). Historical Dictionary of Islamic Fundamentalism. Lanham: The Scarecrow Press.
• HİLMİ, A. (1974). İslam Tarihi Hazret-i Peygamber’den Zamanımıza Kadar. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• KARA, İ. (2009). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARATEPE, T. Ç. (2001). İslam Mecmuası. İçinde, TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 23 (s. 53-54). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• KARPAT, K. H. (2001). İslam’ın Siyasallaşması Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KURTOĞLU, Z. (2005). Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Siyaset. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık (s. 201-216). İstanbul: İletişim Yayınları.
• LACLOU, E. (1998). İdeoloji ve Politika. İstanbul: Belge Yayınları.
• LEWIS, B. (1988). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• MARDİN, Ş. (1991). Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MERAD, A. (1993). Çağdaş İslam. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MISIROĞLU, K. (1979). İflas Nöbeti. Sebil Dergisi, 4(185).
• PETERS, R. (2014). 18. Ve 19. Yüzyıllarda İçtihad ve Taklid. N. Okuyucu (Ed.), içinde, Batı Gözüyle Tecdit İslam Dünyasında Tecdit Hareketleri 1700-1850 (s.75-88). İstanbul: Klasik Yayınları.
• REJWAN, N. (2000). The Many Faces of Islam Perspectives on a Resurgent Civilization. Orlando: University Press of Florida.
• SARIBAY, A. Y. (2008). Milli Nizam Partisi’nin Kuruluşu ve Programın İçeriği. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 618-634). İstanbul: İletişim Yayınları.
• SAUSSURE, F. (1998). Genel Dil Bilim Dersleri. İstanbul: Multilingual.
• TAŞKIN, Y. (2008). Anti-Komünizm ve Türk Milliyetçiliği: Endişe ve Pragmatizm. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik (s. 618-634). İstanbul: İletişim Yayınları.
• TEKİN, A. & AKGÜN, B. (2011). İslamcılar ve Demokrasi İlişkisinin Tarihsel Seyri. Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık (s. 652-663). İstanbul: İletişim Yayınları.
• TUNAYA, T. Z. (2007). İslamcılık Akımı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TUNÇAY, M. (2009). İkna (İnandırma) Yerine Tecebbür (Zorlama). Tanıl Bora & Murat Gültekin (Ed.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm (s. 92-96). İstanbul: İletişim Yayınları.
• TURAN, Ş. (1999). Türk Devrim Tarihi 4. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• VOLL, J. O. (2014). Tecdid ve Islahın Temelleri: 18. Ve 19. Yüzyıllarda İslami Hareketler. N. Okuyucu (Ed.), içinde, Batı Gözüyle Tecdit İslam Dünyasında Tecdit Hareketleri 1700-1850 (s.39-50). İstanbul: Klasik Yayınları.
• YORGANCILAR, S. (2012). Milli Görüş. İstanbul: Pınar Yayınları.
• YÜCE, N. (1988). Ağaoğlu Ahmet. İçinde, TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 1 (s. 464-466). İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• WODAK, R. (2001). The Discourse Historical Approach. Ruth Wodak & Michael Meyer (Ed.) Methods of Critical Discourse Analysis, in, (s. 63-94). London: SAGE Publications.